Seduhi Bfber\ in Epift.
B
pet omnera modu, quomoao puuc* y .. ..
PoftremO,quomoaoIud:eosnihilamplius habere confitmat,
Epiflöla
ad Rom»
noscz m:
xima parte
eft èyttcri
teftaméco,
£ƒ«■ !>■
uyi/cr . __________ —------ ;---- :r>-
\ 44° _______________ ______ ____ - /. ^ ! „ „ „ „ / r jpranrpc • olebs chimDèi non erat j fi bottuta no faoirtcunt.
Ergotedditarlttonc. OllodleHW "u|s I c? bat_ N 0néftenimqai&ciMbonom,hoceft,petfeaü
ptofi^ôiqoodcarnalimrcuWciuprasprïtog»“ ■ J ^„(jgnimbonum^ldUKtarcquhbtnhs.quifitVetebb-
Patens autem fëpulchrum dicuntur h i, qui immundicias
fuas in propatulô habent. Ve\,fëpulchrum patenseftguttur eo-
funi,hoc eftifoêcofe :docfcrinæ,& adulàtionis fuie,contaminons
8c interficiensaudierites : Idcoeriim fëpulchrum diligenter
clauditur., néadhdcviuentibtfsexhàlati®his lus
èenerct peftém. Linguis fuis dolofea^ebant] Dolus eft,cum
aliud quis lingua loquitur, & aliud torde volutat. Vene-
numafbidum] Sicut morfuferpenris venenum edrpus inter-
imit,ita inotfus verb! venenati fraude animurn necat;Bê
ne àddidit afpidum, quia horum ferpentium peffimüfer
tureflevenenum. ' StiblabiiseorumHoc eft, incbrdc.
Quorum ostnalcdrchone & anrahtudine plenum eft"] N on eft V-
nms generis malcdidfcioâquicqùidenim malovoto dicitur;
maledibtum appellatur; A màritüdo eft epptraria dulcedi-
nr verbotum DeK Maledi&iohi amaritudo cohiungitur,
quiaexiracundiæfelle depromitur ; periracundiatn enim
acturoremad maledicéndum lingua compellitut; Velo-
cespedes-totumJ Hoc eft,itnpigri ad malum,& ad homicidii
per petranda;Pedes hoc loco il los intellige,de quibus^dicit
Ptonheta : Met -antepent motifuntpedes. Hoc eft,confiliu quo
agi thus iter vita:, Ad effundendumfanguinem] Sicut hoirii-
cida dicitur ille qui corpus ab anitna feparat, perquam vi-
uificatur: Itaetiata venffime viuusille homicidadiccndus
éft- qui animam à vçra y ita feparat : .quod eftDeus. Cjtn-
tritio&infelicuas in viis eorum\\\Um dicitcontritionem,qua
peceatores contèrerc iugum Domini dicuntur,& proijce-l
re àcefuicibusfoisilnfeiicitaSiquamiler homo èffeiStus eft,
etiam infelix.qui cum in honoreéfl'et non intellect,com-
rfaratus eft imnentis, 8c fi iTulis fii&us eft il lis. Et viam pa
cisnohcognouerunt, non eft timor Dei ante ocUlos eortimJ Inti*
more Dei omnia cbncldfir,qui frDéi timoré femper ante
oculos habuiflèrtt^nbn vtique dcliquifTent : nequeenim
âudét fëruus peceare præfehte Domino,neque quiaaicit :
pmnes deciinàûerunc, toram penitus plèbe fignificat, fed
hancparté plebis,ihi qua om ries mali fe corididerant:Scm-
per epim duo popuUfufttiri vna plèbe. Scimus autem,quo-
niam quàcunque lex loquitur, his quiin legefunt loquitur'] Né dij
cerent lu d ^ ,h ie in Pfalmo de Céntibus tantum diâa,oj
