A
Diodo
hz c co*
piosè.
B
lufiiit. lib. Si f 1-
c
Inuidia
tranfucrsu
agic.
Gentiles
redi mente
Chriftum
acerbiorc
rocabanr
quàtn pet
iqn ctcm
■ dabolum
D
Cap. 7. ;
Fafti. Ca-
pi tol.
Flaccum.
I eum conÇ
nom inant
in an. 4 89
Bellum
Panicu* 1.
Folyb. lib.
vLiu. 16.
Tlo.libr. %
cap 2. ...%
t Conir.
anni terni
hnius belli
funr.
L.Poftb.
Megcllus,
& Q-Ma-
milius vi -
tains.
tolyb.lt. I.
Anno $. I
huius bel-
li vi. co.
4P3-
3 60 Pauli Orofii
tes agit, hoftium multa millia trucidât. Caftra deinde ad lifper diftulit; fed corinuo ciuit^s capta eft. Pceni maximo j
quintum lapidemaCarthagineftatuit,vtdamna rerü o- \ bello v id i& profligatLvndecimelephanriinppteftatem
pulentiflmiarum vaftationemq;agrorum,&: incédia vil- redadi,Agrieenrinirfub corona omnes: vendit! funt. Anlarum
de muris ipfius vrbis fpecularenrar. Adijcitur prie-
fentibus malis triftior fama. Nam & apud Siciliam dele-
tuscum imperatbre Afrörum exercitus nuntiatur: quern
reileraincautum ac peneociofum Antander Agathoclis
frater oppreflerat.Hoc per rota Africam rumore difperfo,
nontribucaristantumvrbesabhis,veruineriam focij reges
dcficiebanttinter qtfos rex quoq; Cyrenarum Ophelias,
padus eft cum Agathocle communionem belli dum
regnum Africaz ardenter affedar. Scd poftquam in vnuni
exercitus & caftraiunxe^junt,per Agathoclem blandimetis
8c inlidijs circunuentus, occifus eft. Carthaginienfes
con tradis vndiq; copiis, in bellum exarfere. Quibus Ä-
gathocles habensfecum Ophelia: copias congreditur .e-
ofque magno vtriufq'i exercitus fähguihe & graui prxlio
fuperat.Hpccertaminisdifcrimine tantadefperacioillara
Pcrnis eft,vt nifi in exerpitU Agathoclis orta feditio hülfet,
transfugiturus ad cum Bomiclar dux Pccnorum cum
exercitu fuprit.Ob quam noxam in medio foro iuflii Carthaginienfium
patibulo fuffixus , crudelefpedacul film's
pr&buit.Dcinde cumpoft mortem Agathoclis Carthagi-
nienfes Sicilian!inftrudaclafi'e vaftarent, a Pyrrho rege
Epiriab Italiaaccer^ito,terreftri naualiq; cettamine fiepe
nibalfeniorfada cfipaucisemprione,diffugit.fGn.Gor-
nelio Alina,C .Duilio confulibus,cum Anfiibal feriior 0-
ram Italiæ m arid mam inftrudta feptuaginta nauium claffe
vaftaret, Romani &ipfi clalfem fabricari arque inftrui
prxeeperunt; quod Diailiusconfiil celeriter impleuit.Nâ
infra LX? diem quàm arbores cæfæ erant, ƒ cétum XXX.
nauiumclaffisdedtida inanchpris ftetit. Cornel. Afina
confulalter cum fedècim nauibusLiparam infulam petit,
vbiab Annibale, qu.afi ad colloquium pact's euocatus,
■ ^Punica fraude càptu.s,atqj4n vinculis necatus eft.Quod
vbi Duilius alter confii) audiuit,cum triginia nauibus ad-
uerfus Annibalem profedus eft.Comillo riauali prælio,
Anriibalamillanaui,qua vehebatur,fcaphafubdud9 au-
fugit-triginta 8c vna naueseius captç.tredecim mer(ç,ttia
mflliâ hominumoccifa^ (èptem millia capta referuntur.
