: perfide.
iuftitîcadoncs.aUasq-, qajioiplonm»;ffÿô^.,iE ï ^ c
dit legem perficiens: ilïe*enim*qui tecun^urç liceram viuic.
cuftbdire dicitur legem : ifte au tem quileçun^tnfpKÎtû.
grajifiï 111 æ mentis hamo capiunt. O mirabilis profundiras.
O mclleafluenta, Hÿblæo nedfcare dulciora. O noua £
Dcrfiiiïc-râft^ditautélegcmcarnahsladæus^etficicaua' 1 jàporéex paratMIracis fontibuscoeleftisHieroiolyma: ter-
tem(biritualis, & qoiinoccultolndæuseft. îtmiiabit rigeDisallauim. O lacpamulorum,..fohdum lap.entium
„ atuex iMlm-aVi Gccdénsgémilis,duce naniràin Cfiri- cibum.medelam ægroram, menfamg; tefertam oram coÆ
condcmnabitXudæqrn7cuilexproniifçracCh'nftum> piabotomrn. Hispra=guftatis,nuncadfingulaeXponCn-
&a'docntqroDeicrcderc nolüit,.Quiperlttemm1&cïrnm- j aâ recurranins: IahocPaulaavelut atbucr^uidamintec
Zr.ommpWMicaicrIegi'e'J Siuedum literæeirçunciùpnc ladæqircfidenS^ g rM oS,ideft>mtc ieoSqmdeGent,buS
fcaaris fpiritus accipere dedignaris : Si enim fequenda credrmt, bue de proimffiqmbus fedtaris r fpiricus accipcre dedignaris:emm iequender tnemorat, fiuede poems,
qnod4cidixic,hoceft,W Ctiriftacredcns.veram circum-
Deut. 30. cifiönem accipetes cordiside qua icriptu m in lege:-!» noutf
I fimi-s dtebits ciramcidctDeiis cor tuum.&fminis tut, ad Dominum
Deut. to. : Deum tumn am'andim. Eticerum: GircumciditevosDeo veftro.
Hierem. 4. £ c Hierennas:Circ«wriditepraputiumcordis veftri.Item Moles
C i f c u m - a j c . Qfrcundetisduritiam<ordisv$ri. Ciccumcidere cotjfoh'
Cideiecor. ^ nebula ignorantia?,agnofoere eft autorem. Quodau-
I tern in tali tnpmbro circumcidebantur, hsc caulaeftpn-
| ma, ne aliud membrum aut debile fieret, aut turpe, quod
B publice videretur. Item propter gratis promiÜionem , in
I qua erat per caftitatem placendum. Cut laus -nonexhomi-
! „ibus] Hoceft, quin on pofluntinlpicererpitirualem cirr
Paulas : cümcilionem. Quid ergo amplius ludteo ? Yiddt.ur fermo
Rhetoric? apoftpiicus jn diale&icäm incurrifle rationem, neque hop
raSD,ß°a’ \ rnitariduiu; nam vt beams Hieronymqsajc; .Qtijbqu.rd in
* feculo dagtpatufn peruerforunreft,quicquid ad tprrenam
I feientiam pertinet» & pufatur eile robuftum, hqcdiatedlij
caarte rubuertitur,&inftarinceddij indneresIauiUasqpc
I diffoluitur.vtprobeturnihjli.quodputabaturefrefbrtifli^
! mum. Eft allein Diaie<äicacognomentoLogicajqu»di-
i Iputationibus fobtiliffimis ac breuibus, veral^queftrata
falfis, cuius difeiplins veraciffimis difputationibus tepe
I Apoftolusproponit,aflumit,confintiat, atque.concludit,
qux fpecies prop t ie artis dialcdicae atque rhetorics: fönt.
