San f t i Patt Uni
^ \ dam iftum aile fine reélorevacuum, aut ociâte negle&um
Ariftotelis Deo, fortüitis lapfibus volui difputant, aut nullo au dore
featcocia compofitum,vt principij,itafinis expertem.Quod corpo-
dc mûdoi rea qUa mundus ifte, ( cuiusfinguliportio lumus,) natura
j confiât non obtinet,quia omniscompago refolubilis, aut
(quod ftultius eft)ex lemetiplo creatum volunt, tanquam
I vlla res ipla fibi pôflit eflè eau (a nafeedi, vt fit eadem crea-
I tor pariter Sc creatura,idem opifex Sc opus : quæ vt nomine,
ita & genere ac ftatu diferepare perfpicuum cft.Quis e-
. ... nim non vider mundum iftum corporeum vi incorporca
nnm*gubernar i î totamq} molem infufam atq, permixtam ma-
Aen.v.72« gno vniuerfitatis corpori diuini (piritiis mente qua raâa
Mens agi- e it agi tari ad vitamîtemperari ad vfum i contineriadfta-
tot molem tum?ordinariad diuturnitatem? Cùm ergo' confier quod
j cernitur aut fentitur,aliens opis vt co.nfiftat & maneatin-
J digéré,non poteft ambigi aliunde etiam vt crearetuteguif-
! le. Quod cùm ita fit, omniaex Deo ortafatcamur necefte
i eft.Quianifiprofanis in dubium Venire non pôteft, mundum
Deo au&ore confe&um : proinde ventos & omnia
I Iquæ intra mundum partes molis ciufdem, Sc quafi vilcera ' corporis fint,non ad alterius regimen elle rcfefenda.Qiÿa j
neque régi contincriq; paterentur diuinorum operum virrutes,
hoceft,rubftanti* naturarü omnium in tanta difeordia
fui,nifi ab ea tantum natura arque virtute,hoceft Deo
vno omnium eonditore , à quo vno fieri ordinarique po-
! tuer un t ,& cuius leges nifi lèruarent,ftatumlùumnonob-
vtTheo- j cinerent.Multo snitcmineptiuseft,vUamculparenaturam&
pb|?MUS& maldmdicere-.quoniam fi àDeoomnia, Sc Deus bonus eft,
uercam j omniaprofeélo quæ fecitDeus,bona.Si qua autem funt in
tppella- ! arcanis ftatucoru m eius altiora lenfibus & cogitationibus
Tint. ! noftriSjCtiamfi rationem eorum confcqui & colligere non
G*n.*.-|x. IpoflTumus, tutiùs tamen nobis eft magis occultas eflè ra-
* tiones,quàm nullas credere. Quia non ambigendum omnia
Dei eflè,etfi nobis non fint pf rfpicua, tamen elfe con-
fulta. Itaque fi totum mundum Deus & condidit Sc gu-
bernat.quo in loco.velcui creaturç cafus Sc fatum autfór-
tuna dominabiturîSi de motibus hæc vei ordinibus aftro-
rum ( vt quidam volunt) dependent de igniculis non lolü
Deo,fed & m un do ipfo minoribus,immo etiam mundi i-
pfius tertiam partem minifterio famulæ lucis ornantibus,
iftam quam Deo æmulamfacis poteftarcm vnde trahunt?
Nam certe diuinæ poteftatis eft elementaturbare, vento-
rum que violentiam vel excitare pofitam, velincitatam re-
frenare, &fùroribustempeftatumveldedere, veleripere
mortalcs.Qua poteftate cum omnis creatura apparear vni
omnium créa tori fubdita,quomodo ijs diuina vis & pote-
ftasdatur, quænonfolumnominecreatoris, led etiam
creaturælpecie carent, vacua nön fpirituum, non corpo-
rum nomina gerendis, vel fignifi candis rebus aptata l Si
quidem cum & Fors verbum dubi^antis fit, & Fatum pro-
fantis expreflio , & cafus fignificatio cadentium vel acci-
dentium , tamen ab vfuerrorisantiqui ob ignorantiam
Dei,rationis inopes,cafta nomina (tanquam ideo nomina
quæque fint ) in fpecicm corporatam ftultis cogitationibus
fingunt,ftultiufque quaro quifinxerint,& donant honore
diuîno. Vnde & Spcs & Nemefis & Amor, atque et-
iamFuror in fimulacris coluntur,&occipite caluo facratur
®D j Occafio , & tua iftaFortunalubrico malènixaglobo fin-
Imagines gitur. Nec minore mendacio Fatafimulantur-vitas homi-
Deorum. 1 num nerede calathis,aut trutinate de lancibus. Quod de-
M J liramentumnevulgoimputemus „ autnihuumPhilofo-
ad illad : j phos admiremur,Platone etiam deliranfe,narrat ur, qui in
Frontcca- grcmio anuspenfum Neceflitatisexponit, & tres ci filias
addit concinentes le verlantes fufum, & per fila ludentés.