Poftea Carthaginienfes C. Àquilo Floro,& L. Cornelio
Scipione confulib us, A rj nonem in locû Annïbal is fubro-
gatumjpSardis&Corftsdefenfàndis,nauali prælio præ-
receranc: qui àScipioneconl(devidüs,amiflo exercitu,
ipfe confertiffimis hoftibus fe immifeuit, ibique interfe-
(ftuseft'. f Eodtmanno tria millia feraoram,& quatuor
millianaualium fociorum in vrbis Romæexcidium con-
€°rnâin
Mpiiur,..!
fuperari,nouiffimèadRomanabella conuerfifunt.Proh j iiirarantï&nifiniaturataproditioconfiliumprçueniflèt,
dolor,leguntneiftadeveteribus,qui de recentibus con- dettituta piælîdio ciuitas,fcrûili manu perijflèt.
queruhturî Immo legunr,& ea non æquitate,fed æmula- Anno ab hoc proximo, Calatinus eonful Camerinam
done coniiciunt.Maximo enim illo & inefFabili,que nec
ipfi decerntmt,ftimulo'côpùnguntur,non propter tépora
mala,fed propter tempora Ghriftiana:& deriuatio eft in-
Siciliævrbem pctens,temerè in anguftiasdeduxit exerci-
tum.quas Pccnorum copias iamdudü prseftruxerant. Cui
Cum omnino nulla vel obfiftendi Vel euadendi facultas
uidivlccris, vt quicquid fub execrabiliagitur,atrocius'ef- efTct,tCalphurnij Flammævirtute&operaliberatuseft.
fevidcatur,ficutedam inter nos ftepèinimicorùm oculis quileiftatrecetoru virorü rftanu.infefTum ab hoftibus tu-
videri folet,eos qùos execrantur,nihil non paruum,nihil t mulum occupauir,& in fe Pcenos omnes pugnando con-
nö turpe,nihil non fubficiuum,nihil non in vulnus fuum j uertit,donecRomanus exercitus obfefTas angnftias,hofte
didlofa&ôVeagerei&hoctamépenèfîmpUciter.In tan- ; non vrgente.tranfîret. Cæfi funt in eopradio omnes tre-
tum enim càptu cor obliquât inuidia, vt re <5tü natura non } centi,folus Calphurnius,quamuis multis confoftus vuh
videatjde quorü numéro funt ifti : fed multo mlferiores, ! neribus,& cadaueribus obte<ftus,euafit. Annibal fenior
quiainimici Det,ac perindè inimiciveritatis : de quibus j Carthaginienfîüirerum claffi praepofitûs,infoelicitercum
flenteshæcdicimus,& qubs mifèricorditer, fi padantur, ; Romanis nauali praelioicongreflus & viCtus, ab exercitu
arguirauSjVt fanemus,qui vitiofo oculo hçc vident,atquc ! fuo,fedidone orfa,f lapidibus coopertus interiit. Atilius
ideodupliciaillis videntur,quae videt:& confufi caligine j confulLiparam Melitamq;infulasSiciliænobiles perua-
nequitiæ,in id cadùnt, vt minus videndo plus videant, [ gatus,euertif, C^nfulesin Africam iufti tratfsferre bellu,
•cum tarnen id quod ita, vt eft,videre non poffint.-qui gra- cum trecenris trigin ta nauibusSiciliam petierunt,quibus
uiorà arbitrantur flagellâ patris,quam hoftis incendia: qui
acerbiórêm vocant blandientem.admonentem, 8c redi-
mentem Deum.qudm perfequentem, dominantem tru-
AmilcarPoenorüimperator&Annoclafn pracfeóluspc-
cùrrit.Conferto nauali prælio Garthaginienfës in fugam
verft,fèxaginta quatuor næues perdiderût. ViCtpres concidantemque
diabolum. Quan quam fi de pâtre intelli- j fuies in Africam tranfueCti funt.primamq; omnium Çly-
gerent, de caftigatiqnegauderent : & fi peruideretur fru- | peam vrbem in dedirioné receperuntJndeCarthaginem
&userudidonis,efIèc difeiplina tolerabilis ; ac propter petentes,tteeenraaut eoampliuscàftella populati funt,
fpem qu^ nurtc gentibus dat» eft, an tea vero non fuérat, infefta Carthagini fîgna circumtulerunt. Manliu's conful
leuiora ducetent,edï grauiora paterentur :quanquâ con1- j ab Africa cum viârici clafte deCedens,vigintifepté millia
remptum miferiarum poffunt edam à fuis difeere , apud j capriuorum cum ingétibusfpolijs Romàm reuexit.'fRe-
quos fiimma mala pro fummis bonis æftimata funt, tan- gulusbellumCarthaginiéfç fordtus,itercum exercitu fatum
vtgloriamfamæcelebrem arque illuftrem côfeque-
rentur; per quos colljgi datur,quanta nobis,quibus aîter-
nitasbeatapromittitur, fînt tolerandapro vïta, cum illi
tanta potuerint tolerare pro fama.
