Efs. a$.
S .P .2%. Gregcniÿ Archiepifc, Tephrenfis, .
9i 2
Iacob&cx luda, & hareditatem fortietur montent meum fantfiï,
animaduerte : non enfin fie interpretandüm eft ficut tu
cxiftimafti-, fed ficut tibi egoipfe declaro. Scmenlacob
eft duodedmtribüüra: & nullius femirium eius mentio-
1 ncm fècit,quam foliùs Iudæ. Eit enimIudas, fernenIa-
u»fx°fca cob : ètenim Dominus mfeus Icfus Ghriftus ex fetninelu-
'tninc Iu- Orftnisaut'cm Chriftiantts 'jpiritalitei: fernen eft
[daccx qua Chrifti. De hoc igitur femine dixit Propheta, quodinfi-
ehriftus turn ed per IefùmChriftüin fcmincIudç.Hocàutéipfum
homo na» educet poft fpiritualem opcràtionem præfcntomhuiufce
H® c . ‘ vitse,& prohæreditatcregniim coelorum accipiet. Mons
Ille fandiiS, fuperna cd ciuitatum mater coeledis Hicrufa-
lem.Mons enim Sion,qui in fehfiim cadit, non vt opinor,
mons fandusnominabitür, qui cd terrae puluis & cinis :
nec corum, qui in'illo habitarunt, quifquamhunchære-
ditarium pofledit. Qmncs enim,qui in eo federn ha-
buerunt, prætcricrunt : & qui nunc habitant, morien-
B I • HERBANVS. Magnam officinaM multo vçrborum
T alctfle tràdlu refer tarn nadi Chridiani tc propugriatorem àtque
pppttct E antiftitem in ïêde fuacollocaruht : liquidem terribilis es
P f X ms verbörüm tùrbine. Cito enim & coelurh & terram, 8c quæ
fit «Hbr- fiib’terrarica funt, fi vidcbitur, mis verbis peruertcs. Sed
tari per do neque nos furiditus euertes, vt nihil valentes tibi refpon-
drinä fa- dere. Vtmanifedius intelligas , quod djligic Dominus
tradicLes & val^e^ ae^em>aU£E <1U£E- dicit Propheta Efaias, imo
cöuincer« yero Deus ipfc de nobis. E^o (inquit) Deusprtmus, &jtdea
.«dTim. quaveniunt,egofum. Viderunt gentes,&timuerurit : terrefum-
eap.i. mitâtes expauer unt. Apprbpinquauerunt, & venéruntfimul. lu~
Efo.14. 'dicansvnufquisqùeproximum ,vt auxilieturfratrifuo. Igitur
^xt**cor &tu,ôÀrchicpilcope, adhuncfcopum, exhisgcntibus
ruptiisVi- metüpercullis vnus, iudicäproximum , nobis auxiliare,
dcturific '& fratri., contribulibustuîs-gehtibus, his enimfal'utem
autcm ia ycndicas. Regale autem facerdotium ,. gentcmjfraelis
cdit.vulg. abijcis &reprobas 8c in reprobatione hue condemnation
i nc aboies, 8c in nihilum rédigi iub es. Qùid igitur idem
Videront ' Propheta dicit de his qui noua fabricant fimulachra ?
infulæ. & Cohfortauitfmcfiiii)yirfaber&arttfexararmpercutiens,mal-*
tmiüerüc leumfmuladigens : Tune quidem dicet, folidatio bonaeft. Ipfa,
extrema ’fienipe fimulàchra, de f i xa firmauit. Ponent ea labor an -
ftu^uerüc tesin terra>&non mauebuniur. In his glorianmr genes quæ
& appro- te attinent. Séd diligenter attende,de Ifràele quid iubet.