Hocfcilicet lanificio auturcans cas conficcrereshominü,
Sc tempora cuique fignata detexcrc. Tantum abufuseft
humanis auribus arrogantia inanis facundiæ,vt ridiculam
anilis fabulæ can nlenam non erubefcërct feriptis lùis(qui-
bùs de diuina etiam natura, quafi confcius, dilputareau-
debac)inferere. Sed nobis in illolermonis tantum Attici
comitas » non inanis fabulæ fpe&anda concinnitas. Quæ
demulcendis tantum auribus édita funt, non debent fen-
fuum fundamentaconuellerc.Qujn potiùs,vtratio Sc veritas
docet, omnia operum Dei in quibus confiftimus. &
quorum pars lùmus,omniaque munerum eius,quibns in-
Fors
Fatui
Cafus,
quid.
Iuueo.
Nos te fa-
cimus for-
tunaOeu.'
pillaui
port cil oc
cafio calfT
im æ o.
Plato
Anice loquitur.
ter vitæ iftius fragilis Sc caducæ incerta régi mur atque fer-
uamur,ad ipfum referamus, nihil qj ab illius poteftate no-
ftro remoueamus errore.-quia (velimus,nolimusjipfe no-
ftri, vt omnium, Sc creator & Deus eft. Et quia quantus
quantuseft,Bonitas&S.apientia&origo Rationiseft,nH '
hil nifi xatione conftituit, Sc ad materiam fuæbonitatis !
creàuit. Ipfiomne quodfumusimpendamus, 8c quæilli
placita lunt, ftudeamus dilcefe, & fecere eurem us. T une
defecata mente purius intuenres,videbimus hanc eflè ÿ ç * ,
ritatem, vtàDeofint çundlaquæfunti & hancefièconle- j
queutiam,Vt omnia Dëi fadla pùlcherrima fint, Sc non fit |
malum quod hohum habeat auâorem , qui cuntfta per
mundum noftrisvfibuspræparauit, & noftris vtilitatibus
agit : Sc ita iftius vniuerfi tatis opus condidit, vt alia ad 1èr-
uiendum,alia ad exercendum,aliaad dominandum crea-
uerir. Itaque corporeis animalibusque naturis homines
ratione dominamùr. Sed ne ipla poteftatis noftræ licentia
refoluamur, vtiliter exercemur aduerfis aut Ipiritibus dx-
monura, aut difficultatibus negotiorum, aut ipforum fiepe
elementorum motibus,videlicet vt exagitati curis pru-
dentiæ Sc metu diuinitatisacuamur. A quo nos quæ debe-
ret magis gratifiées Domino æternofacere lècuritas , négligentes
Facit. Vnde & magifter gentium Apoftolus ait,
arcano diuinæ pie tatis confilio, Sc magno humanælàlu tis
cmolumento,opponiquofdam obicescurfibus noftris, &
aduerfis feaunda mutari, vt morbos, damna, diferimina:
quia tribulatio patientiæ robur operetur,& patientia pro-
bationem fidei pariat,& præmium gloriæ conférât. Quod
certè Virtus capere nifi viârix non poteft, non habitura
vidloriæ facul tatem, nifi cum aliqua priùs difficultate cer-
tauerit. Quod cùm prudentiæ tuæ, quam Sc ingenitam Sc
eruditam habes, literis quoque ipfis ( quas vtinam iam vt
iudiciojita Sc ftudio Sacris literis pofthaberesJpotucrit in-
timari, quibus egregièclarorum in ducibus autPhilofo-
phisvirorum vif tûtes ad nobilem&mam, non nifiper la-
bores & periculaemicuifiè memorantur, admodummi-
ro r, cur in veri tat e perlpicua diuini muneris ita volueris
caligare,vt mirabilem illam nauis iaftatæ falutem, Sc eui-
dentibus fignisprocuratam noftræ rei diuinitus terra manque
euftodiara, fortüitis euentibus dederis, tantamque
Romj.},
occafionem diuinæ prædicationis eftùderis. Erige in fum-
mam fapientix mentem tuam, Sc ipfum vcriluminisfo-