ftehditquçih lege di«fta funt,his qui in lege funt dichOuç-
riturfane, quoraodo Iudæi dixerint non éffe Deum, vt in
fronte ipfius Plalmi legitur : Dixit infipiemin cordefuo non eft
Dens,non vtiquè verbo, fed opere : Nam quern 'eonfiten-
turfe noflèjfaèhsautemnegant.Illudauternaftendendud
quia ^falmifint fupplementum legis : ideiréèPfalmoriim
teftimonijs,quafiautoritate legah.adeos confutandosv-
tituri Vt omne os obftruaturJNon folü Gentiumjfed&Iu-l
dæorum.dünon hàbentynde defegloriencur. Etfubditus
fiatomnis mundus Deo] Dum omnes indigent mifericordia
Deijtan» IudæijquamGræci. Ant fubditusftcomnis mundus
Déojhumili fcilicèt epnfeffione peççèorum. Quia
non iuftiftcabititr ex operibus legis omnis carocoram ipfoj Optra
legis,dtcitciréumcilionc,fielabbatum, k citeras Cerimo-
nias, quae non tamadiuftitiam, quam ad carnis l^titiam
pertinebant : quia per fidem decrcuit Deus iuftificare homines,
non per legem : Si qui enim in veteri legé iufti erant,
non nifi per gratiam iuftifieati funt. Omnera carnem, p-
mnem hommemdixit,vt eft illud : Etvidebit omnis carofain-
tare Dei. Sed & hoc quo d addidit^ çôram ipfo , non oci ofe
accipiendum, quia aliud eft iuftificari coram Deo, aliud
coram hominil?usihoc eft,ad comparationem aliorutn ho
minum,poreft quiemendatius vixerit , iuftus viderii Ad
comparationem autern p e i /nonfolum homo noniuftm-
■ ■ r \ r . t _ 1_ i o.nll* Hint timnns. COTS
D
luftifica-
tio plena
Deft quæ-
rimus in
ob/erua-.
done man
daioram.
iihicmrftum haberccommemqrat Î CMfmcmm
rumas\ Hocèft, certiscaufis.ôftebdimus. Inhaccpiftola
Paulus Velar arbiter qaidamintetlddios&Gemesrefidet.
frobaait ergo/Gwcosquidem, id eft, Genriles, elle
lub pcccato.cum ait : Dicentesemm fe fapientes, ftulrita-
funt, & mutauerunt gloriam incorruptibilis Dei,&c.
lud io s vent ,Wttn H B Siautenrtu ludæuscôgnominaris.&
requiefcisiiilege.&'c. SUHlfiriptunuft: «*»«(»
Mm , d«.] Hi b ao Verfus neque apud Hebræos,,
n e q u e apudquenquam reperiuntur interpret««, .neque
apud ipfos.qui LXX. editionera habedi vulgaraui: Et qiiç-
fftur àquibufdam, euVApoftolus ad Romanos horum tacit
memoriam : nefeienritus de diuéffis feiptoramm io-
cis,8r maxime pfalmoruin hoS elle ccxtusi «c Apoftolum
Pauluinindiuinisfcripturiserudiriffimum.quodvolebat
expriuiere.hiueinaefingulôs.veîbiuosveri.coloçtexu.ffeffteut
omnis penè ad Romanos epiftola de veren itru-
aaeft iuftrùménto ; fie & hoc téftiniopiùm de pfal'«>f
Efaia contexrum eftr Nam duo pnmi verfus : S f« lc bm
pttmiftguttufteriim: Li«gmfiisi>hf‘ Agtbint, qumt. 1 lal-
mi funrT llludaülhnlquôd.feqùimr: VmmmApitmfub
Ubii*lorum, cxxxix,pfàlmi,eft. Rurfumquequoddrcuur:
owm» « mAleitftione&Amaritudincptenum ÿ ,de nono pialmofumptum
eft. Trè s autem verù cu lp s.qm .to ? ?» "» .
