fâ tt li Or ofit
cic.x dt occubuic. Manlius quamuis vi6lor,occurfumtamen no-
Fin.i.de Milium iuucnum R.om.qui légitimé èxhiberi fblec, trium-
dtuin*t. phansparricida non raecuit. Anno autempdfthunefub-
jCap.jo.
'Matron«
vcncficii
LifCl.S.
jUu.&
~Va I. Ub.z:
B I
Cap.ir.
Alcx.Epi-
ror.rex à'
Saronic,
vincitur.
Liu.l. 8.
icqucntc Minucia virgo Veftalisob admiiTum inceftum
damnataeft, viüaquc obrucain campo, qui nunc Seéle-
fatùsvôcarur. *»
At veto paruoexin remporeinterieélo,horrefc6 refèr-
re quod geftura effcnam .Claudio Marcello, & Valer.-Flac-
Co confiilibttSjincredibili rabie &amore fcclerum Rqrna-
n'æ marron® exarfermit.Erät vrique foedusille ac pcftilens
aimus,-infliâ:æ^ueiam vndique cateruatim ftrages egere-
banrur, & ad hue tàme penes dm nes de cörruptö aëre fim-
pléxercdu liras erat , cùm exiftentéquadam ancilla indice
Bcconuincénte,primùmmultæmatronævtbibererit,quæ
coxcrarit ve ne na jCO ra p u 1 (æ: dein de fi m ul vt haUfcrt,con-
finnpjp: funt.TanEa a u té rn m u 1 ri t u d o fu i t mattoharum in
hisfacinocibus confciarum, T Vt tfcecencæ lèptuaginta da-
mnatae ex ilLis fimul fuillè rèferanrur.
A n n ö ab vrbe condita C C C C Xir. Alexanderrex Epi-
rôtarum, Alcxandri illius magni auücalus, rraicélis in Ita-
liarti copijs cum bellü aduerlus Romands pararet,8c circa
finitimas Romævrbesfirmare virés exercitusfui, auxilia-
qüevel fibi acquircrè vel hoftifius fuberahere ftu den$,bel-
lis exerceretur,à Samhitibus,qui Lucànegenti fuffhgàbâ-
Tüf,maximo bello inLucania viéhis atqne occifas eftScd
qubniam aliqùantum Romanas dades receniéndopro-
grclïus fum, velAlexandri iftius mentione commonitus,'
de Philippo Macedonum rege qui Olympiàdçm huiusA-
lexandri Epirotæ forörem vxorem habuit,ex quaÂlexàn-
drüm Magnum genuit > pjuciilîmis annis rétrorepetitis,
magna paruis,in quantum potero,côlligam.
; ' A n n o ab vrbe condita C C G C . Philippus Ami ntæfi-
| iiüSjAlexadri pateriregnum Macedonum adeptus,vigi nti
1 quinque annis tenuir; quibus hos omnes acerbitarum a-
ceruos cunétalque malorum moles ftruxit. *{• Hic primum
ab Alexandro fratre obfes Thcbanis datus, per triennium
ta p .ia .
Philippus
afeendit
ad lmp.
Diod.l.16.
C
f apua Epaminôdam ftrenuiffimum im peràtorem, 6c fumfius
lufti-1 mum philofophum eruditus eft. Iploautem Alexandro
■fHic Oro'
num fcqai fcelere Eurydicesmafris occifo, quamuis ea iamcommif-
tur.Gemi-1 adulterio,primum&alterofilio interfeéto, filiaqùévi-
J car <^Qaca’§ener^ nupdas mariti morte pcpigiuèt,compuifus à
Dio popüiorégnum, quodparuooccififratris filio tuebatur,
i dort l'enté- fufcepk.Qui cumforis concurfuexurgemium vndiq; h<>
'tias retulic ftium, domiautem deprehenlarum fiepèinfidiarum metu
• nçnnihif | fatigaretur,primumbéllum \ 'cumAthçnienfibusgeflit..
