I ’ . J fuerunt,quorum vltimbs vidéoPilàtühi , &ëosqüianf
j » teipfumfiierunt. Etremitiam (Snquitr) vtnekmmeam,id
ticonwn; I cft,delèrram & vaftam 8c inculram relinquam, nequepu-
primuspa: tabittir ,nequefodietur-, hoceft, nullam cüram'&diligen-
rens .fun | tiam in ca ponam:Et afcendentin ipfam,v.élüt terrain in-
phä^I'öe' - ■ ' - - - ' ’• ■ ’ ' - ' --«• - »
filius mcdius.
cjui | t _ .
exponifiii atque iii multâ iniquitate 8c ignorantia verlan tern. Et nu
caiidus, bibus maniabo nepluuiam in ipfam defendant. Quid fun t nu-
bes?Prophetiæ, '8c librilegis. Irrigationes verb funt fer-
f mon'es, & pluuiæ, mentis & intelleäus lenfus profundi
bres.Omnino enim excsecati eftis,neq; verutn diuiriæ
S. Aug.it.
'it.cu.uit
tiu. Dti.
I Ibid.
Ibid.
Ibid.
!H*c foüt
flurêiinà
|aquç viuç
quæ fluüt
jde ventre
crcdcntis. 'Ü5 iJPfailli.
Dei volun
iras ta cet*
tiffima,q
Ipotentif-
jfona.
\ S. Aug.li.
Î9.C.22 .de
■ciu.Dei.
\Efai.n.
j^Refidou.
populi lui
jqj rcliftü
[fuerit.
[Hæcora-
icula dere-
•gnoChri
jfti.non de
ludaeorfi
nftaurapienda
font.-
c
feyi. n.
hem, id eft mortem, quamincrucè pendens pertülit.
Ac fubiungitillicö Propheta, dicens : Et eritindie illo.
Quo die ? nempè,in qttö ft'etit qui furgit Vt imptret gèn-
tibus. Quod fi dixeris,nön in hofe die, die tu & demon-
ftra i de quo dié loquitur Propheta. Si enim adconfum-
mationem dixeris, oportèt Prophetamc'onlummatio-
nefti nominare : led hon pofles hoe probate; Proptérca
dieit Propheta, In illo die adijcietdomtntts, vtdemonftretnia-
numfuam. Quid ëft, adijciet dominiis-? Nempè,hicqui
genres conuerlas fufeepit, adijciet ëtiain ëXlfraele veroS
IfraelitaSj&eosquilegem bene óbferualTént,&ad Ghri- \
ftiariifinumpropenfipromptearmuilïent „perfidetnin l!
feripturæ veftrae lènfum & meutern lègendo perciperé & j ipfum reuocareinftitiiit, &âd Chriftiartiftnum addiicé-
aflèqui potcftis.Neforte Prophetamdixëris ,-hæçde alia rejnörihiodoex Hierulalem , fed ex öinnibtls orbis terre
vaticinatum fuilfe, nonautem devëftra Synagoga,ip-
fëvàûcinium explanans , iramo verb purum 8c darum'
reddens, lubinde àddidit : Vinea enim demini Sabaoth (in-
quit) domtu ifrael eft,& homo ludst,nouaplanta diteftd': id eft,
ex Iuda regia progenies Dauidis.Hæc igitur non lie fe ha-
bent & intelliguntur de vobis ipfîs, ô inlant & incrédule
ïudæeîatque interim tu defides j & reuocationem atque
inftauratiöhem expc£ka.s.Lon<Teapeccatoribusfalus. Si enim
qùàe deftruitDeusjimmo verb quæ adimplcuit, eiletde-
inde 8c nunc inftauraturus,aUdax 8c impium di6tu,qubd
leipfum tranlgrefl'orem conftitueret. Atqui tranlgrelTor
Deus nurtquam cllcpoffic. Non enim in eunl, licut in
vos,cadir obliuio.
HERB AN VS.Plurima verba funditaredidicifti,lpem
Ilraelis exeludens atque exterminans. Nondumtarnen
rärumfinibus. Difpcrlis enim eius difeipulis ad duode-
cim ventos terræ quæfub coeloeft , ingens turbaetiam
exlüdæiîtotomùrtdodiffipatis, cum totadomocredi-
dèrunt, & cumcredentibus gentibus fimul ad Ecclefiam
addudti fuerunt. Idcircb dicit, quod ad gent esfignumtollet.
