B
i.Çeg. iis
&z.P*r.
c
De pro-
pbeca à
pfcudo-
propheta
deccpto.I.
i- Reg. ij.
D
Achia Selonitis, in vifione quoque Addo vident is, tontra leroboam.
Hoslibros hodic nufquam, neqj apud ipfosHebræos'in-
ueniripoflèaflèucrant, ficut neçlibrum Bellorura Domi-
ni,cuius in libro Nùmerorum raentio eft, neq> librum lu-
ftorum,neq; carminaSalomonis, neq; difpucacioneseius
fapientiflîmas,dè lignorum natura herbarum q;om nium,
itemq; iumenrorurn,vqlucrum,reptiliupi, 6c pifcium: vel'
quodiam ex libro Dicrum proculimus, vbi dicit ; JRcliqua
vero opera Salomonispriorum & nouïfiimorumfcrtptafunt in ver-
bis Nathan prophet a, & in libris Acbu Selonitis, in Vifione quoque
Addo videntis contra leroboam Nabath : 6c multa huiulmodi
volumina,quæ lcriptura quidem probar,fed hodie confiât
non elle, vaftata nam que à Chaldæis ludæa,etiam bibliotheca
antiquitus congregara intet alias prouincix opes
hoftili igné confiimpta eft,ex qua pauci quinuncinfamfta
lcriptura continencur libri, poftmodum Efdræpontificis, '
de prophetæ luntinduftriareftaurati. 1
S. E V C H E R I I ,
LVGDVNENSIS
EPISCOPI, COMMENT
A R IO R V M IN L IB R Q S R E G V M , ~
Ad Verannium 6c Salonium fracres
épifeopos,
L I B E R Q^V A R T V S. B O s t diuifionem regni Ifrael inter Roboam
•&,leroboam,poftquam recelfit Iftacli dom o
Dauid, fequitur lcriptura & dicir. Fa ft um eft
autem cum audiffet ornnii ifrael, quod reuerfus effet
leroboam,miferunt & vocauerunteum, congregato-
quecoetuconfittuerunt eumregem fuper ifrael. Non eft itaque
dubitandum voluncari Dei, qui in çælo &in terra omnia,
quæcunque volait,fecit,& qui etiam illa.quæfutura funt,
fecit,humanasvoluntacesnonpoflérefiftere,quominus I
faciat iplèquod vulr,quandoquiftm etiam deîpfis hominum
voluntatibus, quod vulti& cum Vultfacir.nifi forte,
vt ex multis iita de leroboam fufficiant, quando Dcusvo-
luiteipropterpeccatumSalomonisregnum dare, fieerat
inpoteftate lfraelicarumfubderefe memoratô régi, fiue
non fubdere, quod vtiqye in eorumjlfolîram erat volun?
rate, vt etiam Deo valerent refiftére : quitamèn hoenifi
per ipforum hominum voluntatesfacerenoluït, fine du-
bio habenshumanorum, quoplacerer, animorum incli-
nandorum poteftatem. oie ergq cum voluerit reges in
terra Deusconftituere, magis habçfin poteftate volunta-
teshominum, quam ipfi filas voluntates. Deinde refert
fcriptura,quod venitpropheta deIùdain Bethel, ad Iero-
boam regem fàcrilegum, obiurgareeum propter lacrile-
gia idolorum, quæ teccrac, vnde auertit filios Ilfael à Domino
Deo patrum fuoriim : iulfufq; eftibi non manduca-
reneque bibere : qui pro eo quoddeceptuseftàpfeudopropheta,&
inobediensfuit Verbo Domini, àleone in via
interemptus eft^Equidé homo cumslibetut mçriti, fi co-
diton’s fui proredlionedeferatur,quç nimirü proreétio minus
necéflaria creditur.fi fèmper habeatur,fed vtiliter ple-
rüq}fubtrahitur,vt fibimetipifi homo,quia fine iüanihil fit
often datur.Manus ergo Domini aliquândo nos nobis per j
aduerfa inûnuat, quæ etiâ nelcientes nos in profperis portât:
qua deftituridum cadereincipimus, 6c tamenadiuti
rerinepuf, 6c do&riha fit quod in lapfu ttepidauimus:, &
euftodia quod in ftatu permaneamus. Nemo ergo fe ali-
cuius virtutis æftimet, etiam cü quidfortiter poterit, quia
fi diuiriaproteéfiode(èrat,ibi repente eperuiterobruicur,
vbi fe valenter ftaregloriatur. quid eft enim quod vir Dei
contra altare Samariæ ad prophetandum dire&us.prçfen-,
teregeaudôritacc liberævocisexercuitfeiufdemqj regis
extçnfum brachium in rigorem mirabiliter aftn'nxic,quod