Sed dicit aliquis,hec partes ipfie fyllogifinorum j nec no-
mina fchematum, nec aliahuiufccraodi vllatenus inue-
i niunturin ApoftoIo.Inucnmntur plane,npn in efflatione
ficfchema- verboriimMm vircute fenluuml Sicut enim vmadn vitn
la in Pau- |3US>me^es in femine > fremdes in radiclbus, nueleos con^
c ! templariiurinnucibus,ficdcdeprofundiflimaabylTo,dc-
I litiofus pifeis attingitur, qui ante paptionemfuam huma^
nis oculis non apparet. Merito ergo dicimus efte,quod ni-
. hilominusinvirtutefentimus.
khetorfi
officia.
iSyllogifmi
fitfehema.
q ::
rfal. s.
C x_ V V T Ï I L
QVidergo amplius ludaoeß î] Quantum igitur datur itt-
tcliigi,in hacapoftolica diflèrtioneduç fpecies prin-
i cipaliter eininent, quae graece mSmsBctinxpois,latine. per-
i cunäatio & refponfio appèllantur: quidem in eo
I quod proppnit,dicens : Qutd^rgo ludao amplius eft,aut qua v-
i tilitasctrcumcifionis ? pehinc tertio loco pbieâionëm, quae
! ab aduerfario, præcedenti refponfioniobijei potnat, per
j peufinproponit>perqueapqcrißnmirâ'breuitateréfutât,
I äeensfi<^f:Cuiusbreuilhmae,relponfionis,inuincibilem
[ confirmationetn fubmtulit,dicens\Eßenim Deus verax, 0-
I tnnisautemhomomendax.Sedvtip(aconfipmatiorobuftilE-
n j ma videretur,Dauidicam fubiunxit fenten-tiam,iîcut feri-
U ptu eft rVtiuftificerü infermonibus tuü. Et haec quidem quantum
adotdirietn iententiarum. Apoftolicædifputationis
j ptofu ndius interiöres medullas perfefutanti,non in prola-
'DHofyllo-t tione verborum, fed in virtute fenfuum duo principalia
gifinorum fyllogumorum genera,Cathegoricusvidelicet,ätque Hy-
genera. pOCheticus (yHogiimus ,quafi duo deliciofi pilces2fponte
fefc mentis obtutibus ófterunt. Itaque Cathegoricum lyl-
logiftnum hoc mc>do conteximus : Om nis veracis fidem
nullius incrédulités euacuabit: Deus autem veraxeft; Dei
igitur fidem nullius incredulitas euacuabit. V cl hoc modo
: Abfit, vt omnis veracis fidem aliquorum incred ulitas
euacuet, Deus autem verax eft; Abfit itaque vt Der fidem
l aliquorum incredulitas euacuet. Item Hypothefici iyllo-
gi fnn n exil iras hoc ordine con t exatur. S.i Deus verax eft,a-
Syllogifmi
;n Paulo ,
paffimobad
vtrunquepopùlum diuiditverbum. Verbigratia, cum
dicit : H« autem qui ex contehtione funt,qui diffidutit ventati,cre-
dentihus autem imquitati, iray & indignation trihulatio ,&angu-
ßia. in omnem animant hominis of erantis malum,Iudaifrimum&
Grad. De promiflionibus vero fubiangit: Gloria autem &
honor & paxy omni operanti bonumJudaoprtmum &Graco. Rur-
fus deGemibus dicere videtur; Quicunque enim fine lege pec-
caueruntyfine lege peribunt. Et herum de.circumcifis; Etqui-
cunquejn lege pea a iterant, per legem iudicabtintur. Rurfus vero
Gentes eleuanSjdicit ; Cum enim Gentes,qutelegem nohabent,
naturaUter qualegisfuntfacimtjntiufmodi legem non babentes i-
pfifibifuntlex, qui ofienduntopus legisferiptum incordibus&c. Et
ne videatur ntmiuseflé in inctepationibusIudaeorum di-
cit Circumufioprodeßfi legem cuftodias. Sed iceru m ne erigat
eos,>qcffniinium incitcum.ci(iqnegloriantur,äddidit : Si
autem prauaricatdflegis, cirçumcifio tua praputiumfaäa eß. Vt