mitem Chriftum pete,qui fideles animas illuminât, & pe-
«ftora cafta perlabitur.Quod & te ita (entire docuifti, licet
pro exculatione prætenderis imparem te adhuc , & ideo
non capacem Dei ,quia terrenis rebus & curis obfelfus, ab
altiore fufpeâu cæleftium quafi nubibus interpolais ar-
cearis.Sed vtinamifta tam verè pollis obtendcre,quam fa-
cundè potes. Arguitenim ipla facundiæ tuæ deârinxq;
foecunditas, volun tatem tibi potius in làcris literis parem,
quam aut vacationem, aut facultatem abefie. Non enim,
opinor,dormiens, aut aliud agens tantas oris autpeâoris
diuitias coegifti. Omnium Poetarum flori bus Ipiras, omnium
Oratorùm fiuminibusexundas, Philofophiæ quoque
fon tibus irrigaris, peregrinis etiam diues literis, Ro-
manum os Atticis fauis impies :Quæfo te, vbi tune tribu-*
tafunt)cùmTullium & Demofthenemperlegis, vel iam
vfitatiorum de làtuxitate faftidicnsledhonumXenophon-
tem,Platonem,Catonem, Varronemque perleâos reuol-1
uis,multosque præterea quorum nos forte nec nomina,tu
etiam volumina tenes. Vt iftis occuperis immunis & libérât
Chriftum, hoc eft làpientiam Dei dilcas, Tributa-
Cicero.
Dcmoftk
j H
Xenoptó
platoC*-
!,o , Varto-
1LÖtfN
rius Sc occupatus cs.Vacatùbivt&Philofophüsfis j no vacat,vt
Chrißianusßs. Verte potiùs fententiam, verte facundiarm
Nam animi Philofophiam non deponas licet, dum earn
fidecondias, &religione conlèrtavtarelàpientius, vtfis
Dei Philolophus Sc Dei vates.Oon quærenao, led imitan-
doDeum lapiens, vtnon tarn lingua quam vitaeruditus,
tam diflèras magna quam facias. Efto Peripateticus Deo,
Pythagoræus mundo : verein Chnftofapientiæprædica-
tor,& tandemxtidtusvanitatiperniciofainiftam inanium dul-
ctdmem literarum, ( quafi illos patriæ oblittcratorcs de bac-
carum luauita te iotophagos,^ Sireriarum catmint, blandi*
mentorumnocentium ) cantuseuita. Et quialicetqu«-
dam plcrunquedeinanibusfabulis, vc de vulgaribusali-
gi. Si'm
rioffl- *
fabula j
Crut ve-
■ ium.
Rid us vt
H terrain
|iéni, fie
Hdusabi2
J fstim-ó.7
jHilolb-
H -
V-jurâtes
O T h ebanus
\Uh.u zi.
Epifi>âd loui ubt.
qua Prouerbijsinvfum veriac lèrijfermonis aftumëre,di
cam non literas tantum,fed &ömnes rerum temporalium
fpecies nobis eflè lotophagos,Vt Sirenas.Nam Si. volupta-
tum pfcftifera dulcedo patri* nobis obliuionem Facit,cum
homini DeUmfqui eftpatria-omnium communis ^oblic-
terat, Sc illecebrxcupiditatum illam Sirenarum fabulam
Veritate cladis imitanturi Nam quod illxSirenx fuifle
I, finguntur.j id verè fuiit illecebras cupiditatum & blandi-
mentavitiorum. Tlabent enim in fpecie lenöciniura ,in
guftii venenUm, quorum vfus in.crimine » pretium in
! morte numeratur.Has oportet vltra Vlyflis aftutiam cau-
ti, non auribus tantdm, led Sc oculisoblèratis&animo,
quafi naüigio prxteruolante fugiamus, ne follicirati deler
dtationélxtifera, in criminumfaxarapiamur, & fcopulo
mortis adfixi,naufragium fialutis obeamusi Atque vtinam
vel nüdis nobis ex iftius mundi falo liceat euadere. O fl in
temporeiftoquoin fragilitate corpörèa Sc poifeflionum
lubrica täquam in nauigij fatifcentis infida compageflui-
tamus f.exuére nos ad enatandum impediments angenti-
bus quafi Veftibus madidis é Sc fidem falutarem [ qua in