Quodnam lignum ? Non aliud profebtb quàm cruxpre-
tiôlà&viuiiicans. PerhancenimpereuntesIlraelitasad
falutem Congregàbit, 8c abieftos Iudae in regnum coelo-
rum. Quod li forte roges, vbi'invetereteftamentocriix
nominataeftfignum : dicit Dauidad Dominum,vatici-
nans de cruce ,fec meeumfignum in boifum See. Hxe i ta fuht
firma & Habilita lecundpm diuinam IpiritUs dijudica-
tibnem.
HERB AN V S .Propheta dicit in vniu.erfdm,quarereli-
quiaspopuli. Tu vero dicis , auulfos&aliénosàlcge , &
filij pi
milfiopi
Dei filijl
&cWl
Cruicli1
jfti murid-
[PeperitP
lutCIQ, J
I F
ff*m
Pft.u.
nid.
Siquis
fanftar
me penitus attonitum reddesrquoniam dicit Efaias de re- Chriftoper fidém adhasrentes j hos folos indubitanter
ubcatione Ilraelis , veritatem puriùs oftendensi Et er it JProphetapraedixit:quomodoiftud?
(tut) in die illo adijciet dominus vtoflendatmanumfuam&amu- S.ARGHIEPISGOPVS.Quænàmfcriptafuntdeleletur,
&quirat* reliqmas populi ifraelis, qua reliäafuerunt ab gelMaledtaus,inc[uit,omnùquinonpermahfemin hisquaferi-
Ajfyrtjs,ab AEthiopibus,ab Elamitis,&ab AEgjpto, &Babylone, pta funt in libro legis,vtfeciat ea.Urgoqui non cuftodiunt le-
& à folisorttbus.&Arabibus, & ab infulis maris. Et tolletfigna | gem f non funtdigni qui cum populolegem obferuante
adgentes,&codigetdiffolutosifraelis, &dtfeerfosIudaedngrega- | £onnumcrentur,quemadmodum Ghriftiani (mam om-
bit ex quatuor alis terra. Et aufereturzalus Ephraim, & immt- j nes Ghriftiani vocariturr) Sed qui Chriftiäriorumferuat
ciludaperibunt. Et eritlfraeli, ficutindiequoexijtex AEgypto. præcepta,hifoli funt Ghriftiani: qui vero non cuftodiüt,
Etdices( in quit)b? die illo, Benedicam domine, eb quod trat us es non funt verb Chriftiani. Sic ppoo'fftt'iiillos dies in veritate,
qui Moll's legém exaâc cuftodiebant , aduenilTe Chri-
ftum meUmybifomm audiuérant ,continuo cbmpun&i
fuerunt | Deo legis.autore, atq-, in vnigenitum eiüs & di-
lediiîimum filiumcrediderüt. Qui vero ante Chrifti ad-
uentum 1 egem Dei non cuftodiebant, led per mala lua o-
pera diabolo feruiebant,fciens Déüslegis, quod nôiuuit
eosin legeMofis.ficneq; eosquinoncredidcrutinChri-
ftumiuUabit.fcd quæagebant nefaria, cume/Tentfub lege,
Ghriftiani éffebti hæc perficient. Excæcauit enim ip-
forüm cor, 8c induramm velut obdubfco calloftupidum
reddidit,qui quidemetiam non credentes periemt. Earn
igitur ob caufam Propheta ipfcpeifedtos folos'addidit,&
Iftaelem,&populumDei, &Iudamrheritonominauit.
T u vero ip fe quid ad h aec dices? -
HERBANVS.Si hæcad hunemodum lehabct,quam
qb caulam dixit P r o p h e t a , ephraim,&ini-
mici ludaperibunt^ Quid eft Ephraim,& quinam funtini-
miciIudæ,modb mihi edilfere.