tamenmox mifeticorditerlâluti reftituir, cuius iri do mui#
inüitatus comederè noluir,quia,ne in via comederet,pto- j
hibitionis dominicæpræcepta leruauit,quï tarnen in eade
via 6c fedudtus comedit',& paftus interijt. Qua in re quid 11
fubtili cöfideratione colligimus,quid, vtitadixerim,for-
midandü fufpicamur,nifî quod forfitan apud femetipfuni
tacitus,&pro præceptis Dominicisregem fe contempfifTe
gloriatus',ab internamoxfoliditatequaflatuseft.&indeei
in opéré culpa lubripuit, vnde gloria in corde fubrepfic:
vnde prophetçfalfis verbis deceptus difcerer,quia nequa-
quam propriæfortitudinis fuerit, quod ad regis verba re-
ftitiffet. Beneautéexeius ore mortis fententiam accepit,
cuius lèduélioneà vitæpræcepto deuiauit, vt indepoenâ
veraciteraflùmèret, ynde culpa negligéteradmififlet. Se-
quitur, Hac dicitDominus: Qtùainobediensfu'tftiori Domini,&
non euftodifii mandatum, quoipracepittibi Dominus Deus tutu, &
reuerfus es,&comediftipanem,& bibißiaquam in loco, inquopra-
cepitibinecomederespanem,ne%biberesaqùam, no infereturcada-
uertuuminfèfrulcropatrumtuorum.6creliqua.] Quanti hæc
poenapendendafit, filëcundutn euangelium cogitemus,
vbi poft corpus oedfum, nihilmetucdum efiè didicimus,
ne membraexanimatapatiantur,necpoenadicendaeft.Si
autem humanurocrgafiiam carnem côfîderemus affedtü,
potuitinde terreri velcontriftari viuus.quodfenfurusnon
erat mortuus:&hæc erat poena,quoniam dolebat animus
id de fuo corpore futurum, quamuis Cum fieret non dolc-
ret. hadtenus enim volüit Dominus lènium fiium ple<fte-
re,qui non fiia contumacialpreueratpræCeptiimimplere,
fed aliéna decipiente fallacia obedire fe credidic, quando
non obediuit. neqj enim putandum eft,ita fuifle interem-
ptum morfii beftiæ,vt ad iûpplicium tartaÉeum eins deinde
anima raperetur, quandoquidem ipfum eius cofpusi-
demleo,quiocciderat,cuftodiuit, mm éto etiam, quove-
hebatur,iUæfo,&fimulcü illairamaniferaintrepidapræ-
fentiaad^Dominiluifûnus aftante: quo mirabili,figno ap-
paret hominem Dei coercitum potius temporaliter vi que
ad mortem, quam puhitumefte poft mortem. De quare
Apoftolüs cum proprer quorundam offenlas commemo-
rafler infirmitatesquoqjmultorum;5ie»ijB,inquit,»wi/)j,®r
iudicarémus, a Domino non iudicaremur, cum iudicamur autem à
Domino,conipimur,ne cum hoc mudo damnemur. Eum (àneiplc
qui deceperat,in m onu mento proprio fan’s hon orifice fe-
peliuit,lèq;lèpeliendum iuxta eius oflà curauit:ira Iperans
parci polie offibus fins cum venirettempus, quando fêcu-
dum illius hominis Dei projihetiam, Iofias rex Iuda in ilia
terra multorum eruit oflà mortuorum ,eifdemq; offibus
tum facrilega altaria, quæ fculptibilibus conftituta fuerât,
funeftauit; pepercit quippe illi monumento, vbi iacébat
prophera,qui ante annosamplius quam ÇCC.ipfà prçdi-
xerat, & propter ipfum neb illius qui eü fèduxerat, fêpul-
turaviolata eft. Aflè<âunamq}illlo,quô nemo vnquam
carnèm fuarn odio habet,prouiderat Cadaucri fùo qui ôc-
cideraf medacioanimam fuam.éxhocigiturquodquifq;
carnem fuam haturaliter diligir,&illi pcena fuit addifcerc,
non eum futurum in fêpulcro patrum fuorum: 6c huic cu-
ra profpicere,vt parceretur oflib. fuis,fi iuxta eum iaceret,
cuius fepulcrum nemo violaret.Hunc affetftüChrifti martyres
certantes pro veritate vicere ; nec mirum quod con-
tempferunt quod non fuerant pera&a morte fènfuri, qui
.non pot uerun t eis, quos viuentes fen tieban t, cruciatibus
vinci. poterat vtique Deus, qui leonem prop he tæ corpus,
qtiodipfè occiderat, vlterius nonpermifîtàttîngere, & fecit
de peremptore euflodem; poterat, inquam, à fuorû interférais