U f r -M Quïbus vidHs,arma ad Illyricos tranftulit, multifq; milli-
- Manda. ^ bus hoftium trucidatis^Lariflam vrbem nobilillimam ce-
pit.Inde Thellaliam non magisàmore viâorûe,quàm am-
bitione habendorum equitum Thefialorum, quorum ro-
bur vtexercitui fuo admifceret,inuafit.ltaThefiàlisex im-
prouifo proeoccupacis àtqueiÿ potf'rtacem redadtis,iungé-
do equitum peditumque fortifltmas turmas & copias, in-
lîictribmumfccitexercitum. IgiturviftisAthenienfibus,
fubiedlifqueThelïàlis,Olympiadem f Arubae regis Mo-
; Confiât
exPauC & ioflorum fororen^uxit vxorem. Qui' Aruba cum per hoc
Plu.Arubâ quod Ibcretatemwlacedonum aftinitate regis pacifceba-
faific pa- tur,it»periumruumfédilatàturumputaret,per hocdece-
j ^ ura j p tus amifit, priuatufque in exilio conlbnuit. Dcinde Phi-
‘1+After m( ocnluroperdidit. Ipfam vero vrbem mox eXpugnauit&
j les pfcaîp. cepit. Exin Graeciàm totam prope, confilijs præuencamj
pumvul- ! Yiribusdomüit* Quippe Gracia: ciuitatcs,dumimperare
" ij fingulae eupiunt,imperium om nesperdidcrunr:.& dum in
Rctauit,
^ ^ mumumexitium line modo ruunt,omnibus perire, quod'
Ideformita' ^n8u^æ amitterent, opprellæ demum ferurentelque fen-
Itemoris I fefrunt ; quarum dum inianas conucrlàtiones Philippus
[curauit j vejutièfpeeulaobleruaret, auxiliumque femperinferio-
oibiiatem rjbusfuggerendo contentiones, bellorumfomites,calH-
FUnUiÀ' ' ' dus dohartifexfoueret, viâos fibipariter vi&orefqj fub-
v.37. {iecir. Huic autem adobtinendam totius Græciædomina-
tibnem immoderataThebanorumdominatiofaeulra-
tem dédit,qui vidtos Lacedæmonios acPhocenfes, cædi-
fcf busetiam rapinilque confedtos ,cum infiiperfin comrauxlvnr
ni■ G- ræckè cô-1f"i-li o canta pecum•æ ■ - —
tam illi l'oluere nullo modo poflcènt, ad arma confugerè
coëgerunt. f Itaqne Phocenfts & Phifomëlo duce & aul É
xilijsLaçedæmoniotum Athenienfiumq;fulti, CbmmilTa
pugnahoftibufq; fugatis,, iThebanorum caftraceperunt. nftUr“l l
Sequent!præliointer immenla?vtriulqu^populiftrages, 4 ■
Phïlbmèlusoécilusefti irrcufüsloCurriPhocenfesOno»
marchum ducem creaùerunt. Porté autem Thebani &]
Theflàli omiflb dtleôtu ciuium , PhilippuniMacedonia
regem, que pi hqftem prius repellerelaborabant,vitro fibi
ducem expetiuerunt. Çoinmiffo pratlio, & Phocenfibus
penèadinternéciohem caefis, viâoriaadPhilippum con-
ccflît.Sed Äthenienjesauditp belli euentu , he Philippus
rrànfirétinGræciam, angtiftiäs Thermopylarum pari ra-
riÔhejfiçutaduehtantibüsanteaPerfisjôccupauere.Igitur I
PhilippuV vbi exclulum Te ab ingreflu Græciæ, pneftruótis
Thermopylis vider,paratùm in hoftes bellum,vertit in To*
cios ;, n'arn ciuitatcs quaru m paulo ante dux foerat ad gra-
fulandtmia'cfiircipiendum patetes,hp'ftilicerinuadic,crudclirerdiripit:
omniqjfoeietatis confciehtiapënitusabo-
Iita , coniugcs liberolque omnium Tub corona vendidit
templa qiioque vniuerla fiibucn;it; Ipoliauitque : necta-
mcrivnquamperij.anoo.vqualiirarisdijsVidiuseft.Poft-
hæc iùC àppa d q ci am tranfijt, ibique bellum pàripçrfidia
gelïïc,capiO!>' per dolu m fi niri m os reges in terfeci t,to tamq;
Cappa'dociai'aimperio Macedonia-- ltibdidit.’ Inde poll