S.ARÇHIEPISCOPVS. TribulesEphraim,o demés
Hebræi erant in diebu sEfaiæ Prop he tas, 8c lingulariter j
alijs tribubus à tribu Iudæ diuifis,impei'%bant: cæterivc-
roex tribu Iudæ,totius Palçftinæ imperium habèntes^re-1
gnabant.Zelumigiturnonmediocremregnüm Ephraim J
aduerfus Iudæ ,id eft,Dauidis regnum habuerat, & tantum,
vtetia inter iplosbellaciuiliaexarlèrint. Qupniam
igitur Elaias,vtpotè Dei Propheta, præuidcbat,quod re |
vera CHriftus lecundum catnèm ex tribu Iudæ nalcitu-j
rus elïèt, & regnum tribus Ephraim fubuerlurus j hune ]
lermonem lubiunxitjquod cùm Dominus Iefus Chriftus}
ex tribu Iudæ exortus eflèi,auferetur zaIus Èphratm,id eft o-l
dium,euerfo eius regno:& ijdëm tanquam inimici Iud«, j
id eft Ghrifti Domini & regisex tribu Iudæ afeedentis te* j
pente përibunt. Vaticinans.n.Pi;ophetadefinefiue con-l
V — ’ T»— i 'v c '-----------— ; îbmmationeregniEphraim,hunelèrmonëobfcurèprb-
( F S rQupdvero rëquies eius, honor, nuntiauit. Q ^ n d o in diebus Achaz filij Ioâtha, quhfuit
Clcd. J latietas non eft. Requiem emm eius, dia t donnitio- QzigregisIiidç.afcédit Rhaafemrex Arâ,&Phacee filius;
. . . . Rome- '
'mihi. Écdeinde : Auertifii iram tuam a me,&mifertus es met.
Nunquiditàeft? oftende. Nonlblum (inquit) reuoeäv
bitur Ifraeliverumetiam inimici Iudæi, qui quidem eftis
vos Chriftiani,peribunt, hæcne vera funt,an mendaces
Prophctæ?
S.ARCHIEPlSCOPVSi'Tu quidem folùm quodtibi
conducit,locutus.és:quod vèromeæcaulæfauet, &pro
me facit,filentio præterijfti.In fumma eorum quæ recita-
fti,quidinnuitProphetaî
HER B AN VS.Quid ait? rèlpbndç tu iplè.
S.ARÇHIEPISCOPVS. Sic diditDominus (inquit)
Eritin die illo radix Ieffa,&qui furgit, vt imper etgentibus:in ipfo
gentesjperabunt. Ne verpdicas,eum quiiùrdtytimperet
gentibus, Dei elfe inimicum j è radicelejfa ipfemfore , addi-
dit.Eterit(inqpût)requieseius,honor. Intelligis, orudis&
indoôfce, diuinum honorem Prophetam dixifleeiusre-
quiemîErgo certolcias,quodille, qui vr gentibus impe-
rétjlurgiti, àDeo eft : Quandoquiden. 8chonoreiusre-
quies nominata e ft. Qupd.autem- lubiungit poftca,
quod tolletfignum adgentes, & congregàbit abieäos ifraelis,
&dißipatosIudafimtiladducet, iamprædixi, quodneque
femel neque bis congregauit, lëdlæpè. Sedvosineaeftis
contumacia 8c incredulitate : deinde ad tempus poft-
quampermaniiftis, iterum diîpcrfi fuiftis *, atque in hac
dilpetlione ad hune vfque diem jpefmanetis. Et hoc quidem
tibià the datum eft ad defenfionem tùi vcrbi.Qüpd
fi vis verum &aperttnnhuiusProphetiæ lènfum percipe-
re & inteiligere, fie animaduërte. Sic (inquit Propheta)
dicit dominus, Er t tin die illo radix Iejfa, & qui furgit ad impe-
randumgentibus. Quænamillaradixlefiæalia,'quam domina
mea & Deipara yirgo Maria, quæ eft de tribu Ieflie?
!djt,| quis ilfe qui furgit ad imperandum gentibus ? I s s v s
extra diuij C h r i s t v s quiëx eanatuséft. Et qi^odadimperan-
nicaté eft.J dum gentibus , vides aperte. Quodautëm in eo Ipera-1
figuiunp
DifputAtià curh Berbino iüàtto.