pinquaue G«îf«(inquit) inbis. Sedtulfraelfilinslacob, quem elegi: fernen
runt,& ac Abraba,quem dilexi, quem vindicauiadfiimmum terra, &exjpe-
ceflerunt: vocaUi te. Ne tmcAs, tecum enim ffim: ne errorefluäues,
que* pjfoxi 'égoenimfihnDeustuus, quite corroborant, &âuuite, &confir-
mofuoau tnamdexterdtuaiufta. Attende,Dominusmagnus, vtad-
xiliabi- 'mireris,quanta beneuolentia & dileftione Déus Ihaelem
tu^ proféçutus eft. Audi verba amoris"& immenlî ardoris plecerebn"
na* re’inquitj dexter a mea tufta confirmant, tutum^ ab omni
fortare. * fiericuloreddidi. Ecce. erubefeent & confundentur omnesaduerfa-
riitiii. Quarts ipfos, & non inuenies, homines, quite cont um eh a
tffecerunt. Èïurit enttn vt tüi qüi nonfunt, & non er uni, qui con-
tratebeüagerunt. Quia ego Deus tuus ienens dexter am tuamqui
dicit tibi, Holt timerè, ego iuui te i noli timer e, vermis Iacob, pau-
cißimilfraelis. Ego iuui te-, dicit Bern tutis, qui redimit, Ifrael.
An non hæc ita funt ? non hæc dicit Déus per Prophetam
de Hebräers | Caeterurti tu ipfefinem impone , & nobis
moleftias exhibere amplius noli;
I S; ARCHlEPlStZOPVS.Diuinüm quidem oraculum
récitafti-, de qüo autem prædicit,nullo modo intclligis.
| HERBAhIVS. De Ifraele & de lacob,& de fémine A-
brahæ Propheta Pmnino vaticinatur. Et ego nefeio quæ
proloquor. Ab éxtremo terrae,nCmpe ex Ægypto,denun-
tiat ipfum eüocaiïé in terrampromilHonis : & tu ipfè haec
& ilia obloqueris ?
S. ARCHIEPlSCOPVS. Illud, Tu ifraelfiltus fneus la*
cobiquemdegi,fernenAbrahaquemdilexi, 6 Herbàné, qujper
deferta VàgariS, atténtis aurib us perCipienssne mente Oc-
Icupatavagabundoanimo putâ, quod Propheta.de quo-
uis populo Iudæorufn hocprædixit, fed de meqChrifto,
quicratDeus ex Dèo, & propter hominym^liitern in ex-
jtremis diebusfàdus eft homo, ex femine Abrahæ & Ifaac
& lacob: fi quidem Ifmael vtliàacfilius Abrahæ fuit.
1 Ne autem dixeris, quodforteex tribu IiGnaelis natus fit,
idcirco Propheta dixit : films meus lacob quem dilexi. Qjrpd
u dixeris non ita elle, oftendè mihi tu, quo.tempore non
dereliquit teDeùs.Nônecs difperfus & relegatusadorbis
terrarumextremps fines ? Nonne es probrum ? nondi-
uinohumanoque præfidio deftiratus ?- dicit Propheta :
Tfcum enimfum,& egofumDeus, qui teroboraui, & te iuui,
te confirmai,tutumjj reddidi mea:dexter a »«/?<*.Ergo vbi nunc
vobifcumHebraeisDeuseft ? præfèrtimcum &ipfæ genres,
quae exiguæfunt, quæ npndum in Chriftum çrcdidc-
runt, vos verberant & vexant, & velut ludibrium ha-
bent. -Quonam igitur modo vos à Deo nuncrobur&vi-
res accipitis ,cum litis tarn debile,s atque infirmi, vf neque
culicis vim parem habeatis ad veftros inimicos remor-
dendos ?. Vbinam hoc tempore Dominus confpicitur
vobis opem ferre. Quanam in re ? In quo obedientia ? in
quo gloria, vel honor, vel potentia? Nonne es tanquam
, fordid us cinis,& carbo extindus,& tanquam caligo fi facies
fpe<äetur,redadus? En adfuntHebræi,e,cce & tu ipfe.