rrlotci ptdiscoruiA, vfdue,non eognouerunt, mElaia 1 ro
phecarepeti.Vitimusaufem verfus,ideftioflau^iNant»
rirnor Del a«Moc«l»! mu m, in xxxV. pfalmtprmcipio eft. .11-
lud Ctiam neceflàrio ducimUs admonendfi, quod m non
nuliis exemplaribuseaqufe lubfequunmr, ex mtegrom
1 oehiumttr pofita. In Gtïcis autem penè omnibus no am
pliusinxïll.pfaimoiquamvfqueadllfum.Verfictflurnicri
ptumeft: NoniftquifACiAtbonum.ntntftrJiiueAdviium. sea
quod dixit Apoftolus : quia mm ,ü iujl»quifquam,mucllin-
iMim;mnefimuiremP'um : nqn eifde»« fcrmombusm-
ttemerurin plàlmo, fedalij permuiantur, àlij aflumuninr.
alnrelinquuntur, diligentins puto inchoariapoftohcam
aucoriraccm,vt cum fciipruræceftimonjjs vtendum tuent,
fehfum magisexea,quaitt verba capiamusiHocetemmm
Euahgejiis faSum frequenter inueniesi In tetuodeemso
ieitur pfalmo ira feriptum eft : Dominus dtoehpriijptxitjupir
tHesbomimm,nvidtritfiif'mtcïïigtlti,AUtrçqu>rcnsDcum.t.i
Viderur idem fenfus féruari e^fam in e o , quod Apôliolus
notait: «oneftiotèlligens, non eftreqairens Deum. Et
quod dixerit : àonéUïufiUsquifqUAm. P uto ex éo lumple-,
rit.vbifcriptum eft: SeuifiqmfAcÏAthnum, mm eftpqutAU■_
vnurn. lü duo étiam fi fermé viderur conuerri.feniüsramc
vnusferuàrut. tien eft iuftmqmfquAm'] Acfidiceret: non
eft qui faciar bond,qui iAem lenfusefti’h cet diflimiliav«.
Ibafiut, Explahari ante«, pbteft quod dixit: Non efttuftus
UuiÇquAm. Vèl q uod a it: M fc to « » £
mm râ ü .q u ià donee quis viuitiu corpore .fto.plene îuitificàtinoiipoteft,
fedcumiexierirde corpore,ôçde vltç hu-
1 ids «gone difeefierit. V nde Eccljfiaftés ait : EtlAudaui omnes
defun£tos,qui mormftiiit,mAgiiqUAm M W Ê t “
metmfupervtrofyquimiiidumiiAm clii quiaqulcunquemr-.
norêftinregnoDei,#Mwr^ïrt,quiincorporeeft.
JSuntft'mleilmm,miteftHquireùsDeum] Q jÿ an o n in te l
iigitinoriremiiriifiueideohbnintelligit.quianortreqni
rit, Deus autem quætitur, cum eius voluntasinqmmur.
Omnes deelmAuetùni] Non dicitur dediriaflejtaü is, qui ali-
quandoin via refta fterîr, natuw tarionalisopus a DeO ta
anmeft,fedquiabhacadlæuumpeceatiiterdetorhr,me
Jjv-iMxr eUrlx'noflï. finit AdâtO dé pà&ftlU VU TC
D olui.’
Afpidcs,
F
MalcdiÔUBI.'
Amatitodo.
Contriuo, 9
Iafdicius
TimorDç
vinculum I
eftlegnm
diuinaii
G;
Tfdib
PÉloeifi
fnPpko&
M
Dcelinare.