Anno ab vrbe condita Ç C . G G . L X X X I I ï. Àppiô
Claudio Quin to Fabio confulibus, Mamcrti nis, quorum
Mef&na nobili^Siciliæ ciuitas erat, auxilio contra
Hieronem Syracufàrum regem,&Pcenorü copias Niero*-
ni iunctas, App. Claudium confulem cum exercitu mifè-
reRomani:qui tam celeriterSyracufanosPoenofq; fupe-
rauit,vt ipfe quoque rexrerum magnitudinepérterntus,
ante fe vidum quàm côgreffum fuiffe p rod id e ritqu i ex
fraélis viribus amiftàqj'ôducia,cum pacem fupplex roga-
retjducentis argend talëtis iufïu eôfulum multatus, acce-?
pit. Ÿ Confules Agrigcpt.umSieiliæ ciuitatem,ibiqv præ-
fîdiaPoenorumopenbus valloq; cinxerunt. Cümqj in-
clufus ea obftdione fenior Annibàl imperator Poenorum
ad fummam egeftatemredaCtüSeffet, Anno impcràtoï
nouus Carthaginrenfium,cumêqüitibüs fnillÿquingen-
tis,& triginta millibus peditum.triginta etiàm elephantis-
eximprouifo intcrcefSt,expugnarionemq; ciaitads pauciens,
haudprocula flumineßagrada caftra conftituiti vbi
cum plurimos milirum aquadi necellitatead Humende-
fcendentes ferpensmiraemagnitudinis deuoraret, Regulus
ad expugnandam beftiam curqexercitu profe«ftus eil:
fed nihil in tergo eius pcoficiendbus iaculis,acq^ omni te-
lorum iCtu irrito, quaeper horrendufqnamarum cratem
quafi perobliquam fcutorumteftudine labebantur, mi-
rumq; mmodu^i ne Corpus Jasderenc ipfo corpore pelle-
bantur,cum infuper magnam multirudinem morfucom-
minüi.impetu proteri,halitu etia peftifero exaniman vi-
dcretjbaliftas deferreimperauit, per quas faxum murale
fpinasemsincufrum,cQpagem totius corporis foluir. Ta-
lis ftquidem eftnatura ferpetis,vt cum pedibus carere vi-
deatur,coftis tarnen 8c fquamis,quas afumo gutture vfq;
adimam aluum parili modo difpofitas habet, ita inftrui'
tur,vt fquamis quafi vngujbus,coftis quafi cruribus inni-
tanirvNonenimvcVermis,cuifpin*rigor hoe ft,5f indi-
re&um corpufculi fui partes gradacim porrigendo, cotra-
61as,conrrahendo porredlas mocum eXplicat,fed alternis
intentaconaribuslaterafinuofäcircöfert,vc per exterio’'
rem fpinae cüruaturam rigentem coftarum aciem tendat,
, coftis
Cap. S. ii
Falt I
4JÎ- c
f hucTti
Cçditiuü
& LabcDQ
.p p c llv i
GtUM
■
f.ÀnniU
lapidibus
obniiiDii'
lib. 17.'!
t. Liu.}
& apud
Polyb-I'
citurreb.
infdiciis
geftisin
fub'
iatusai
liubus.