jVideant qui voluntfaciès veftras : nonne fünt puluis,
| non cinis,non fquallorîvndc î Quia neq.ue gratia,neque
auxilium ex Deo vobis'adfit, & quia non habeatis fpiri-
tumfàndum. Propter pcrfidiam&pcruiçaciam acma-
litiam veftramj non eftis diuifi & diffiti alij alijs, ac difper-
fi in fines orbis terrarum, tanquam lacera tunica, & veluti
veftimentum vetuftate detritum ? Quando autem eru-
buerunt,& confufi funt omnes, qui Vobisaduerlàtifunt J
, Vbi funt . tanquam qui elfe deficrunc , veftri aduerfàrij ?l
■ Quando quæfijftisipfos, & non inuentifunt ? Vbi autem
Deusveftramdextramtencns & vos ad aliquem profiic-
rum euentum dirigens ? Vbi etiam dicitur velut vermis
Jhumiliatusex Iudæisarrogans &faxeo corde præditus ac
peruif ax ? Vbi prâeteréa efSs illi pauciffimi-, & liberatio-
ném à Domino adepti ? qui in omni terra, velut terrore
perculfi & attoniti & muti defidetis, &ab omnibus con-
fpuimini, nullam à Domino liberationem accipientes.
Tota erras via, ôHerbanc. Hæcenimdemeo Chrifto
& D eo , Prophetavaticinatùs eft. Et elegit ipfum Deus
& vocauit, & fàniftificauit, &dilexit, & non dereliquit:
& corroborauit, & iuui t , & confirmauit dextra fila maxima
& potentiflïma i Refponde, quis modo glorificatur.
qùis régnât,quis fortis eft 8c præpofcnsî Non alius,quam
Iefus Chriftus,Dominus meus & Deus. Non yos Hcbræi
maximopudore &dedecore ac pröbro confufi eftis, vtI
qui in ipfum incurfaueritis , & grauiter aducrfàti eftis
Nonne eftis vtilli qui non funt ? / Vbi etiam nunc confpi
emuni? Voseius qui cru ci fuit confixus,inimici, ipfum
qüæritis, & noninüènitis : proptcrca quod contumeliofe
debaCchati eftis, iuftum & fanâum innocentcm, omnif-j
que pcccati expertenipatibulo défigentes. Cognofce igi-
tuf quod de vobis lôcutus eft Propheta, Erubefeent & confundentur
omnes qui aduerfanturttbi. Nullus enim hominum
tara hoftiliter & acerbe aduerfatur domino meo Iefu
Chriftoj qugm vos qui eftis execrabiies , perfidi, infide-
les.Nam ex âlijs fcétis quiobfiftunt ac renituntur,inparte
âliqua vt aduerfiis-vos,ei adueirfàntur. Ne igitur,ô Iudæc,
! fermonem in vanum conterens circumducas. Nam mihi
Deusdedit Oculos eruditos & intelligentes, quibusego
etiâ’in profundo facræ feripturæ delitefeentem veritatem
p enitus perfpicio.Tu vero cæcutiens inefeare me non po-
terisi
HERBANVS. Si hocitaeft, quomodo Chriftum tuü,
Deum appellaSjob id, quiâ Deus meus ipfiim elegit, dilc-
xit,&cætera? Non igitur hic Deus eft, ficut tu affirmas:
quia de eo per Prophetam dicit, Ego fum, qui tefortem reddidi.
Quo modo igitur appellas ipfum Deum, & fàluatorem
tuum,qui quidem, ficut Propheta teftatur, fine Deo meo,
nih.il poteftfacere? '
S. ARCHIEPISCOPVS. O mifer totiam deipfbdc-
monftrationes & teftimonia oftendi , & nondum in1
tellexifti,quibus nâturis confiât meus Dominus. Nonne
pridie dixi,mcura lefum Chriftum Deum effe & hominc?
Deum autem, quem ? Ilium qui dicit, Ego Deus primus.