Virtute Chrifti Dei veXillo crueis nitimur ] quafi cabulam
perfugij meminerimusinuaderc , vt de rebus fluentibus
lpem lblidam corriparemus, & de noxia cupiditatum raa-
teriajaliquid adinnocentiam fialutêmq-, rapiamus. Quod
Videlicetyt Deo lèruientesjcupiditatibus imperantes, ne-
Ceffitatismodadefideriaterminemus , 8c ncijeflarios ha-®
bentes habitus rtotl quxramus fuperfiuos apparatus.Quia
, rfecordäriadmonemur nos nihil intuliflè inhunemundü,
neque auferrepofle: quje veritasin tantum valet, vtnon-
{nulliPhilolophoriimjCqui vel extremas veritatis lineas
celfioribusiiigenijs attigerunt, ^inquirendx tantum, ne-
dumlequend*fapientix vacari non polfe fenferint , nifi
pecuniacum onera quafi ftércorutn etiam in mare quidam
proijeerent. Sed tu diuifionem cum Deo facito , Sc
quafi.iöutuóbeheficio redde fummo Patri gratiam , qui
tarnen de ijs quxcurrque tibi aut donauit ingen ita, aut ad-
iecit extrinfecus.te tantum a te repofciti Habeas licet tibi
Sé tuis Cund'ä qtix pofiides > tantfim id curans, vt horum
quoque largitorem Deum eflè fatearis. Nihil enim habe-
mus,quodnon acceperimus,qui in hunc [ v t dixi ] mundum
ntidivenimus.Ingenij autem tuifacultates>&omnes
mentis-ac lingüx opes Deo dedica; im molans e i, [ ficut
feriptum eft[J facrificium laudis,ore facundo,Sccorde de-
uo to. lilico yt ad fuperna penetralia aciem mentis intendeds,
aperietad tefaciemluam Veritas, teque ipfum refe-
rabi t tibi. -Nam diuinx veritatis agnitu id quoque vt nof-
metiplosnouerimus, afiequimun Vnde enim pittas tan-
tam miferis mortalibus vel fuperbia?, velignauix peruerfi-
tatem inoleuifie, vt non colentesDeum, dxmonijs aute-
lementisfubditis fibi lemiant,aquas,ignem, fidera, arbo-
fclfipiauiqkè ienixqitammnciivm. Tù à ÿ e ti mehs{]_quje jw. . |
ignitadecælèftilemittedhlinümiàmIpiràtdjrdorem , ] j
ipfam. arcém fapientix Chriftumfidé p riu ia ditigâtur.Pa1 Allüdit ai
tet etiam copia tibi irl hoftcjsquôqüc ftüdijs pofiidendæ dlüd Virgi
Philolophôrumfâeuridiæ, dumàduerlamverisdéfinasa- I8rtcus ®
mare fapieritiam.Meliùs enim,tetierêtepotwsdiuwàqùüUn- Ä s S l »
tcm,quàmqüattredijputaniem. Mitte illôirtèmpérin tenebris 'prigo-' ■
ignorantiæ Volütàtos, in coiifehtionibüis erùditæloqllà- Ærror pl
citatisabfumptos, Sc altercatiône vefâhàcum fuisphan- lofoph.
tafmatisfàbiuatos,femperquiéreriresiapientiam,&hun-
quam inüênientfes.Qüia qùem nolüttt crederé Deum, in-
telligere nori mer'encur. Tibi fàtisfit, ab jlliS linguæ coi-
piam-& oris öriiatum quafi quædam de hoftilibus-aritiis
fpoliacepilîe; Vt eorürn ntidus erroribus , Sc VelHtüs tlô-*
qùîjs , fucüm ilium facundiæ quödecipit vanalàpientia,
plenis rebus accommodes, rie vacuum ngmèntorum , lèd
medullatum veritatis corplis exornans vnonfolisplacitu-
raauribus, fed& mentibusKominumprofujiiràmédité-
A R G V M E N T A DVA*
R V M E P l S T O L A R V M QVAS
H V I C O P E R I À D IE C I M V S.
P R IÖ R I S A R G VME N T VM.
Quifnàm biefuerit miles a i quem hae feripta eft epißola, neq’ûè
appàret,nequemagnirefert, «ertealienusnonfuit#fideCatholua,
quem Pdalinustdmfamiliariter admonet,vt reliStafeculari militiA
Chrifiofiipendiuinfaciât.