autem pei/nonioium no.mo n o n m ^
dlnm e ft,fed qui ab ™ re_ cabitur,fedficut lob dich : Srciia Autem non funt munde corA
' a.C° Iylnc drcicur dechnaile,ficut i ér/è,quæ vrioue cbràm nobis rnundæ funtihoc eftyd corn:
lllinï
uatuor
tmporû,
tadus. 4
quiainobliuioncmieratlex natiuæ: Ante autem legem ,'
leuiora qu.xquc non cognolcebantureftèpeccata, idcft, ;
quæalijs non nocebant, vcconçupifcentia, deebrietas, &
cæteraituiufmbdi. Sollicite lacis hæc legenda funt, vt ne- 1
que lex ab Apoftolis improbata videatur,neque eorum liberum
arbittium lit ablatum. Itaque quatuor iftos gra-
dus horainis diftinguamus, ante legem, fuK lege, fub gratia,
fub pace : Ante legem , (equitur concupiicentian« c^-
nis : fub lçge,trahitur ab ea : lub gratia,nee fequimur cam,
nectrahimurab ea: in pace,nuliaeftcpncupifccntia carnis:
Antecrgo legem non pugnamus, qui^. non folücon-
cupifeimus dcpeccamus, ledetiam approbamus peccatai
Ih lege pugnamuspublice,fed vincimur : In gratia pugnamus,
devincimus: In pace nulla pugnaerit.iofèpb in car-
cetem miftus eft, licet per calumniami & pmeerna', & pa-
ftor Pharaonis caufa peccati in carcere trulï lunt, quomodo
ergo latebantpecçata? Triplex quidem eft lex, ita vt
prima pars de facramento diuinitatis Dei lit : Secunda autem
qu* congruit legi naturali, quaeinterdiçit: Tertia veto
lêx faètorü, id eft, fabbaca, neomeni£e,circumçifio,&c.
H?ec eft ergo lexnaturalis, qua: per M^lèo partimrobora-
;Ui““' ta eft, partira autoritatem accepit in vitijsxohibendis : T
Mofi. ta<lue lex Mofi peccatum quidem cognitum fecit, non
I quod lateret,lient dixi:fedoftenditpeccataquçfiunt»non
|mpUnefuturaapudDeum,'hoCergOeftqubdiex.oftédit.
Origenes ait de lege:Sicut iplè iuftitia eft,ex qüp omnes iu
fti 6unt, & veritas,& vita,ex qua omnes viuunt: ita dcipfe
eusipfè lex eft, ex qua omnes iu lege funt: Veniet ergo ad iudi-
cium, npn tahquam qui in lege fit, fed tanquam qui lex
fit. Quéerendum vtrum iufti fub lege fint,ad quod refpon-
dendum : Sicut iufti Deolubditi funt j fiçutque Deus lex
eft,itaquoque fandi lcgifuntfubiedi :Ga:terivero Mo-
faicæ legi non fubduntur, nam de Apbftolus,ait: Non eft
iufto lex pofita. Nunc autem fine lege iuftitia Dei manifefta
ej?J Iufti tia Dei eft, fandificatio per fidem, de remiflio pec-
catorum. Sine lege] Sabbatifcilicet, & çircumcifionis,&
neomeniæ, & vindidæ : non tamch fine facramento diuinitatis
Dei, quippe cum iuftitia Dei ,de facramento Dei
fit. ; Teftificatiper legem & Prophetas] Ideo hbc addidit, ne
indulgèntia peccatorum contra legem videatur , quippe
quæ olim in lege promiftàeft futuraeflè per aduentum fair
uatoris. Ideo autem iuftitiaDei didaèft,quæ yidetur eflè
, mifericordia,quia de promiflione habétorigincm : & pro-
Lftitîa dei miflip Deij cum redditur iuftitia, Dei dicitur : Iuftitia au-
demmi* temDeiper fidem lefiiCbrifti in omnes & fuper omnes qui credunt
<ric°rdia meum j j n omncs Judæos & Græcos, quantum ad interio-
res ipforum animas pertinet. Et fuper omnes, hbc eft, fuper
corporalauacro ^crobaptifmatisAliter, in omnes
Iudæos, &fuper omnes,id eft, genres & gentiles populos.