Illudvero, Adquaveniunt,ego fum, quænamaliavenien-
tiadicit, quam carneæ diïpenfationis myfterium ? Quo-
niam igitur Deus & homo fuit , adiutus fuit prorlus
quo
Dijfiutàiio cûm Herbano IaÀ<eo.
Ch'riftusjdc quo Prophetarùm ofaculaiüftê Severelo-
quuntiinanpotius alius quidam eft ,qui nondum Venir ?
S AN C T VS ARCHIEPISCOPVS. Qiwndoquidem
tuis Prophetis non credis , quomodo alterifidêm habe-
bis : Qui enim fuis oCulis aduerfatur, quo m odo alterius
præeuntisacdùcentis octilos approbabit ? De meo Chri-
fto& Deodixifti tenô poftèadauci,vtiu‘nion Deocrcdas,
vtreor,tenebris plenus eras,cum hæc dixifti .V erbum Dei
Se pat ris, tu iuniocem Deum>appellas l eum qui ex Pâtre
genitus eft ante fçcula,per quem Coelum & terra, &omnia
quæ in cisfuntjfaâa funt & confiant? Tibiautem demô- J
; ftrabo , Deum Patrem nihil quicquam operari fine hoc
iunipreDéo,quemfictuappellas-. Attende diligenter. Si !
quis homo, rex,vel alius * qui nullo modo faripoffit, quo i
modo fiia ediftaôc mandata rcipublicæ&fènatuipotcrit
expoq ere,vt ipfum curent ?
ftaurâtur
omnia ad
IS S
HERBANVS; Nullo révéra modo, nifi literasfæpe I
I uoad humanitatem, Egoelegi re,vt effes mihiper fubftan-
uam filius,: & egoadiuui t e nempe per teiiiuiomnem hu-
inanitatém, qu<e facro lauacro tingitur in patrem, &.filiü,
^fpiritmn fandtum.
HERBANVS. Vbinam Prophetarùm quifquam vati-
cinatus eftChriftum futurum eflèDeum & hominem,ficut
dixifti- - - , É ■ •
S.ARCHIEPISCOPVS. T ib id ifi, Diuinttatem fibi
efformaffe & adiunxifïe humanitatem, quæ quidem per-
peifaeft. Iefus Chriftus ex puro Caftoque fanguine virgi-
nis 8Z Deiparæ, quæ fuit exfemine Dauidis, fine Viri con-
(rrefTuînmundumpio'dijt, vnus ex duabus naturis etiam
pofteaquam homo factus eft : huius hùmanitas'quidem
oinriia quæipfè ego fiabeo, obtinuit, excepto peecatoç
Diui.nitas vero eius quæcunque pater habuit, excepta in-
aehiti ratione. Non enim Deus (parer) genitils cft, ver-
bum'fiîius eiusgenitum. In vnaaurem hypoftafi 8c diui-
Initaçeiiis ßöhumämtas comunótaeft, quoniàm caro-eius lciatfcribere, & tacito ore in charta verba fuaeXarct, & >
Inoneftfataexfeminc : fedvérbum DeiprO femineinv- j præbearj&fiant.
téro v jrginis indiiei tin carne m, abfijue vlla omnino con- i
Ju e if iè n e 'a u t immutatione eius diuiniratis. Eft enim in-
S.ARCHIEPlSC.Qqpdfiliterasnefciar,quidfict?
HERBANVS. Siignoretliterasjmanetprorfusirters
corniertibidrsUtqucxmmutabilis diuinitas. Quoniamigi^ nec quicquam poteft efficere.
tdrdiximus , quoddiuinitas fibi efformauit htimanita- S. ARCHIEPISCOPVS. AnveroDeusfuo verbovi- VcrboDc!
tem, nuda 8c fimplici eftentiacumhominibus coniiè'rfari detur facere omnia,an filentio quodam 8c feientia ?