cædes.inCendiadeprredâcionefqueinfôcijsvrbibiisgeftas,
parricidia in fratres conuertit,quos patri ex nouerchgeni-
coscüm.ctjhaeredesregni vereretur j interficereaggrelTus
eft.Cùm autem vnum ex his occidiftèt, f diio Olynthum
oenfugèrunt: quam moxPhilippüshoftiliteraggrelïus
bèm antiquiflîmam & flotentimmam, cædibüsac langui- cibdliai;
rie repleram.opibus hominibufqi vacùauit, abftràétos er- M w
ram rratrésfuppliciô&neci dédit. • ^ il
Dein ciim éxcidio fociorum & -particidiq fratrum eli-, 1
rus,licerefibi omnia quç cogrtaflk,purarer,aurària loca in 'car.afcril
Theflàlia,&argenti metallain Thracia inuafit.-ac ne quod bit anno ]
ius vel fas inuiolatum prætermitceret, præoccupato maii :antc0' J
& claflè difperfa , piratieamquoque exércere inftituit. lytnP;CTn^j
Prætétcacum eum t fratres duo Thrâci* reges, de reeni 1 ” J
terminis ambtgentes,iudiçem exconlenfu prçoptauiflcnr, infeqDai.|
Philippus moreingenij fui ad iudichim ranquamad bel- te.Dionj.
lum eu m in ftrudlo exerciruingreflùs, in fci os iuuenes vira fiotefle, J
regnoque priuauit. Achenienlcs vero, qui prius Philippi
ingremim Thermopylariimmunkione repuleraiit, vitro
pacem eiusexpetences, fraudulenrilïimum hoftem dé ne- ‘cherû-1
gleélaintroïtus,euftodia commonuerunc. Gæteræetiam bleptem i
Græciæciuitates , Vt intentius ciuilibüs bellis vacarent, &Amah
fub Ipecie pacis & foederis, fponte lê externædominatïo- ^ |
nifubiecerunt: maxime, cumThelTaliBoeotiquepofce-
rent Philippum > vt profeflum fe aduerfum Phocenfes dur Dwnoft.
cemexhiberet,lulceptumq;bellumgereret: contraPhor eontiaA-
cenfes?adhibitisfel!!lim Athenienfibus&Lacedænionijs, |IiftocB',
veldifferre bellum,vel auferri, ôc pjrecio&precibüslabo- |
rarent. Philippus racitèvrrilque diuerfapromihr,f Phq-, Dci,,cre
cenfibus pacem ■ & veniam fe datùrum lacramento fconfy:- Demolfti
mans ,-Thcflalis veto afFùturum le mox cum exercitu fpô-
der: bellum ramen ab vtrifquepararivetat. Igitur Philip- ^ j
pus inftrudtis copijs , anguftias Thermqpylärum fccürus
j ingreditur, ealque oeenpatäs di^jpfitis præfidijs emunijt.
! Tüpc primum ie noh Phocenfesloli,‘{èd & omnisGræcia
capcam elle perfenfinliquidemprimös Phqcenlès Philip-
1 pus,rupta fide calcatoquelacramento , infandæ dilacera-
j tionidedit. Inde omnium vrbes finelque populatus, criy-
enra præfèritiàeffeclc, vc etiam abfens timerecur. Vbive-
roinregnümredijc,morepaftorum , quipecorafuanunc
pj^ghuos. j nunc per hybernos faltus circumducunt,po-
vrbes, vtilli replenda Vel relinquenda quoeq; loca
via^^prur,ad libidinem luam transfert.Miferanda vbiq;
facies s & atrociffimura milèriarum genus obuerfàbacur
perpeti excidium fine irruptione, fine bello captiuitàfem*
line crimineexilium, fine vidlore dominatum.Premic mi-
ferosinteriniuriarum ftimulosfuperfufuspauor, iplaquc
dilfimulatione dolor crefcitihocaltius.demifius , quomi-
ous profite« lije r , rimencibus ne ip fie qiioque lachtymas
pro cofitumàciaaccipiamur. Alios populos auullo$^^afe-
dibusfuis,finibushoftium oppoDic:alios in extremis regni
Liber T er t tue. 3S 3
ip.ilhilipp
»*
ylaiuiü
bfidcc.