Requicendum fane, quare in fuperioribus dixerit Apoftolus,
per legem enim pianifeftatio peccati, nunc line lege
iufticia Dei çpgnita eft. Ad quod dicendum/quia omne
quodmantfeftaturluxeft: peccatum , quialux noneft, non
manifefta.cui'jledagnoldtur: Idcirco &in fuperioribus a-
gnitioném peccati aptius dixerit. Omnes enimpeccauerunt]
Supple originaliterin Adam, & propriç voluntatis præua-
ricantia. Er egent gloria D«3 îd eft, gratia Dei, qui, non
habent fuam gloriam, quia creati funt. luftificatigratis ]
Hoc eft,fine vllis operibus praecedentibus,per bapulmum
gratis peccata donauit. Ferredemptfonem] Qua nos rede-
mit fuo fanguine de morte, qui per peccatum vendirifuc-
ramus,licet fumus noftris alienatia'beo delidis. Chriftus
autem nos redemit, offerensfe pro nobis: permifit enim
fe,nefciente diabolo, fed quia virtuté eius non potuit, o-
mnes quos tenébat, fimùl.cumeo dimifie. Quempropo-
fuit] Id eft, dilpofuitpeus propitium le futur uni elle bu-
manp generi,fi credant in fanguine eius fèeflèliberandos.
Adoftenfionem iuftitiafud] Hoc eft, vt promiftum fuum pa-
lam taceréc,quo nos à peccatis liberaret, ficut ante promi-
fèrat,quod cumimpleuit, iuftum fe oftepdic. ,
Propofttum propitiatorem De«wjJPropterea paffiis eftChri-
ftus, vtpropoiicum Dei fedaret, quo tandem punire de-
cteueratpeccacores. Aliter , feiens Deus propofîtum voluntatis
fuie, quo cenfuitpeccâtoribusfubuenire, tara his
qui funt apud lupetos, quam his qui in inferno detine-
Biblioth. Vet.Ÿair.Tom.$. _________ ■ ' ..
bantur vtrofque diutiflkne expeiftauit, euacuansfenten-
tiam, quaiuftum viderur omnes damnari, vt oftenderet
nobis, quod olim decreuerat'humanum genus liberate
perChriftura. Infuftentationé] Ad hocfpeclans, vt tandem
nos liberaret. In hoc tempore] Gratia: videlicet houi Sufteuta-
teftamenti. SuftentàtioDeieft.vbipeccatornonftatimvt **°Dci.
peccat, fèd fecundum quod ibidem dixit Apoftolus , per
patientiarh Dei adducitur ad pcenitentiam. Bene videli-
T**?ddit, in hoctempore, pra:fèntis enim fèculi tempore,
jn u ctIl“'lftne Dei,eftiuftitiaDei:iuturivero , in retri-
butione. G c r t u .^ in omnibus ê Iocis> Apoftoli
lenlumexleeis&Propnv^,.„, i • 1 u. • ummm,„a nƒa re thi elra un•s . Irn qui- ramuSergo vbiappellationem . . .. W* j ,
V. ndj.e Lho' c■ nomme n adlru mM prle n■r . Mem21tw,a-t orp,f' 1Iiu, en, çrit, 8C
tem Doniinum ad Mofèn, &præcipienteL ° - J 0<îuen" |
ret(eutn racere, primo quidem mandare atcam,
eiils, arque anulbs per arenlacera fieri. Poft haec facie?^^
quit,propitiatorium exauropuro, duobus cubit iss& fenuslongitû-
dinem (ius, & vnum cubit uni & ferais latitudiuem eius, & facies
duo Chérubin aurea inter t or nata,&fuperponeseaperfingula late-
rapropttiatorij, & faciès vt duo Cherubimfint ex duobus lateribus
eius, extindentia alas fuas,&obumbrantiaJupttpfopitidi<irnan,&
facies contra fe fuper propitiatorium, & mpones propitiator mm
fuper arcam, & in arcam minestçftimoniaquadabo,&innoie-