autem paululiim eorum qui ex Gentibus credunt^atiimos
alleuavet, fubiungit : Si aütem pnputium ittßitias legis cüßodiat,
nonnepraputiumiUüu7n(ircumcßpnemreputabitür2At;que
Gentes, filegeperfedtius feruarent, melioreseffici Iud^is,
dicit : Et iudtcabitid quod ex natura tftpraputiumjegemperficiens
teyqm per Itter am & circumcifionem puudneator legis et. Verum
quoniam iciebat multas in lege ÔC prophetis repromiflio-
nes, quæ ad Iudæos fieri videntur, ne pçffènt defperare
Gentes, tanquam qui nihil in confcriptjs repromifliom-
bus habeant.docet eos,quod fecündum myfticam rationc
etiam ipfi Iud*i fihti& habeant circumeifionèm : Ideq d,i-
cit; Non enim qui in manifeßoludaüs eß, Sçc. Rurfum velut
querelis eorum qui ex circumciiione funt,occurrens, pro-
ponit fibiipfihæc, quæ in præiènticapîtulo continentur ,
dicens ; Quid ergo amplius eft hidao ?] Si efgo,inquit,is qui
in manifefto ludæus eft^ße quæ maîîifefte in carne eft cii-
cumcifia, non repurabuur, fedquiin oççulto ludæus eft:
& circumcifiocordisquæ fitfpiritu,ipfaeft veracircum-
cilio,dices mihi »quid amplius eft in his Iudçus,qufhacap-
pellatione cenfencur î yel qu,æ in corruptibili eircumci-
iibnehaberurvtiliias ? ac vt vidgatur inter vrrunque po-
pulum iuftus arbiter refid.ere,pronuntiatQfiidampJiusba
beat ludæus, & ea quæ in carne eft çirçuiucifio-îypiciMOS
habere amplius multum per omnem modum.,Qiiid autc
mulco fit âmplius, iubiujigitujr. Primo igitur, quiaerédita Ia^ S(]00
fiintilliseloquiabei.] Quidhoc? nonne&.Gentibusnunc;moj0{6,
creduntureloquia î Sçdillis,ait, primofuntcrédita. Re- crcdiiafi«
quire tame quid eft,quod dicitur, primumeis crédita font
eloquia Déi, vtrum ne deliterishocdicat & libris, an de,
fenfo intelligentiæ legis? Confiderandum eft, quia non
dixitiiteras elle créditas,fed eloqiiiaJQei : via vqbis datur | jj
intelligendi,quia his quilegunt,& nbn intelligunr,&non ]
credunr, litera fola fit crédita, ilia de qua dicit A po|lolus :
Literaoccidit. Eloquia autem illis font predita, qui inréili-1
genres,& credentes h is quæ Moles fcripfit,çredurit &,Chri
fto,ficut Dominus dixit : Qaia.fi crederet ù Mofi^crederetisfor- 'b+h
fitan &.mihi.An & ipfis.qui ex Gçntib9 yeniunt ad Chriftu, j
eft vbi habeant aliquod ampli us ? Audi Dominum dieen- ;
tem ad Centurionem ex Gentibus credemem: Amen dico tiuthi
Vobis,nec ty lfrael tan tant fidem inueni. Vide ergo vbi^enituc.
aà fidem, quantp amplius habeant Gentes.? Quamquam
mulra font, quæ ad honorem & meritum pertinent Fenû-
nis Abrahæ : hoc tamS folum aperte memorat Apoftolu*» I
quiariiaximc laudis eoru eft,vt legem, per quam difçerent ■
reâû a peruerib diftingucre,digniiudicarenturaccipere. j
Quid enim,fi quidam eorum non crediderunt,nunquid inerdu- (
hquorum iperedulitas fidem Dei non euacuabit. Non eft litas eorum fidem Dei euacuabit ? ] Non)inqu,it, quiaquitjam j
itaque dubitandum, quod in Apoftolicis ditftis, velut in I eorum crcdere noluerunt ,.quæ promific Deus filijs Abra-i
profijndiiGmaabyflbdifputatoriæ difcipjiinæ^calcs foauif- hæ,idçirco præiudicabitur cæteris Iudæis credentibus,nc j
digni
;iifuntj
y quos,
ermoDci
g e e l a r a -
locus
pidis.