;RornclijregisIfràélii,nempjecxëribuEphrâïrh,ad ôbfl- tesÿ iüdicànsDeüsàdimpleuit. Quodautemdixifti, quæ
i d c hd à nî H i e ruf11cm, hâëcprôfèit'iHkit Ùomiwts'Sâb’dotb,
l^t/timanethocconfilium.Etpaulopoft: Etànni quinfee&fe-
: v^jj;/«;ihdiiit, c^deficiet regnum Ephraimàpopüld: Propter
I ^âiicitaq; caufam dixit,quodaufèretur Zelus Ephraim,&c.
I HER-ß AN VSiQüarefubiiirigi'f deinde Prbphétâ,di;
I cens, ^ erïtlfraelï. fi'cuteo die qüo egreffus eïl exterra Àegypti ?
I fiance nim egüellîonemfimilem fore ehunciâuit ciegteP
} ^oni qn æolirn fuit è terra Ægyp’ti.
S. ARCHIEPISCOPVS. Corporaliter quidem exÆ-
gyptoIfrael egrefluseft, & corporali feruitute liberatus,
I térrahi promilfioriis hæreditatëm poflèdit. Nunc vero
! fpii-italiter egre'lfus ex peccatO, primum quidemlegis ma-
I ledî'éfo & exeefatione liberatus eft: deinde vero peccati
tunica exuta.fëeetttc induit,quæ ren'ouatürper aquam 8c
fpiritum : 8c tandem perfekte egrelïus ex omni peccato,
velntè terra Ægyptijhabitauitin nouaHierulalëm,id eft,
j inEcclefia, velutinâliaterrapromiflionis. Certehæcfiht
! Ijetina& dele<ftatio maxima: iravtpotiorem ac meliorem
I illamaufpicatam &fauftam région êm fortiatur, 8c hære-
J ditatem polfideat, quam fit è terraÆgÿpti receffio. Qua-
I propterdixit Propheta : Eteritlfraéli, vtea die qua ex terra
Aéoypti egreffus cü.
HERBÀNVS. Iam tibiantcapraédixi, quodficex vi
nominisargUtantes, nunquamëius, de quoquæftiofeft
&cbntrouerfia, compotes erimus. Quæcunque partim
ex lege.partim ex Prophctis teftimonia cito prôducamiis.
Vériimtamenadhuc habeo quod dicam : non difputa-
1 tioiis.nonloquacitatismeæfihemfaciàm. Ezèchiel Prd-
h ;s. phèta exclàmat : Hac dicit Dominus, Sumam vos exgentibus,&
congregabo vos ex omnibusgenerationibus, & introducâm vos in
terram vefiram, & ftillabo fuper vos aquampùram, & thutidabi-
mmidbomnïbiu immundtciisveflris, & ab omnibus fimulachris
veftris tnundabo vos. Et dabo vobis cor nouum, & fpiritum nouum
dabo vobis :&auferam corlapideum ex carnevefird, & dâbo in
Vobis cor carneum , & fpiritum dabo in vobis : &faciamvtin
iujiificationibus niets ambuletis,&iudïcia mea eußodiatis. Et ha~
bitabitis in terra, quam dedipatribus veftris, &eritis mihiinpo-
pulum, &ero Vobis inDeitm. An nonita dicit Propheta.
relpbnde. En purum teftimonium, cui nullomodo coh-
tradici poteft.