corporib.canes quibus fuerant proieâiaprohibe-
re:poterat &ipforum hominum innumerabilibusmodis
terrerc fieuitiam,ne cadauera inccdere, néciüaeradifper-
gere àuderét:fcd hoc quoq; experimentum mqltipliciva-»
rierati tentationum deeflénon debuit, nefortitudocoii-
fcifionis,quçimmanitati perfècutionispro corporislàltite
nô cederdh fepulcri honore trepidaret, poftremp ne Ödes
refurreclionis confumptionem corporum formidaret.
Debuerunt ergo ôc ifta permitti, vt etiam poft hæccan:
ti horrorjs exempla martyres in Chrifti confeflîone feruc-
tes, & huius quoqj teftes fièrent veritatis, in qua didiccrat
'm W v ¥ ^ ua corporainterficerêturipofteanihilhabere
quod facerent j qug qüidquid mortuis corporib. Serene,
vtTqucnihil facerent, quandoihcarné omnivitacarente,
necaliquid fentirepoflet quiinde migrauit ; nec aliquid
hide perderequi creauir.
Prætermiflà, multa libri Regum hiftoria ad Achab
fcelératiflïmi regis & facrilegæ vxoris eius Iezabel tem-
pora curiim tendi mus , vt de virtùtib us fattâorum pro-
pherarum Heliasatque Helifæi faltem tenuiter aliquid
difiçramus- Interearefertferipturaquod Acbabfilius Zam-
bri.ritortuo pâtre,(uper l frael regnauerit in Samaria vtginti & duo f
bus annis , feceritque malum in conjpeftu Domini fuperomnes qui
juerunt ante eum-.necfinis fuit et,vt ambulant in peccatis leroboam
filq Nabath, infuper duxtt.vxoremfiliam Etababelregis SidoniorÜ,
atytâj&feruiuitBaal in templo,quod adificauerat in Samaria, &
plantauit illic lucum, & addidit Achab in openfuo irritare Dominum
Deumifraelfuperomnesngeslfrael, quifuerunt anteeum.~\
Lucus locus eft iil ueftris fpiifus, diéfcus ab eo quod parum
lucear,multis veftitusarboribus,locus amoenus, vbi mul-
tæ arbores funt: diéhis lucus per antiphrafim , quia caret
Ince præ nimia nemorum vmbra,denfis arboribus feptus,
I Solis lücem declinansi' Poteft 6c à collucendo crebris
I luminibusdici,quæibiproptérreligionemgentilmm cul-
i tumq;fiebanr. Solebancautem paganiin lucis dæmones
confulere,&tefponia ab illis non fignis, fed vocibus acci-
piebanr, vnde & à fando fana func.appellata.cum enim in
dieb> Heliæfcilloiamin duas partes populo ludæorum,
Achab per fucceflionem regiii Ifiaelicarum apkem obef
neret,Iezabel externæ feminam gentis 6c prophanæ men-
tisduxicvxorem, cuiuscura&inftantiiidolorum profe-
ceraucultus, vr ad facrilegum ritum rex pâmer craducere-
tur&populus, Graflàbaturininiuriam Dei diabolusan-
tiquæ artifex tyranidis, multimodâm Dei religionem de-
ftruere fatagés: grafiàbatur in corde mulieris, cuius inftin-
ctu diuinalex& eiusfàcerdotium fpernebatur, occidebâ-
tnr prophetæ, 6c al caria töllebantur: ftupebant omnia, 6c
tantumcommiflüm facinus perhorrebant:mundum died
in omnibus cabefcentem,quod membris fpeciebufq; fuis [
nomencreatorisaflcriberecetrorhumanus. Sed quæris [
forte vt tibi prob et ur, verum peccantibus hominib us me-
tuant elémenta. AudiHieremiam magnificum prophe-
tarum,diuino ore clamâncem: Expauit, inquit, calutn in ifiu,
& terra commota eft, quia duo malafecitpopulus meus : me dereli-
qiteruntfontem aqua v tua, &foderuntfibilacuscontritos, qui non
poffuntaquam'çontinere. Turbata ergo eran tele men ta, cur-
bara non officio fed afFe<5fcu,quo<£ynieumj vt dixi^nomen
déitàtishominum eis error imponeret j famulatumq; de-
bitum conditori cæcadeuotione prxberer. Erat hic Her
lias médius in tanto diferimihe an 1 maru m, erat médius in
iplomundi naufragio.-quod non aquarum inundatio, fed
poenalis & çæcardiaboli æmulatio inuexerat orbiterrarü.