feam ttbi, inde &loquar ad te defurfum fuper propitiatorium inter
medium duorum Cherubim, quafuntfuper arcam teftamentij, fe*
cundum omniaquapracipiamtibiadfiliosifràel. .Euidedtef apparat
quod nomen propitiatorij Apoftolus in bisl,dcis in-
uentum, in luis hune literis pofuit. Poteft autem ârta te-
ftamenti, fànâaeius caro, id qua beata h xt anima collo-
catur,intclligi, habehsinfè téftimbnia Dei, quæintelli-
guntur Chrifti. Sed & quod latitudo eius vnpra Sc dimi-
dium cubitum habère memoratur. Prophetaquidem âd-
mirand* acfingularis vpcatiofiisdefèribitur jtiontameri
ex to to id duâlém numetum, qui ifltetdurti etiâtrt pro im-
mundis pôhitur,corruifle : quamuis enim catném natura:
fufciperet, ex incontaminata tarnen virgine affuülpfit, &
cafta fanfti fpiritur operationc : propterea ergo Apoftolus
de mcdiatoradifIérens,euidenter diftiniftione figna-
uit,dicens : Mediator Dei&hominum, homo Chriftus le fus, quo
fcilicet mediatorem nâ ad deitâtem.Cbafti, fèd bumani-
tatemreferendnm doceret. Löngitudo ergo eius pcmitur
& latitudo: Longitudb illud fignificàt< quod tendit ad
Deum, trinitàtique fociatur. Latitudo,quod inter homines,
qui latam lpaciofamque viani incenderè fblènt, con-
uerfatur.'Et ideo mediatoris redle tiomine rtiincupatur,
quiaj vtdixi, anima hæc lanèta, media quaedàm fuit inter
diuinitatem trinitariSj&fragilifatem humanitatis : Cherubim
pléüitudo fcientiarum * ficut de Chrifto dicit Apoftolus
: In quo funt omnes thefauri fapientia & fcientiAi Sed &
illud obfèrua,quod non dikit, Cherub vnu ex latere dex-
.tro, & Cherub aliud ex latere finiftro, fèd ait Cherub Vn2
ex latere hoc,& Cherub aliud ex latere altero : vt oftertde^
rat, in illopropitiatorio^hoc eft,in anima Chrifti, finiltrü
nihilfuiffe: faciesquoqué contra feinuicem, fuperhanc
beata animam: Cherubim veroliabete dicitur, perquod
confers éi,& confonum à filio Dei, & Ipiritufànao fenfus
diuinitatis infunditur. Quempropofuit Deus, &e.] Magis
dcanimalèfu, quam deDeitatediètumfentitur: propo-
fuit enim intclligitur, quafi prius pofuit, hoc eft, priufquâ
.eflèt quod enim eft', pouitur, quod nondum eft, propo- Praponerc
nitur: Non ergo conuenitdeeo, quifempèrerat ,ideft,
de verbo Dei dici,^uodpropolituserat,fèddeanima eius.
Vbi eft ergo gloriatio tua î J Reddita ratione, ad ludæos
loquitur quiaguntfub lege, quod fineçaufagloriantur,
blanclientes fibi de lege, propterea quodfintgenusAbra-
h*,aut quod præcepta Dei receperunt per Mofèn : vbi eft
ergo gloriatio tua, in qua gloriabaris te operibus meruiflè
iultiriami per quam legem,fubaudis,^* **•’*. Exclufa eft]
Exclûfitéft gloriatio iudaicà, non per legem operum, led
per legem fidei, quæeftin Chrifto, vbi eft érgo gloriatio
tuaî Tanquaminterrogantisfèrmonedijerat Apoftolus,
dcadhæcipfè refpondet : exclufa eft: Et ru rfum quafi iplè
interroget, ait. Per quam legem, operum i ] Etrefpondec
fibi ipfi. _______ ________ *
Mediator
Chriftus.
G .
X J _ Non,fti