digni iudicen tur accipere, quod promili c Ueus. Ab fit J
Quippc cura ficfaâaeftpromiftk» ,'Vt credentibasprofi-
ceret.Vbi Apoftolus infit,abfir,ibi breuicer commendatur
veritas. Fidem Dei.J Hoc eft, fidem promiflbrum Abrahæ,
cui diâum eft; Quia in femine tuo benedicentur omîtes tribus
terra. Eft enim Deus verax,omnis autem home mendaxficut
feriptumeft.] Quiaergo omnis homo mendax, propterea
Iudæorum quidam, vt homines mendaces, non credide-
runt. Fiat autem Deus Verax. Ita enim in Græcis excmpla-
ribus inuen i tu r. Qmnis homo menàax\ Igitur Paulus & Da-:
uid,qui homines erant,mendacesfuerunt, falfumque erit
quod dixerunt? Hos ergo,ad quos lermo Dei.fit,donrinus
in Euangelio non homines>(èd Djeos pronuntiar.Qipa cc-
go&adDauid, tanqu?m Prophetam,&ad Patilum,tan-
quam Apoftolum fermo Deirarftus eft, fine dubio non e-
rant homines,foddij. Quomodo autem dïmflibi {olipecca-
lùjCum vtique & in ipfum Vriam peccauit, &inpropin-
quoseius? Sed&inipfam Berlâbee,atque omhem do m u
cuis,cam intuliilèt macula m videlicet adulterij ? làcottbi
foüpeccaui,'&malum coram tefeci, quia cæteri omnes, Vtpote
animales homines, me qui ipiritualis fom, etiam fi erraui,
dijudicaie non polïùnt, qahfiiiritualv indu at omnia,tpfe àne-
mne iudicatur. Sed quià addit Paulus '/pi m ualis , & dicit :
Quiautem iudicatme,Dominus eft. Hôcïçiens &Daüid, quia
folus Dominus eft, qui ipiritualem dijudicat : idcirco dicit
; Tibifolipeccaui, à quo lolö poflum dijudicari : Nam hu-
manadies dijudicare non poteft Ipiritualem. Sed quod fe-
quicur, ad hune relpicit fenfo,m. Vt iuftificeris in fermant-
bus tuis,&vincascum iudicaris~\ Iudicatur na m que Dens in di-
fputauonibusfapientium,düalij hoc modo, alijalio modo,&
duteriè ièntiunc deDeo. Ipièergo vincit eos,qui de
fe iudicantjcû erranubus cunôfcisdc fe,quomodovelqua-
licer credendus, acvenerandus fie, reuelat ipfe fentennâ :
Eft enimbeus verax] In lob huius eft exempliim ; Deus ica-
que eft verax, apudque tn quod faiftûeft immutabile per-
feueratjficutdicit: Egôfüm,&nonimmutor: Hominisefte-
nim falii,qùem tempora Sc caufæfaciupt efiè mutabilem,
per id quod præ/entiamDei nonhabeat. Omnem autem.