icoditä
^rtninis ftatuit: quoldam æmulacione virium, nepoiicnt
0d pofte credebantur,in fupplèmentaexhauftarumvrbium
ußtth.in
)»nyf fi
Jr»./-
diuidit. Itagloriofiffimum illud quondam florentis
Græciæ corpus in multas laécratafque parciculas, excindla
primum libercate.concidit.
r Sed h*c cum per aliquantas Græciæ ciuitàtesèxercuil-
(êt &tamenomries metu prèmeret, conijciens ex ptæda
paucorum,opes omniqm, ad pcrficiendam æqualem in v-
niuerfis vaftationem.vtiii emblumenco neceflariam man-
timam vrbem ratus Byzantium, nobilem ciuitatem,aptif-
fimam iudicauit , vt reccptaculum fibi terra marique fie-
rct, eamque obfiftentem illico obfidione cinxit. H ie autem
t Byzantium quondam à Paufania rege Spartanorum
condita, poftautem à Conftantino Chriftiano principe in
maiusau<äa&Conftantinopolisdi<äa,gloriofiffiminunc
imperij fcdes -& totius caput orientis eft. Philippus veto
poft longara & irritam obfidionem , vt pecuniam quam
obfidendo exhauferat, prædando repararer,piraticam ag-
greftuseft. Captasitaque CLXX.naues mercibus confetr
taSjdiftraxitj&anhelantiinopiaeparuarecreatione fubuenit.