folusenim hic,latentibus çeteris,velue lucerna arfiens of-
ferebat fèhis, quos videbatprofundæ noctis merfos cali-
ligine,nuncmonendo,nuncarguendo, nunccurahdoi
nunc etiam comminandoded nec lumen cæcomec furdo
prodeftinferrifermohem, Grcfcebac in dies finguloserror
infauftus, 6c omnem creaturam mortis vmbra conte-
xerat, ad omnem formam, omnemque fpeeieminclina-
baturmiferum hominum genus.quid enim deSole.Luna
ac fteliis, de terra ac marij principalibus dicam & clarilfi-
mtsdementis? cumftis animantibus,volatilibus,quadru-
pedibus, ÔC téptilibus, mufeis quoque & vermibus æcerni
& üngularis Dei prollernebatur imago.Quemadmodum
igitcl ferret ilia mens tota pietatis & fidei,Heliædico prophetæ,
tantam ruinam tantamque perniciemanimàrumî
ucebat populi illius corpus regio morbo conftriâum, ÔC
velut exan 1 me iam & fi ne fen lu difeerpeis membris, & per
cupes & icopulos, per nemora lucolque iadlatis, nullas in
‘c diüinæ imagmis reliquiaspolfidebat. Nullum huiepo-
culum,nullum medicamencigenusproderàr, fi.daretur,
qnia membra^ fi quid appotaerer,propellebant: fërrSerat
vtendum, vulnus cruore lanandum , cauterio violento
cutaqdura:confequefiter tarnen vt creuerac, âcapice,in-
quit Ifaias,vlquead pedes. *
I« diebus autem regni Achab tedificaùit Achtel de Bethel Hieri-
lho:in Abtramprimogenito fuoftmdauit earn, &tn Segub houtfii-
rnofuopofuiipàrt.is ez«j.]Patec lènfus,quia cum præfâræ conditorvrbisfundamenta
illius ponereincipérefTprïtËfôge-
nicus eius,qui vocabatur Abiram.mortuus eft:& cum, vr-
be çdificata, portas munirc te n taret,nouifllm u m fiiiotum
fuorumcognomerttoScgub âmifir. Quod ita futurum
Iofue cum eamdeftruâam anathemati traderet, impre-
cando prædixit, Malediftus » inquiens, vir coram Domino, qui
fufcitauerit&adificaueritciuitatem Hiericbo. In primogenito fuo
fundament a illius iaciat > &in nouifiimo liberorumponatportas e-
ius. Quia vero Achiel YiuensDeo , Bethel interpretatür!