hominemmendacemdicit,& vetû dicit,naturaenim quæ
fallitur, nonablurdçdicitur mendax. Aliquando itaque
ftudio, aliquandoerrore mefidax dicitur. Vtiüfttficeris in
fermonibus tuis.~\ Deum iuftûinpromi(ïis,& vetbisfoispro-
pheticus fermo. teftatur,nec ah quorum perfidiafidem eius
minuijied dando vin cere, quod pçrfidi non credentes rie-
ganc eum daturura. Dabicergo quod iudicatur non daturas,
vt vinçât,facrendô quod negaturfaófcurus. Aliter tibi
foli peccaui, cogitando videlicet fiagitioliim facin us pet-
peu aie. Tibi itaque perüerfo cogi tando loli peccaui, qui
lolus fecretas homin um cogitât 1 o nés no fti. Sequitur : Et
malumeoram tt/ecijDuplexfacinus in opéréperpetrando,
adulcerium fcilicet, atque homicidium. In quo notandu,
quod non ait: & malumeoram te folofeçi: quippe cam
illudadùlterium, & homicidium,etiamcoram hominib9
fadtumeft. Hocteftimonium pars aduerfa ita prop.ôfuit,
quafi dixecitDauid.propterea égo peccaui, vt tu iuftus ap-
pareasmeiudicando. Sed verus lèrifos fie le habet ; quia
promifçrat fcDeus fine perfonarum accépcioneinpeccan-
tibus vindicate, quidam eius parientiam mendaciumiu-
dicabant. Cum iudicatur ergo, vincit, quando eorunffa-
ifta punit, in quibus nemo putauerat vindicari. Si enim
MiuftitianoftraiuftitiamDeicommendat,qutdduemtis}fyenkn-
tem èlatere quæftiônem,more iuoproponit, ôc loluit. A
liquando etiam ad cohæremem difoutationem cranii t , &
iuxta morem foum, quicquidalius gbijeere poteft, ante-
quâ obijcirur,cdiflèrit. Quidam enim luperioïc Prophète
fencentiam ita peruèrfe mterpretabantur, quâli Dauid
dixecit : Propterea ego peccaui,vt tuaô Deus iuftina,dum
mcæiniquîtatî c'ollatàtuecit, magis clarefcat. Adgloriam 1
itaqueiuftitiætuæ, meàproficitmiüftitia. Qnem fenfoni
Appftolus arte dialc&ica fubuertic.’ lnmltus videbitur
Deus, qui iram hominib us inférât,,cum per hominùm in*
iuftitiam fuam videat approbari.
Si nofird] H oc eft, hominùm iniuftitia. Iuftitiam Dei
commendatji on vtique poenadigni hoipines vibcbuntur,
per quos juftitia Dci ptobabilior videtur, ßc clarior. Vbi
mihi hypothctici lyllogifmiformula eiucefcit.vc fit ita or-
dinata néxilitas lÿllogifini ; si initéitia noftra iuftitiam Dei
commendat,mquuseftDeusqui'mfertiram.Ab(i\:zütcm,yiini-
quüs fit Deus , quiinfertiram, non igitur iniirftiria noftra
Deiiuftitiam commendat, hoceft, quafi indigererDeus
noftrainiu/ticia : non quod ipfi hoc dicerent, fed qUod ex
illorum peruer/itatcconfcquenterinferrur. Secundum hominem
dicofV t iniquus Deùs dicatur, non fècundû'Deum,
néque fecunduraOei fapientiam iïlud dicitur, fed fecun-
dum hominem : & lccundum hoc, quod dicitur: omnis
homo mendax.Abiïtautenvriqirit,vt hocita reeipiamus,
iniquum videri Dèum, quiinfett iram aduerfoin homines
: Quomodo enim iuftus putabirur, qui iudicat miun- 1
dura, cum ipfp nomine iudicis ç/ftendatur, nihil fine iudi- j
ciofacere? Vbi enim iudicium eft , confiât elle iuftitiam« Iudicis no
j Aiuftirianamque&iudëXj&iudicium noitiinàntur. Itéi mcn*
\ f i autem iniquita* noftra Dei iuftitiam commendat, quiddicemus. \
Hoc iuxta fonfum prophetæDauid fobieck Apoftolus :)
I Dauid enim quando pcccauerat cauïà Vriæ Cetnæi,fciens
quod pr9mi(hopeccan.nbus darinori poteft, exorat vt iu-
j ftlficatio verborum,Dei vincat indiciumquo iudicantut |
j ij qui peccant,& pcenitentem reformat Iàndtificabs,vt dec
J eis , quod iuftisfe datururri promifit. Ac propret hocfob-
I iccir: Sieniminiuftitanoftïd iuftitiam Dei commendat,quid dice-
; mus ? Id ëft,fi'qliianos peccatores fumus,Deus iuftificatur,
j iniquus eritfi vindicet : Abfit.ait,fécundum hominem di-
! co,hoceft,hic lenfos homini connenir, non Deo : quia no,
j caditm Deum vt iniquus fit,fedin hominem : Nantfiin-
j iuftitiauoftraeiproficeret, firie dubioiriiquusefiètfida-
I mnarct peccantes : quia iniuftitia noftraDetftn facitiniu-
j ftum,iî peccantibusnobis deç, quod ptpmifitlànâis, dicens:
Quiaquamuispeccatoresmifiüs,reformamûrtatnë
per pcemtentiamiVt no iam peccatores, led abluti promit
fionem accipere mereamur.Nofl ergo hiclènfos eft in ver-
bis Prophetæ Dauid , cûm dicitÎTibifolipeccaui,&c. Quia
malorû hominum prauainterpretationeaflèritur ,vt pec-
! cata hominum, & maliaâusDeiiuftificationi pcoficiant,
' & per mala noftra ilium iuftum oftendant. Sedhocabfit:
j Nôn enim vuft nos peccare : ideoque iuftus eft f i infertira.