H ;
t Reglos
!»it trifip
jnaual. *r
iPoenis«:
Capitol-
Serpensmine
«1
I S
A
ïuttop. :
D
^ulinuri
tomon -
jriutn.
[Cum P.
Hetuilio
Bcmino
Liber quart us. J 6i ,
nacura.a4 fummum redis fquamarum vn-
aulas figat: quod vicillim 8c celeriter agendo non folum
plana perlabitur,fed edam conuexa confcendir,tor vefti-
giis inftruda.quot coftis. Huius itaqué reicaufa eft.vtfl
in qualibetcorporis parte abaluovfque ad caput idu a-
liquo collidafur,debilis reddita,curlum habere non pof-
fit; quia vbiciinq; illi idus inciderit fpinam foluir,per q u i
coftarum pedes öc mocus corporis agebantunvnde edam
h icier pens, qui tamdiutotiaculisinuulnerabilis obftitir,
ad vnius faxi idum debilis ceffit,ac mox cirqjmuétus relis
facile opprefTus eft* Corium autéeiiïs Romam deue-
damfquodfuifïè centuiinviginti pedum fpatio ferunt.^)
aliquandiucundismiraculofuit.Regulusaduerfusttres
imperàtoresAdeflpAfdrubales duos 8c accitum 8c Sicilia
Amilcarem,atrocr(Iimum bellum gefftt,in quo cxCa. funt
Carthaginienfium | X V 11. millia,captaautem quinque
millia,elephahti decern & od o a.bdudi,t bppida odo-
I ginta duoindèdjrionem cefîère Rominis.
Carthaginienfes fradi bellis, & cladibus exinaniti,pacem
à Regulo propofeerunt: fed cum intolerabiles & duras
conditiones pads audiffenc,* tutius ratifefe armatos
morlquam miferos viuere,precio nö foliim.Hifpanocum
vel Galloriimauxiha^uæiamdudum plurima habebar,
fededam Græcorumcomparandaduxerunt. Itaq; Xan-
thippum Lacedæmoniorû f regem cum auxilijs accitum,
ducem bello præfecerunt. X^nthippus infpedis Poenorum
copiis atque in campum dedudis longé in melius
mutatoapparatu pugnam cum Romapis côferuit.Ingens
ibi ruina Romanarum viriumfuinnatn viginri milliaRo-
manorum in ilia tunc congreffione proftraca funt. Regulus
ille dux nobilis cum quingentis virfecapcusc ft&in
catenas coniedus, decimo deinum anno Punici belli no-
bilem triumphum Carthaginienfibus præbuic. Xanthip-
pustamaudacisfadi confcius rerumunftabilium muca-
donem timens, illico ex Africa migrauicin Græciam. Igi-
tur Æmilius Paulus & FulüiusNpbiliorconfules, audita
captiuitate Reguli 8c ejade exercitus Romani, rranfire in
Africain cum * claffe CCG.nauium iufft,& Qopeam p.e-
tunc. Eo confeftim Carthaginienfes cum p ari claffe vene-
runt,necdifferripbtuitnauale.certamen. C IV . naues
Carthaginienfium demerfæ, triginta cum pugnatoribus
captæ,pra:tereatriginta quinque millia militum ex ipfis
cæfà funt: Romanorum autem nouem nauibus 'depreflis
& mille centum periere milites. Confides apudClupeam
jCaftrapofuerunt.Diio Annonesimperatores Poenorü eo
rurfus cum magno exercituconuenerunt, prælioq; com-
-raiflo nouem millia milicum perdidcrunt.Sed & tunc a-
pud Romanos nunquam diuturnafcélicitas erar,&qua-
lefcunque fucceftus magnis continuo malorum molibus
obruebantur. Cum Romana claflis ad Italiam prædis o-
nuftaremçaret,infandonaufragioeuerfàeft:namdecre-
■ centis nauibus C C X X . petierunt, odoginta vix abiedis
