QuicoHtrtJptltiinJptmcrcdidit J Contra lpetn naturae e-
tatTvt centum innomm hom o « muliere aeqoê lam tclla,
iuucntutcfterilisfuiflct » fernen fuum ficut
ftcllâs coeti,& arerum maris Credcrct elfe fiiturutn. Cum
non fpem habergefterandi Abraham, crédit Deo, fp"
contra fnent generate fe, feiens ommapofte Dentn.
(eciindntnafîos. QUhmijKMmnmn ].Jdeft,peçcatorcs;
qulfecundnminteriorimhominemmomuiunt.
im m a u ] Hoceft,genera Gentium,vtfiminhde.
Id eft, tanquam Patriarchat,& Pro-
phecas.Sc ApoftoloS, «Jtülufit ih fide perfettaconttituit.
r Non tonfidimiilcorpiufaumttmrtmm ] Nihilnatur* con-
fiderat fides , quià omniporentem noüit enm quidixit !
Quæritur quomodo Abraham emortiio corpore de Ce-
thifra filios genuerit s qui dépara ante non potttit ldci rco
de Sara non genuit, quia àetufta«at& fterihs : îp
G A P V T V.
IVftificAti igiturexfidt paeem habemurnd Deum, per D omnium
mftrumUfimCbrijbtm ] Periracftata cauia, quia nemo
■ »__ efe feiens omnia nolTc Dentn.' Item I çprum ex opcribusiuffificatusfit.fedomnesexfide.quod
concrafpeitigcn ad _____ t ta -A ni-crardres. exemploAbrahàmprobatjpacemhabereeoshortaturad
Denm. TuncmagistflpaçemDeivenimhs.qnando ad-
uecfusdiabolum perfiftimus, Scqnandoaduerihm carnis
vitia dimicamus, Et quia dominus Iefus huius gracie mi-
nifter eft.per ipfum pacificati fumus Dco.
Perquemaceejfumhabemusperfidemingratium iftam~\ Hoc
eftiperquemacceflèrimusprope.quieramuslonge. Quomodo
acceflîim habeamus per dominum noftrum Iefum
Chriitum, ipfe Saluatorait i Ego film oflium, nemo vent! ad
patrein,tiifiper me. Sedvideamus qualeeftoftinnî, vticiaergodesaranongenun^
‘ cncrarc, !.muSqualeseffedebeaurquiintrantpeqipfum, ScaccefsîcfoiuffôîdtSciftaquitftioiQuoddc
Cmhurapofteage- j fumhabent ad gutiamétftudaftium verity eft:8cfioftmm
huit Abraham dliosrquia donum gignendi quod à domù I »entas, non poiTuntintrôtre mendaces. Et rurfumnftud
^ôabcepir,a«ianfpo^obirumSaræ vxoris.manfit, Item oftiqm.uftitiaeft, Scperhocoftlunuofttne non mgtedt-
Pace lu
here c;,
Dcûqu
inoän
poflttQQg
Âmbroîius- NonconfidcrauitcorpmfuumcmortuHm: Hotra- unturiniufe. lftudoftiumdicitcDÿiifrime,|«Mi»itù;«»i,
tur Gentesadhancfideifirmicatem,vrDeipromiffionem | &bum,li,mde. Perpfhum ergohutnt!'tar.s&manfuetu-
& gratiam fisc aliqua ambiguitate fufcipiant,feçuri exettv
feciflc ma
liebria
quid fit.
ifaacgaudiüinter
GaUt.+.
plôAbtàh*. Quomodo Ss videbitur emorcui «apons,
’qui muîtd fenior cffeâus quàm tune eràt, & vxorem acci-
pere,& lex liberos procreare pofllc ? Itaque dicamus Ab-
corpusA- raham noninfomitatisemorcuum , fed lecundum illam
brah*. j vjrtutcmfanâorum.fuitihillomortificatio etiam merti-
Sat* °* brorum, nam nonincitabacür luxuria» non Vrebatur libidine
: Hoc Sdcm erat & in Sara quia defecerunt rmilie-
bria. Non erat in illalafciuia roulieris2àut incontinentiæ
folutio, neque in vfum libidinis prxcipitabantur inuirii
Sed & tu fi mortificas membra tua, qu* fünt fuper terrain:
fiabie&o omnl &rùbrëlibidinisemôrtuum'corpus fernes,
& n ullis öbnöxium vitijs, potèft gerierare ïiaacj quod
eftgâùdium. Ethmeftprimusftu«äus fpiricus, potefi feA
mehtùum, & opéra afeendere in coelum, & efficere opera
I lucis, & ftellarutnfulgorifplendorique conierri, vt cum
dies refurreâionis adfuerit, tanquam ftella différas in cla-
ritatc. Àmpliusadhucdko, potes j fitampurus mente
tàm lànâus Corpore, tam immaculatüs aaribus fueris, ï t i
! iàm i^fiitÖ genèrare tÜhriftqm, feçundum ilium, qui dice-
bat : Ftlioli met quos ïterum parturio, donee fometur Chnßus in
1 ' -pobis, &[iCtttipicdomin\isdicix:Quifeceritvoluntatempatris
U ' 7‘ met,qui in coelis efi,hic efi meusfrttifr,for of, & mater.