line confiiâatione çorporis & dcdecote animi fubitus &
celer, inopinatoférro potuiflèt âeddere, quod ipfi mox
contigit. Nccabiratisaijs, quos fern per paruipenderat,
quorumq; aras,tetnpla 5c fimulachra fiibuértcrat,quin le-
âiflimam, vtipfividebatur, mprtenvadipifcerctur,potuit
impediri. Namdienupdarum , cum adiudos magnifiée
Iapparatos inter duos Alexaridros * filium generumq; con-
tcjideret, à Paulania,nobili Macedonum adolefcente,in
anguftijsfine euftodibus cirçunuentus, occifus eft. Afle-
rant nunç,mulrifqûe hæc vocibué cfFerant, quafi virorum
forrium laudes & fad:a foelicia, quibus amariffimæ alio-
rum calamitatesin dulcesfabulas cedunt, fi tamen nun-
qiiäipfi iniurias,quibus aliquando vexantur,relatu triftio-
ri déplorant. Si vero de proprijs querimonijs tantum alios
audiëtes affici volunt, quantum ipfi perpetiedo fenferunt,
priusipfinonpræfentibuspræterica, fçdgeftisgeftacomparent
Inde propteragendam prardam & curandam obfidior1
nem diuifit exéreitum. Iple autem cum fortiilirhis profe-
aus,multas Cherfonefi vrbes coepit: profligatifque popu-
lis opes abftulit. Ad Scythiam quoque cum Alexandro fi-
iuft Mat- lioprædandi inten done pertranfijt. ScyrhisrunctEtheas
cas & in Vegnabatiqui cum Iftrianorum bçllo premer^ur, auxilia a
1. Mar-jpfiiipp0 per Apollonienfes petijt : fed condnuo Iftriano- !
ur5tiJ rumrege mortuo , & belli metu &auxiliorum necclfitate
tbcaS‘ liberatus , pa&ionem foederis cum Philippo habitam dif-
foluit. Philippus ditniflàobfidione Byzanrij , Schyticum
bellum tods viribus aggreditur. Commiflbq; prælio cum
Scy thæ & numero & virtu te præftarent j Philippi fraude
vincuntur. In ea pugna X X . M . puerorumacfoemina-
rum Scychicæ gentis capta, pecorum magna copia abdu-
éfca, auri atquéargenti nihil repertum: nam & ea res primo
fidem inopiæScythicæ dedir. XX.M. nobilium equarum
fufficiendo generi in Macedoniam mifla. fed reuertehd
Philippo Triballi bello obuianc, in quo ita Philippus in
foemore vulneratus eft, veper corpus eius equus interfice-
C retur. Cùm omnes occifum putarent,in fogam verfi,præ-
damamiferunt. Aliquaotula deinde mora dum conuale-
)itd. I16. jfeir à vulnèrej inpace conquieuit. Staum vero vc coualuic,
p m !Athenienfibus bellum intulit: quiin canto diferiminepo-
E S y fiti.Thebanos quondam hoftes.tuncfocios adfeifeunt.-ro-
\ttfo. ■ jtiufqj Græciæ ciuitatés iegadonibns fatigant,vc commune
[ hoftem comitiunibus viribus petanc. Itaque aliquantævrbes
AthenienfibusfefeçoniunxerejquafaamveréadPhikd
Chæ- lippum belli metus craxit. f Pradio Commiflb^um Athe-
fneam. Inienlèslonge maioti numero militum præftarent, affiduis
ptb.li.9. tamen bellis indurata Macedonum yirtute vincuntur.-qua
Ipugnamlonge omnibus anterioribus bellis atrociqre fuifi-
'fe,ipfe rerum exitus docuit. Nam hie dies apud vniuerfam
[Gçæciam,àcquifitædominattoaisglonâm,&vetuftiffimæ
libèrtads ftàtum finiuit.
Poste a Philippus çruendfllmam viéloriam in Theba-
nos & Lacedæmonios exercuir.-fiquidem principes çiuita-
tuha alios lecud percuffit,alios in exilium egit, ora nes b o-
jnis priuauit. Pulfos dudum àciuibus, in patriâ refticuirrex
quibus C C C . exules iudices re&otéfque præfeçit> qui vt
antiquum dolorem noua pöf eftate curarent,prelïbs infce-
liciter populos in fpem libertatis refpirare non fiperent.
Præterea magno deleftu militupi in fubfidiü regiæ difpo-
fitionis,ex tota Græciahabiro, C C . M. peditum, & XV.
M. equitum abfque exercitu Macedonum & in fi ni ta gentium
barbarie, Perficæexpeditioniin Afiam miflùrusin-
ftruxit. Très duces,hoc eft, Parmenionem, Amyntam,&
Attalumpræmittcdos in Perlas,legir.Et dum iuprafcriptç;
çopiæde Græcia côngregantur, Alexandri, quïérat Olym7
piadis vxoris lùæ frater, f & poft àSabi nis in Lucania pro-
ftratus eft, queçn Epiriregem ob mercedem ftupriin eum
perpetrati confticuerat, nuptias in copulando ei filiam
fuam Cleopatra, celebrare decreuit : qui cum pridiè quàm
occideretur interrogatus fuiftèt.quisfinis hominieflet ma-
gisoptandus , refpondiflfe fertur, eum elle optimum, qui
viroforti poft virtutiim (ùarum gloriam in pace regnanti,
: & vtraqueex auditu,velut certi alienorum arbitri
iudieent.PerXXV.annosincendiaciuitatunî,excidiabel-
lorum,fubie<âionesprouinciarum ,cædeshominum,opü
rapinas,prçdaspecorum,mortuorummortes,venditiones
I captiiiitatefqueviuorum,vniusregisfrauSp fcrocia&do-
minatus agitauit. . -
S v f e ic e r e n t iftaadexemplum miferiaruminfinuata
memorise noftræ,gefta per Philippum, etiam fi Alexander
einonlucceffiffètinrcgrium. Cuius bella, immo fub cuius
bellis mundi mala ordine fequentia fufpendo pauli-
Cap.15.
lper,vtin hooloçoproconuenientiatemporum, Roma-
nafubijciam.