nolebat: Dicit enim EfaiaS de eo : Sic dicit Dominus Deus, HERBANVS. Verbofuo,&maiidato. ’tèrtopera-
\ qui forniauit.ipfum, qui fecit ea, quaeueniunt , nempenouæ S. ARCHIEP.Scriptumeft, quodVerbo Deiuélifirmati tur>per
loratiæmyfterïa, Ego ( inquit ) excitant ipfum cumiuftitia funt,&jpirituoriseiusomnisvirtuseorum,&c.lloca\itemvcr- que fecit
\*regem,&àmnesviaëiu#reâa: id eft, Chrifti. Hic enimadifica- | bumnosihtrenimüs, in entremis diebus ex femineDaui- &feculaj
\bitciuitatemmeam: id e ft, vt arbiçror Catholi'camEccle- ! dis hominemfaéfcumpropter falutemnoftram,&cogno-
Ifiathi: Etcaptiuitatempopuli meiconuertet,.ab errore 8c capti-
uitate diabol 1: «ow(mquit) cumpretiisredemtwnis & do^is di-
S xit Dominus Deus, fedrobore diuinitatis. Audi quomodo
'gentes-fe eius imperio fubiecerint& fubmiferint. Sic dicit
j Dominus Deus Sabaoth,Laborauit Aegyptus, dunl nimirum er-
Iröri fèruiüit: & Aethiopum negociatto. Et qui nunc in Saba
'funt ex(élfi viri,ad te afcendentjfcilicet crcdcntes,dr tibi erunt
j ferui. Et atergo tUo fequentur vindt manicismimkum firmitate
j& certitudmefubmiffionis fine: Etadtetranfibunt, &ad-
I or ab tint te, per fidem, & te precabuntur, Ef quia in teDeus esl,
inempe in humanitäre tuajf« es Deus.. Animaduerte , non
\esl Deus prater te: proprerea quod ipfe fit verbum verum
abfquevllomeüdaciodicit,Propheta. Tuentmes (inquit)
Deus^& nefctuimus, quia errore lïmulachrorum fiue Deo-
rum falforum detenti 8c occupati et!Lmus.Deuslfraelis,8c fi
poftqüam carne re'ótus & indutus fuifti, non accipiunt
te. Tu tarnen Deus es feruator. Deinde fubiungens de his
I qui in eum credunt: Erubefeent & confundentur omnes mimici^ . .
IUI & qui ex nobis gentibus,- 8c qui ex vobis Hebrats. Ef repugnare& conttadicere deprehenduntur.Nam locis &
IambulAunt(ait)iftiinpuilore, vt 1 veriratealiehi &perfidi.' capitibus quibufdam nobis Iudais fauere inueniuntur,in
fcimus ipfum vnum Deum cum Patrc 8c Spiritu, 8c credi-
musinipfum. Tu igitur quomodo dicis eum Deum iu- Heti &ho
nioremefle, fine quo Deus Pater nunqüam qüicquamo- dic&ante
peratur ? Tace ergo, & noli impias 8c infandas contumé- ( fcula‘,
F. b r ■ liaseuomere,tametliinip• lur mnro nauj mcredJ.i-s » Ppiact efiri.i u,d.
HERBANVS. Et quis Prophetapraicipir mihi, vtin ^ bmnia
ipfum eredam. ' tradidic
S. ARCHIEPISCOPVS. IpfemetDcuslegishortatur manu*
perPröphetamEfaiamjdiccnsiEcfefinquitJwiffrf»/^^/«»-
damentaSionis,lapidempretiofum,&quicreditinipfum,noncon- . q
fundetur. Cum igitur Deus tuus iubeat, vt crcdas inipfum,
,ob quam'caufam rcpellis, 8c oculos claudis, aUrefque ob-
ftruis, & eius aduentum proroga.? ? Si Deum tuum con-
temnis, & ad iram prouocas,qui iuber té adorare fuum fi-
lium: an me vel alium vnquam audicris,&. ab hoe perfua-
fiis veneris ? Non opinor.: non fi annos Mathufala: lori-
gjeuus in terra contriueris. '
HERBANVS'. In plurimis,vtvideo,Ptophetae ipfi fibi
Aduertis,6 Herbane,qu^nam dicar Propheta?quid ad ea
dices?Nunquid mentitur Dei ore h<ec eftatus ?