i Sequitur. Altöqut] Hoceft,quodfi aliter,id eft,fiiniquitas
; àDeononabeft. Quomodoiudicabit Deus hune jhundumjla
j hoçloco,mundum, homines qui in hoc nrando font, di-
! cit. Iterum mihi fyllogilticaconnexioin hoc loco arridet,
i fie : Si Deus iniquus eft, non iudicabit hunë mundum :
Atqui Deus iudicabif hune mundumjiôn igiturDeusini-
I quus eft. Si enim veritas Dei in meomendacio abundauit inglo -
namipfius,quidadhuc&ego tanquâpeccator tudtcor Item hypothec!
ci lÿllogifmi formula hac in patte relplendec,vt fit
hoc modo nexiiis ratiocinatio : Si veritas Dei in meo men-
dacio abundauit in gloriarh ipfius,quid adhuc ego tanquâ
peccatoriudicor ? Àtqui egt>-tanquam peccatoriudicor :
nô itaque veritas Dei in meo mendacioabundauitinglo-
tiamipfius. SedinfüperiicicApoftolicæalïèrtionisenthy-
mematà,hoceft, imperfedti lyllogilmi apparent ; In pro-
funditatè vero lèniuum plena vis lyllogifmorum lacet :
.Sicenim vinain vitibus, nuclcos contemplamurinnuci-
bus. Etnonftcutblajphemamur] Vtquid me JtaDeus iudicat,
quafi pcccantem,& nô potius me iudicat quafi ad glo-
namipiîus reâe agentem ? Sicut quidam aiunt nos dicere]
Quod quan co maiora malafaciamus, canto maiora bonâ
teapiçmus ; hoc eft, vnde quæftionem fibi fecit Apofto-
ius: A peruerfiseninïhocopponebatur.quali hiceflet'lèn-
fos prædicantium remilfionem peccatorum, vtfacerent
mala,& venirent bona: hoceft,pcccatent, vt remittendo
il lis Deus videceçur bonus, lècundum quod fopradiâum
eft,quod blafphemiam appellat. Hoc autem-fortalfis idcô
diceuant,quia non îiitellexerunc quod Apoftolus dicebat:
Vbi abundauit peccatümfuperabundauitggatia. Quoru damna-
tio tufta eftJ Horum, qui æinulatione inuidi iftûd de nobis
interpretantufjdamnatio iufta eft. Quid ergo amplius practl-
limuseosi] Adhærec ifta lenténtiafuperiori,quiaait : Quid .
ergo atnplius eft ludæo ? Nos itaque qui fumus Iudæi peccatores,
in quo amplius præcellimus Gencës ? quaniuis
nobis fint cteditaeloquia Dei, quibus præuaricatores le-
gis eftè conuincimur: Non enim ip(a lâluanc,lcd reos con-
Enthÿme-
mata in
Paulo.
. Bibltoth. Vet. Patr.Tem.5. p p
Pfal. j0.
G
Mundum
i u d i c a t i .