Non btfit diffidenti4 ] Nec de fenèâ;ute poffibilitatis,
needemagnitudiae promiflSonisdubitauit: nec enimfi-
dés habet meritum,cum humanaratio probet experimen-
tunii , v .. S ■ - v.v
Dans gîoriam Deo 3 Tanquam dé pêrèèptô doho grà-
tias agens. No» efiautemfcripttm propter ipfum tantum.'] Hoc
eft, non vt fcius fidemfolam feiremus j ièd vt eius quafi pa-
tris imitemur exemplum y quiafihositaCredamtisDeô»
yt ille credid.it> etiamhobis reputabitur fides ad iuftitiam.
Hoc modocompéteritervidebitur habita comparatio fi-
dei Abraham,èc eörum qui credunt in cunu Qgifitfcitauit
Iefuni Chriftum ] Quià quod ille futurum credidit,(icur de
eo dominus dicit: QuiaAbrahampater veßer exultauit, vtvi-
I deretdiemmeum,&vtdit, &gauifuseß, inobis creditur fa-
CtnmiQui traditus eßpt opterdelifta noßrd]V t oftendat.quod
eaproquibusChriftustradituscfti ctiam nos abhorrere
debemus, &abijceire : -qubhiodoenïmalienum nobis &
inimicurhducituromnepeccatum , pro quoredemptor
nbftër traditus membrätut iii mortem ? Refurrexit propter
iußificdtionem noßram ] Iüftificat Chnftus eos tantummo-
do, qui nouam vitam exemplo relurreitionis ipfius
fufeeperunt, & Vetüfta iniuftitiae atq; iniquita-
tisindumeftta,velutcaulammortis
abijeiunt.
Math;,
dinis,neçiracdndusingrcditur,necliiperbus.
*11» quaftamus ] Ideo dixit liantes, qùia iacuimus prius.
FtgloriamurinJpegloriafiliorum bei 3 Glpriamurnosfpcra-
reglbriam filiorum Dei, quaiufti fulgebunt fi eue loi in regno
partiseorum * &eruntficutangcliDciin ccélb. Moue*
me cur non dixérit,lègIoriàri in gloria Dei, fed tnjpeglo-
riaDei, in'quodeeflè quidem aliquidelocutionis yiderur,
ira vt lubaudiri debeat, in fpe videndaeglôriae Dei. No»jô-
lutnataemhoc,fed&gloriamurin tribulationtbus] Nonfblura
ingloriç fpe,lèd etiam in làluberrimis tribulationibus glo-
liamür, in magiiitudirtem praemiorum fperantes, ficut Ia-
cobusait: Qmnegaudium exipmate, cùmintentationes Varias
incideritis. Vnde &oprare debemus aliquid pàtiprp nomine
domini.vt adquiramûs de tribulationefiniéndaprç-
mium infinitum:confiderato enim praemio,nullum^poflu-
mus condignum jfcftimaire labotem. Habemusèrgo vnde
gloriemur: Magnaeriimgloriâeft, deimisadfummacre-
feere, & de nihilo ad maxima peruenire , de limo ad coelum,
& de lcruitute adregnum: fi tarnen ompf feculi gloria
& fticunditate contémptayin illo folb,quodnobispro-
mittitur, gloriemur: & fi hocfecëris, taie eft, quàle fi quis
nummoplumbeo contempto , gemmam regiam confe-
quatur. QuanquamnecficfitdignaCbmpàrano ,quiahis
quamuis precium diftet, manèt vtrifquecomparatio: ibi
vero incorruptibilibus corriipfibilia , & æteriiis caducs
comparantur. Seientesquod tribulatiopatientiam operqtur ]
Hoceft jtribulâtiônem patientiam operari, fi trjbulàtio i- Tri!»!*
plamotûm non patiatur .infirmitatis aut dubicatio- t»«]»
nis. * - ?. ^ V''- -
Patientia enim probationem]Quiz paùcntia. fi ta lis fuerir, I
qualem di-xitrfirmavidebitur probafio S vnde Salomon ,
ait; Vafafigttli probatfornaxt&hommes iuftos tentation J
Probatio autemfpem]Spes vero quia probatur, videtur nec
immeritodici ; dignusenim fcitur accepturus rémunéra- I „
tionemifiregnoDei. Tribulatiofan&orum proprieeft, I .■ -j,
impiorum vero&itliuftorum flagella appellantur: Déni- ,-J^t
que in Pfalmo ûcdicit i Mulutribulationesiujiorum. Deiftis font, i
autem ah:Multaflagellapeccatorum. Spesqutem nonconfundit]
Spesfuturorumpmnem cpnfufionem expcllir.vndépio-
batur honhabere fidem , qui in præcéptis confundicur,
fpesnon confondit,dum ftulti nos & heberesdperfidisiu-
diçamur* .