oneribus liberatæ funr. Amilcar dux Poenorü .cum exer-
crtuinNumidiam Mauritaniamqi miflus, poftquam ho-
ftiliter cruenteq; in.vniuerfbsegir,quodRegulum libcter-
fufeepiffe dicerentur,mille argend talentis;öc viginti millibus
boum reliquos'çôdemnauit.Principes aüt omnium
populorumpatibulofiiffixit. Tertio anno.fîcutfçmper
indomicus furor citô periculorum obliuifeitur »Seruilius
Cæpio &Sempronius Blaefus confules ducentis Jèxagia^
ta nauibus in Africam tranfgreflî,vniuerfam oram mariti-
mam quæ circa Syrtesiàcet, depopulati funt,atque in fu-
periora progreffi,captis euecfifqi ciuicatibus plucimis, in-
gentem prædam adclaffemdeuexérunt.Inde cum ad Italiam
redirenr.circaPalindripromontorium, quodà Lu-
canis montibus in altum excurrit, illifi feopulis centum
quinquaginta naues onerarias,nobilemque prædamcru-
delitcr acquifitam,infceliciter perdiderunt. Vicie aliqua-
do apud Romanos improbifümam cupiditatem enormi-
tas miferiarum: nam patres,quibusiam nauticæreipertç-
fum eratjdecreuere ne amplius quam fexaginta nauium
clalïis ad fubfidium haberetur Italiæ,quod quidé decre-
tum condnuo adadi iadomita'cupidi.cate,rupcrunt.Prç-
tetéa Cottaf cofulin Siciliam tranfgreftus.plurimis præ-
lijsaduerfum Poenos &SicuIos terra mariq; pugnauic, 8c !
Biblioth. Vet.Patr. Tom. 5
per toram Siciliam partim hoftiü,partim etiam îocioru, |
inhumanas ftrages reliquit.L.Cæcilio Metello, C. Furio
Paciloconfulibus Afdrubalnouus Carthaginiêfiùm imperator
cum elephantis centum triginta, 8c equitü pedi-
tumqj amplius triginta millibus Lîlybæum venir ex Africa,&
condnuo cum Metello coin fuie apud Panormu pugnam
coriferuit.SedMetellusvim magnam belluarû ti-
mens,priuseasmagno vfuscdnfilio velinfugam, vel in
morrem egi.t,&ftcfacilè quamuis magna vim hoftfiim fu-
perauftTVigirtti millia Carthaginiêfiùm in eo prælio cæfa
funt.Elephanti quoque vigindfexfnterfediVîcentum &
quatuor capti,&per Italiam dudi maximumltalicisgen-
tibusfpedaculüpræbuefunt. Afdrnbal cuin pàucis Lily-
bæum profugit, atq-, abfens à Poenis capitis damnatus cft.
PofthæcfefÊtot malis Carthaginienfes,petendam,ef-
feà Romanis pacem decreuerüt. Ad quam rem Attilium
Regulqmantea duccmRomanum,quem iam per quinq;
annos çaptiuü detinebant,inter cæteros legatos prçcipue
mittendum putauerür: quern rib impetrata pace ab Italia
reuerfum.refedis palpebdsdlligatü in machina, vigilan-
do necauerüt. Alter deinde C.Attilius Regulus, & Manlius*
Vulfo ambo itéra,m confules,cum claffe ducentai ü
nauium & quatuor legionibus Lilybæum profedi funt:q>
oppidü inpromontorio ficum, Romani obfidere conati
fuperueniente Annibale,qui Amilcaris filiüs fu it, v id i,
maioreexerçitusfui parte perdita.ipfiægrèeuaferür. Poft
hos Claudius conful çumelaffe CXX. na.uiû ad Drepani
portumeotra hoftem profedus',ibiq; mo.xexcepcus claf-
; fe Poenorum fùperatus eft.Ec ipfe quidé cum triginta nauibus
Lilybæum in caftra confugit : reliquæipmnes, h. e.