Anno ab vrbe condita CGCCXXVl.Cÿidin as furcu-
las fatis célébrés & famofas,ihfignis Romanorum fecit in-
famia1. Nam cum fuperiore bello f viginti millia Samni-
tum, Fabio magiftro equitum pugnam conference, ceci-
diilent, circumfpedHore cura Samnites ac magis inftrudo
apparatu apud Caudinas furculas confederunc,vbi cü V e-
turium & Pofthumium confules, omnefq; copias Romà-
norum anguftijs locorum armifque claufiiTent, Pôntius
duxeorum in tantum abufus eft vi«âoriæ fecuritate,vc He-
rennium pattem confulendum pularet, vtrum occideret
claufos, an parceret fubiugatis : vtviuos tarnen dedecori
referuaret,clegit. Romanos enim antea fæpiflïmè vinci &
occidijnunquam autem capi ,autaddeditionemcogipo-
tuiftè conftabat. Itaq; Samnites vi<âoriapotiti,vniuérfum
exercitum Rqmanum turpitet cap turn, atmis etiam vefti-
mentifque nudatum,tantum fingulis vilioribusoperimé-
tis ob verecundacorporum tegendacqnceflîs, lubiugum
milfurn feruitioque fubieéfcum, longumagere pompæ or-
dinem præceperunt. Sexcentis autem equitibus Romanis
in obfidatum receptis.oneracos ignominia, cæteris rebus
vacuos,confules remilerunt. Quid de exaggerendahuius
foediflimi foederis m Jtula jerbis laborem, qùitacerema-
luiflcm ? Hodie enim Romani aut omnino non eflent.aut
Samnio dominante feruirenc, fi fidem foederis,quam fibi
feruari à fübieélis volunt, ipfi fubiedti Sàmnitib. feruauif-
lent. Pofteriore annoinftihgunt Romanifirmatam cum
Samnitibus pa«5lionem, éofquein bellum cogunr, quod
Papirio confule infiftente commiffum , magnas ftrages v-
triufqi populi dedir. Cùtnhincitarecentisinfamiæ, inde
gloriaproximævidoriæ pugnancesinftimularet, tandem
Romani pertinaciter moriendo vicerunt: nec cædi pariter
vel cædere deftiterunr,nifi poftquam virâis Samnitibus,&
capto duce eorum,iugum repofuerunt. Idem deinde Pa-
pinus Satricü, expullo indeSamnitico flræfidio expugna-
uit, & cepit. Hicautem Papiriusadeo tuncapud Roma-
nos bellicofiflîmus ac ftrenuiffimushabebatur, vt cum A-
lexander Magnus difponere diccretur ab oriente defeen-
dens obtinere viribus Africam, atq-, inde in Italiam tranf- AICxan(
uehi, Romani inter cæceros duces tune inrepublicalua Philipp«
. . . 1 _____ n u i A lf> T 3 n rlriim n e riim "
S.imnitu
cû Rom.
praelia.
Üc annus
eft in Capitol.
Conlf 432
'Lm l. 8.
Val.l.z.c.z
G
Papirius.
Bibli0thVet.Batr.T0nt.1)* :
(uccedir,
natos ann.
20. Plut &
Arrian.
•j-HoeAe*
(chines se
moftheni
obiieit,
optimoSjhunc præcipuum fore, qui Alexandri impetum
fuftinerepoftèt,meditarentur. _ _ _
I g it v r . Alexanaer,anh.abvrbecôditaCCCCXXVI.|
patri Philippo fucceffit(in regnum, qui primam experien-
tiam animi & vircutis fuæ, compreffis celeriter Græcorum
motibus,dedit:quibusau«aorvtab imperio Macedontim
deficerenc t Demofthenes orator auto Perfarum corru-
ptus,extiterat. Icaque Athenienfibusbellum depre&nti- p te^ %
: ,ri A ' ■ -.Jl ’ bus V
G g ;