Ad quçndam m^item vt Chrifto miiitéd
Tsiighotüstibifim facie, iam tarnen
te corde cognoui , quia filiifs meus in
Domino chariflimus Viiftor referens
mihireligiolamvitam tuam, fecit vtte
1 [quämuis abfentem ] cögnofcerem , 8c
ficut confortem futurum in Chrifto di-
ligere inciperem. Retulit enim mihi
quomodo Sc in militialèculari[ m quaadhüetu teneris]
föcius & lecutör^öntubernij tuiTOeric. Vnde magis prx-
fumpfi feribere ad te per ipfum.Sperö etenim te ex eadem
via ädviatiinoftram eflè venturum,qüandoquidem iftum
detüis foëijsadnosprxmififti, quem propignoretuo ec-
clèfia tenet, vt tepöft eum capiat. Nihil enim eftbenecK-
«ftefili,quod póflit aut debeät prxferri ei qui eft verUs Dominus,&
verus pater ^ imperator«efernus. Cui enim reres
Sclimulacravenerahtes, cura impijflîmadiuinæmaie- éèiusviramnoftram impendimus,quamilliàquoatcepi-
ftatisiniuria? Cuius nomine fiuedæmonasfitiecreaturas i mus,&cilieàm vlquein finemdebemusîquiaipfiusbene-
cplantjlcruos honorant. Proquoijscenebriscæcarime- j ficiovjuimüsVfi tamen m hoc fetuloilli militâuerirtUis,
rentur,vt quia Deum verumintelligere nolunt, etiam lui | tuhead ip film tranfire merebimun Qüodfi magis dilexe-
ignoratione feriantur. Quia liberatur homo illuminatus rim'üs hoélècülümi & malUerimus Cæfari milicarequam
fide, vt ordinem arque menluram fui generis intelligcns,
(pin i tas. Deo tantum [ cuius vnitas ineftabili trinitate cenlètur, ]
|D I lèeflè fubièdtum.'cæteris verè omnibus creaturis, firatio-
nabiles lùnr,parem;lin Vero corporeæ, fuperiorem efle co-
gnolcatiQuarrlediocritate homo temperatus, neque à fa-
lfttis forte delabitur, neque à dignitate naturæ : fitq; confcius
veritatis, compos làpicii tiæ, lèruus iu fti tiæ.li ber erro-
tisidominulque vitiorum.Quibusanimanon Deo lèruics
feruire danïnatur.Quae déinde vt proprij flatus eXtil per ©*■
mnes cogitatioturm luarum aüt alienarum opiniones de»
üias vias Ipargitur, per PHilofophos Vaga, âc per hariolûs
£Uriola,fuperftitioni religiola, religioni profana, fpem in»
ter acmetum lèmper ambiguis alfeâiofiibus'pendens**
Hmeomhi vente cuiuslibctdodrinxCircumlatip^ quia
diuinitimoris vacua lâpientiæ capuc non habet ^ quafi
truncis lènfibus4vnde intelledum rerum trahat:, vbilèn*
tentiam ftatuatignara,cùm le-fruftrà omnibus cælo tetra-
queregionibus pétuàgata cogitatione diftrâXerit in crea-
tuns coi^icniSjSciitnominibusVâcuisî cafüurrt arq; Fa-
torun^imvniuerfamvqua mah d ns ag i m en nfti m i r^Taiti
^pôth.Vèi.Pair.Tm^.
Chrifto,poft non ad Chriftum, fed ad gehennam transfe'
remür,vbi principum hüius lèçuli vertitur caufa. Ideo nec
àfieélum,neepatriâm,liée honores,necdiüitiaS Deo præ-
fêtrè dcbemus,quiâ feriprum eft: Præterit huius mundi fi-
gùtrâ. E t qtii hunc muiidum dilexcrint, cum ipfo Sc peri-
bun t; Ideo iplè Dômittus iri euangôlio conteftatur Sc dielt:
Quiairiât pattem àutmàtrem plus quam rhe, non ëft
mtdignus. Êt qffinon accipic crucerft fuam-, & lèquitür.
me j rton potèft meus efle difcipulus. De diuitijs àüterfi fe-
cùlîhuius , qüàs qüidâm pro fummo bono &tteceflàtid
ampléâuntiir&diligunr,icadicit: Quianohprodefönt
théfauri i niquis $ iu fti tia autem eripita motte. E t i cérum • i ^ r‘3
pér Prophetâ didcùrÆxterminati fuht omnes quiexâltati Luc <s
fuerant auro Sc argento* In euangqliô qiloque clam at acq‘,
prædâmnat diuites lèculi dicehsiV* Vôbis diuitibus, quia
habetis cônfolatîorlem veftram-i Væ Vobis qui fatùratie-
fti§,qùia eliirietisivai vobis qui tidetis nunc,quiaJuge,bkis
iôiflebitfs» i Noli èrgô diiitiüs diligéré hunc mundum,ne-
qüemilitiam eius, quia lècündüm'fcfiptüræautoritärem' îae.+.4.
mimicus Dèi eft^gtiicfthque eftarriieus leculi. Et quimili