SANCT. ARCHIEPISCOPVS. Ego non multaver-
baadducam, de hoc vâticinio vt tibi fiaem faciam. Non
cömmuhicatio gentibus ciim Ilebræis, autibus àccipe
quæEfaiâsldcüftiséft. Hac dicit Ttymmus (âvt) Êccecongrega- e(a èè\
turus vetiio o 'mnesgentes & ithguas. Et ventent, tir videbuhtglôrïa
■ riieam. Etrelitiquàmtntpfisfignum, &mittamexipfis fàlüosad
genies. Et quihàhi èx gentibus làlüi,qubs pçminiis mittëti
an nori Chrifti præcones ? qui facerdotûm principes à
düodecim Apoftolis delcëli ad palcendas vbiquè tèrra^
rinn CHtifti Ecdefias.' Ex ipfis ( inquit ) emit am feruâtos dd
genies:àdTharfos,&Thud, '& S'omoch, &âdTliobei,&in Gra-
ciain & itifelds loiiginquds, quâ non dud ter tint nbiiien meum, pèqf,
videruntgloridm mcam.Et dnriuntiabunt gloria mea iiigentibus:j
& ddducehi fratres veftïos ex ommb.getibui, mums Domino,cum'
equis&curribusl Intèlligisigitur Ô Hèrbané, quoddéad-|
üéntuCHriftidiflèrérisdiledisDçoIudæisdicëbat : Ad-j
ducentfratres veftros ex omnibus gentibus munus Domino. Çjuare)
qiii antèadüéntuni CHtifti fidèlës Iiiclæi, & qui pofteà ; ’
cum vénit Chriftu^pprédiderünt in ipjfum, 8c quicunquè,
exgentibdscrëdideruritpatfi, 6cfilio, & IpirituflanttoJ £
fratres funt, quemadmodum teftatus eft Èlaias. l ’uvero} ''
quomôdo dixifti, quinam tommunitâi gentibus curh
Hebræis?Hebræiaùtcm crcdëntès Chrifto, honorabilio-
rèscenlcntufijs,quiexgéntibus^Chfiftócfédunt. Siigi-
tur,ô démens, non e i vlü 8C expériëhtia lôqiïôr redargue;
HERBANVS. Viüit Dominus Deus,laudo tqà vërbâj ^o-njj
qüæcümihtelligentia &rèxperientia maxima exprimunf hi funtprî
8c cxplahaht.Veriimtamën dicit Elàids, Dixit Dominus(ih-.m^K fan--
cpiix)Educam exJacobfèmeti, &exludd, &barediidbïi montent
meumfithftum.Qitààigitmhærèditàtehi dédit hobisDèus **•
Hïenifalériï,qùis coritrâdicitîAdbreùë & modicum tem- ro font vé
pus fiirnuseièéfci& dcpulfi : lèdtamcn riirfiis opinor re^ lut olca- f
noftras,8comnemrioftr^mpriftinàmhæreditatëm, ficut !
ab initio, recipiém'iis. . &co“T?^
S. ARCHIEPISCOPVS. Idem Élaias âpértè & daré ^pinguc-
hocpræriütttiauit. Adferent ('inquit) mihi inter filios ifraelis dîne olcàf
hi qui funt ex gentibusfacHficia fed cumPfalmis in domum meant : %&i-
& ex ipfis fumam mihi Sdcetdotes&Leuitas. Vide quomôdo’ n'
qui adiinplëuitlegèm Dominus , & facêrdotij immiità- ia' q >
tionem ante fignificauit per Prôphètàs fiibs. Et ex ipfis, ait, Hæc ead<?
fumam mihi Sacerdotes & Leuitas diiit Dominus. Qüpniam (pes jna.
igitur dicit, Qùidreliquümiubes iplè. ? Quemadmodum msahtmi
(>•i n.. qJ u ..i.t •) erit coelu.m. .. n o. uum. / #&-• te—rra noua. , -Aq u- a e°g oi f.d cio■ tnd/ tleré- os huius•
____ IU P iriçonfpeftümeo, dicitDoinmUs : fëjldbitfmeiï vefirum,
enim de Iitdæislocutus eft Propheta, fed dé gentium Ec-[ menveftrum. Hoc eft,per fidem in Chriftum: qui quidem ^ fdâiu.
cîefia , fiquidémdixit: 'Mundabbvosab omnibusfimulachris\ funtinfquicxnobÜ'ChriftdCrcdiderunt. Eterit(inquit) dæuscx-
ve/rK.Dicmihi,anDeusIfraeièmàfîmukchrorumciiltu [ menfisexmenfe, VariosChriltianorum die^ declarans. Et chmauit;
purgauit, an potius gentes quæ idolis-lèruiebant S Lapi-1 Sabbathum ex Sabbatho,die$ refiirrediôfiïs.Ef vVff^^inquit,
deum cor ltabebant genres erroribuslnentis fluduantes, 1 omniscaro, vtàdoretcoram ntein Hierufdlem , dixit Dominus. -tiû tem_
an Ifraelitæ, quiDeumfanétum per legem Mofis adora-1 Ani|naduert’is,infane,OWKif c4ro(inquit) veniet. Qui dixit f Mcflîç.