XC.aut captæ.aut demerfæ fuerunt:odo millia militum
cæfa,viginti millia capta referuntur. Cams quoq; Iunfus
collega Claudij vnluerfam cl a (Tem naufragio amifit. An'-
noeciam confequend claffis Punicain Italiam trànfijr, e-
iufi^; plurimas partes longé lateq; vaftauit.Interea Luda-
tius cum claffe trecenrarum nauium in Siciliam tranfue-
dus,duin apud Drepanum ciuitatc pugnam inter pfimo-
resSiciliæ cierec,trasfixo foemore ægerrimè,cum iam ob-
1 rueretur,ereptus eft.Pôrro au te P Æni cum quadringentis
nauibus magnifq; copijs ad Siciliapi,duce Annpne, con-
currunt. NecLudatius fegnior,immo confilia Poenorum
celeritate mirapræuenit. Poftquâ proximè fibi vtrorumqueclaffes
apud Ægatesinfiulam,per toram nodé inter-
textispropemodum aiichoris conftiterüc.orca luce prior
Ludatiusfignum belli dédit. Crudefeente pugna vidus
Anno nauem auerrit,& dux fugæ primus fuit. Aliquanta :
cum eo pars exercitus fui Africain petiit, alij confugerc
Lilybæuin,fexaginta tres Punicæ naues captæ funt, centü
vigindquinque demerfæ,triginta duo millia hominü capta,
cæfa quatuordecim millia fuere.Romanoi^um autem
duodecim naues deAerfæ/unt.Ludatius deinde ad Ery-
cinam ciuitatqm,quam Poen» tenebant,venit,ibiq; * duo
millia Carthaginienfium, conferta pugna , incerfecit.
Tunc Carthaginiéfes piæcipiti feftinatione adLudä-
tiura confulem,acdeinde Romam mittut,orant pacem:
quam conditionibus antè própofids illico confequütur.
Conditiones auté erant,vtSiciliaSardiniaq; decedercnt,
proqueimpenfisbellicis puri argenti tria millia talento-
rum Euboicorum.æqiiispenfionibus , per annos viginti
penderenc.Huius pacisponditioefthabitapoft annum j -
terdu,m 8c vigefimum,ex quo bellum Punicum primum
faeratinchoatum-.Quis rogo duarum cûiitatü vnum bellum
per annos viginti tres geftumfando explicet ? quot
reges Carihaginienfium,quoç confules Romanorû,quot,
âgminaçxercituum,quantum numerunvnaiiium contra-
xerit,profligarit,oppiè£l«itî & ram demum.fî illaad plénum
perpcnfavideancur,de præfeniibus iudiçetur.* An-
no abvibecondicaDVII.repentiuafubuerlio,ipfius Ro-
mæ præuenit criumphum Romanoram:neq-,enirii teme-
rè dixetim.quando vel non modicam lætipam.Romç fuperneniens
repente quàm graniflimusluôtus opprelferit.
Siqnidem QXuaatio, A.Manliocôlnlibus diuerfiignin
aquammq; clades penè abfumpfere vrbem. Nam Tiberis
infolitis audtus imbribus,& vitra opinioncm vel dmtur-
nirate vel rnagnitudine rednndans,omniaRom;ædilicia
" H h in
ï Liu.lib.tç.
in Mctellj
Irriumpho
duélos.
120. '
Cap. 10.
Regulus
lad pacem
[potcëdani
m ii ci tu r.
Lin. lib. 18.
Entrop. ï.
Val. ï.
Gtllltb. 6.
•4-pl
C i c o f .
F
1 Hi cod’.
fuertHù an
no J03. in
h i l f feriprum
eft
Bullo,
Piiolèd
ex Polyb.
Silituli. 2.
Àuec Æ
pates abo-
1 g
leceparen-
tum dede-
cus, pugna
cum cft. 6.
id Mate.
Euer.
* In numeris
aftipulatut
Eutrop.
di lüdet
Polyb.
Cap.u.
Cacth.pa*
ccm impe
tranc.
Liu.lib. 21
H
fLiq. &
Polyb. 24-
(ed illi ex-
ci tati,hic
Capito.eft
Ia.un-1 tio
Tiocris.i
%.