HERB ANVS.Abfit.Sic enim dicit Propheta quo mo7
do recitafti.Scd nondiim puto illum(fcilicet htefliam)ad-
qenifte: fed veniet proculdubio fuo tempore.
I ^ SANC T. ARCHIEPISCOPVS. Serpentiperfimilis
yRferis, quem aliquisperfequitur 8c fcftt, hie percutienti
totum corpus obijeiens , malignum caput ad mortem
prodere non poteft: id eft, malignam perMam, & vni-
Igenitifilij Deiabnegationem. Equidem feio^ropheta-
Irum demonftrationes tibi fidem facere: fed ad veritatem
non vis venire. Nam temp oris diuturnitatc peruerfacon-
fuetudo in te confimiata atq; inueterata curatu diffieiiis,
velomninoinfanabilis euafit: & quoties te aliquando
ptfinitebit, animaetuxapertis oculis, cumhacyitadefun-
Ctusfueris, &videbis^ quomodo qui Chrifto noncredideruntjCorripiuntur
& iudicantur.
iflHERBANVS.Mofes nobis inPentateucho denunciat,
dicens: Scio ergo (inquit) quod inextremis temporibusin omnes
gentesdifiipabimini.Vobisigitur tefiificor coclum,quod esl hodie,&,
tpfam terram, nedeoalienofidem habeatis, nccjfmuocetisalium,
quam Dominum Deum noftrum. Quamobrem mihi graue
eft 8c acerbum, Deum legis defererc v quem etiam tu te -
ftarisDeum effe veritatis , 8c Deum iuniorem adorare ,
jcum nefciamvnde introduAusfit» Quis enim eft,qui mi-
bi plenam & exadam fidem fa c ia t q u o d vere hic#ft'
alijs veto vobis Chriftianis qui ex gentibus eftis,
S. ARCHIEPISCOPVS. Nuifquam fibi aduerfàntur,
vel vobis Iudæis, ficut dicis, fauere inueniuntut, fedpo-
tiusvoscondemnare : quandoquidem ab initio duræ &
rigidæ ceruicisfùiftis,ad Qmnefnfedam rationem cæcum
8c furdum 8c faxeum omnjno cor habentes, incircum-
,cifi auribus : Dio refradàrij & peruicaces, ^pirituifan-
d o refiftentes , fandiffimum nomen eius valde contri-
ftatis.
HERBANVS. Quis tua magnifiea 8c elegantia verba
congefTeritfupra arenam quæ eft in litOre maris ? Quis
occurret tuis qontortis &aculeatis fophifmatis?Non dixit
Deus MofijCum rubo infideret, Videns vidi affliclionempopuli
meiquieslin Aegypto, »'&defcendivtrtdimapost Mo fesautem
non ad Deum locutus eft : Si inuenigrattam coram te,& quod
populus tuus bac gens,oftende mihi tuamgloriam':8c diligens De9
populutn fuum,qui fiutnus nos,oftcndit ei gloriam fuam?
Balaam autem à BakchRege accerfitus ad exeerandum 8c
dirisdeuouendurn primos patres noftros, caftrametantes
in terra ipfius, cum Dei populum effe vidi ffet, eis potius
benedixitiquam male imprecatus eft. Et Icfus qui dicitur
Nauc, pro falute populi bello valido & forti occurrens,
nonne maximis elementis, quæ in cceli firmamento lu-
cefn emittunt, dixit, Stet Solcontra Gabaon.fr Luna contra
vallem Aialon, vt conteram inimicos Domini. : Srobediuit in-
dulgens populo Domini ? Cum Samuele autem nonne
H
D uri i
Scat
cumcifi
orde aufemperfpi
jritùi fan-
âo refifti
cis t ficut
patres ve-
ftri, ' ^
-vos.
Verba su
B.Steph.
AH.Àp.j.
gèriij
Exed. jj.