bantîln lcgalibusiuftificationib'us Iliaelitæprimum am- ivobjs ludæis , quoduonpacifcensinreyllâ cumgentili, Lud.Vusti
I bulauteérruunntt.,qquuaamm ggentes quæ legem non habebant ? An neque negoefaberis cum ipfo, non ederis, neque bibëris,
| nondum etiana ante Deipopulurilfael fuit, ân, ficut Pro- | Ôcdætera: idem dicit: Veniet (inquiry) omnis crtro vt ado ret
| pheta promittit, poftea populus Dei vocatuseft, qui nun- ; in cortjpeâii mto, in Ilierufalerti, dicit Dominus. EteXibunt, & vi- tljjgj,
j quam prias fuerit ? Nunquaitme etiam Dei fpiritum acee-1 debunt membra Imninum : Nimirum olfa éofuin qui priuS Exod
i pit.annoftêadebetaccipere ? Fruftra igiturexpedas , ô , defundi filntvita , 8c habitaueruntin loco illö Iüdæb- Deut- lf :
i Herbane amentiffime. Nam Propheta de his quæ expe- j rum nefanorum.' Vt autem intelligas qui non intelligis, p * ' v *
I dabantur,locutuseft, nondehisquæiam pridemprætë- j qüodprbpterpeccata fiîa reprobatus êft Ifiraôl, 8c quod ^
nerant,abfit. propterfuamnëquitiaminuifüs eft& odiofus , & in o -
J HERBANVS. Sumamvos (inquit ) exgëntibus,&addu- mneminteritumtraditiis, non in hoë fæçulo m odo, fed
i cam vosin terrant vefiram : Et tu iplè prodigiofa & monftro-1 8c in futuro,fubiunxit, Qüod,eorum qui legis mkndata viola- j
I fa profers. Et habitabitis in terra,quam dedi patribus veftris : Et larunt,&prauaricatifunt :vidcbüxit enim, qui ex omni cat-
iple aliéna & abfurda déclaras. Die mihi tu ipfe, an gentes ; ne venernnt, vt DeUm adorentper fidem in Iefam Chriexaentibus
cbngregauerit Dominus,vtdicis:Die,gentes! ftum , oflartudata 8c proie étain maius dedecuS. Atqué
habitare faciet in terra patrurn fuorum ?• Quænam enim in futuro fæculo , vermis eorum non morietur, &ignisipfo±
éonimunicatiogentibus cum Hebræis? Iuftàne & veradi- rumnonextinguetur: eruntenim inafpeâuomniscarnis. Cum, *'• j cis,o Archiepifcope?Nonhæcitafunt,nonfunt. audias Dominum dicentem per Prophetam , Ecciveniô
S. ARCHIEPISCOPVS. DixiftiDeumgentesexgen- ad congreganduin omnesgentes & linguas : & i lla d , Ventât
jtibus ëleéturum elfe. Sane, Deus gentes ex gencibus’ele- omniscaro, vt adorer coram mein Hierùfalem , nonampliuSj
!gic. Quonam modoîgentes fidcles ex infidelibus. Q upd! quicqùam dieito : fed vide , quod lepcUagintàlingual
jâutem dixifti, Dominum dedüëfcnrum gentes vt habitent j D’eumlq^is,&patremDomininoftri I e s'v C h r i s t i ,
•in ciuitate Hierùfalem,tanquam in térra patrurn fuorum, iugiteralcendëncesin Hiernfalem, adorant, ludæos in-
Jlioc-ulosnon haberes, hoc mihi caræ ellèt. Sedrefpicé,& I credulös mifero» reputantes. Hæc omnia dum vidés ,
vide,quomodo omnis Hierulàlen\Ghriftianis rëpleta eft, [ taeê : obtumefee : & os velut camo obftridûm habe :
non autem Iudæis. Hoc enim oracitlum, quod Abrâha-; neque Deo bellum gere , fed veritati cede&obtémpe-
(inoeditum eft à Domino | Quod benedicenturinteomnesgen- ' ra. Qjjod autem dixifti,Ifixtf Dominus'', educamfernen ex
1 " ; v î ' l i i i 4 lacob