Domus Dei, Achiel de Bethel deftruâaàlofue, atq; ana-
chematizatà Hiericho moeniâreftaurar, cumquiseorum,'
qui in ecclefia habicum religionis aflumplêranr, ad agéda
fcélera, quæei Dominusleliisin diebaptifmatisdonaue-
rat,redit,quafq; iplë anathematizauerac diaboli pompas,
luxuriolé viuendo repetit,&errorum dogmata, vel genci-
lium fabulas veritatiecclefiafticæ, quaimbutuseft, ante-
ponit, quafi de Bethel egrediens,ruinas Hiericho relufci-
tac: meritoq; talis coram Domino maleditftus, & primum
fifiorum infundationenefariæciuitaris,&nouilfimum in
portarumpofitioneamittit: quia & fundamentafidei,àl
quibus bonaædificiainchoare, ÔC clauftra bonæ adtionis,
quibus perfici debuerar,perdidit. Hæc Ôc allegorico fen-
fuexpofui, vtreminilcarisquia verusfir apoftoli lermo,
qui dicir, Quia omnia infigura contingebant illis, feripta funt au-
tempropternos. Sequitur, Dixitc^HeltasTefpitesde habitatori-
bus Galaad ad Achab, Vtuit Deminut Deus I frael,in cuius conjpeftu
fio.f\ Sciendumeft quod duobus modis in conlpedtum
Dominivenimus, vnoquidéquohicpeccatà noftrafub-
tilicerperpendentes, in eius nos confpeftu pnnimus, 6c
flendo diiudicamus: alio vero modo in conlpcélum Domini
venimus,cum in extremo iudicioante tribunal eius
aififtimus. nam quoties condiroris noftri potenciam ad
lènfumreducimus.toticsinconfpedtuillius ftamiK. Vnde
re£te nunc per virum Dei Heliam diciruriViuit Dominas
Deusifraelincuius conjpeftuftos Q m iam non, vcfolebat, le-
nis ac midsi. fedimmitis aC lèuérusaccedic ad ipfum corporis
capur,acceditad regem Achab,&dicit ei: ViuitDo-
mintü,Deus virtutum,Dm ifrael,in cuius conjpeftufto,fi fuerit
pluuia autros in bis annis, nifiin oris meifermone. ] Magna vis
propheticædiguitads, humanus lermo eft, diuinuseffe-
<5lus. In terris honiploquitur, 6c imperio eius cæleftesob-
ediûtpoteftates. Gùmmouitomnem creaturam vnus lermo
prophetæ, &miro modo humi fonansaeracælumq;
conculfic,turbatus eft humani miniftetij ordo,& à fiecuhs
inftitutaelementorumharmonia contabuit, cum fic-co
humidum, cal id o frigidum negarctur : fed eleinenta pce-
namfiiâm lætafulcipiunc, dummodo vel in falute hominum,
vel in honore proficiat condiroris. Iubetur Helias
lecedere ac latere, abauibus cælicus ei cibus miniftratur,
ficcatus deinde correns,pocula deficiunr.procédés enim,
velue ignis, fententia ipla quodam modo cerræ vicalia pe-
netrauit, confeftimq; omnia are fecit:, nulla agrorum gratia,
pratorum nulla venufiâs,ripæ quoque virgultis quondam
florentib. prætextæfqualorc turpifllmo fatiltebant,
cum fonyes aquis,fluminacurfibuspriuarenrur.migiatin-
de propheta, 6c ex Dei præceptotranfitad præparara cel-
laria, roriufq; afflictionis oblitusdefe cogitat Ibio: non
commoueturhumanirate/necvllafieâiturpierate : non
refpicit ad iplà iura naturæ, non paruulum fub ficco vbere
matrisexhalantem; lenumaciuuenum profundainediæ
nece defefla,non iam corpora led cadauera, turbido præ-
teric vultu: non exoranti col on o, non fupplicanri relpon-
decagricolæ, led crudelior feris, Sc belluis effedlus imma-
nior,omne humanum defpicit genus.
Et fa ftum eft verbum Domini ad Heliam dicens: Recede hi tic, &
vadefontraerientem,&abfeondere in torrenteCbarith,quieJl contra
lordanem,&ibï de torrente bibes, coruisqueprscepi, vt 'pafcdnt
te ibi. Abijtergo & fecit iuxta verbum Domini. Corui quoque defer
eb ant ei panes & carnes mane ,fimiliterpanes & carnesvejpere,
& bibit de torrente, Poft dies autemficcatus eft torrens, non 1-
nim pluerat fitperterram. 3 Helias igiturreâe Dei filioaf->
fimilatus eft j Cui %c auctoiiras &i nomen veridiee con-
gruir. Helias enim Deus meus interpretatür, quod nomen
fubftantialiter Dei filioineft, audfoWtarem videlicet
fibi faciendi , quod velic , originaliter vindicans
quomam