Quia chantas Dei dijfufqejtincordibus nofirisperfltiritumfan- .
Hum,quidatu6 eft nobis ] Magnitudobeneficiorüm excitât
in fe magnitudinein charitatis ,-quié confondi & timere
nonnouit. lllud confiderandum mihividetur, vtrumne
hic charitatem illam dicac, qua nos diligamus Deum, an
illam quadiligimur,diffulâm elle per fpiritum fantftum ib
cordibus noftris : Etfiquidem ilia chad cas,qua Deum diligamus
intelligitur,fer mo ifte aflèrtionenô indigeüSi ve*
ro diffula Dei charitasin cordib. noftris ifta potius intelli-
gedafit, qua diligimuràDéo,cértüeft,quod velue fummü
Sc maximû donü lan 6U fpiricus charitatefonat ^quo velur
; . I SSfi :. B8BHI muncre
Cba^
4S3\
’^VTiSÏHÎ^fiïSëpicô per hoc ipfum diligere poflimus \ videtur , quod in hocapoftolico eloquio nullus dê/etftus i ^
auoddilieimuràDeo, perfpintumfandhm qui ineft,iedanalogicaquædamfimilirudoelucefcit.Cumita-
?mseftnobis. Quomodo nosdiligat Deus, ex hoc co- ! quefuperiusnosinimicospeofoifle dixerat, nunemo-
1 ^oirimus ouianonfolumnobisperfiliifuimortempec- i dum&caufam ipfiusmimiatiaeoftendir, dicens: Nam piAiohes
gLdimifit,fed&fpiritumfantftum nobisdédit, quiiam j quemadmodum pervnum hominem m hune mundum mult*
ca. , ___ vt /luiA etiith ChriÜus adbuc neccatumintroiuit,paucosvideheet pnmitus hommes
Brifti*
catadimilit,icaoc ipiiuuui ^ '
oftendacgloriarrtfoturorum. Vt quid etum Cbrifttu admc
cum infirmi eftenmsftciinàum tempusproimpiismortuusefti } Vt
quid indebitepro nobis mortuus eft,, nifi vt manireftaret
ftiam charitatem ? cum adhuc peccatorum & feelerum
laneuoribus premeremur. Sçcundümtempus 3 Siueqüiain
vhimo munditempore paflifseft/iüe ad tîidui tempus, vt
prædicatur.mortüuseft. Ad tempusenim mortuus eft,qui
tertia die refurrexità mortuis. Apud homines mon vifus
eft, cum apud inferos viuus inferni clauftra confringeret
poteftatevittutis fuæ. , ■ t ' n.
r vix enim pro tufto quis moritur 3 Idcirco admiranda elt
pafliofaluatoris pro impijs, cum vix pro iufto quis mon-
tur. Forteaudeatquis moripro iufto 3 Aut forte non-audeat,
quiaambiguedicendum eft. Sedvthocfaciliusinrelliga-
tur, cogitemus fieri poflè, verbi gratis vt aliquis pi j (fimus
filiuspro chariflimojproque bono genitore, feufratre^ vèl
afoico quolibet vitara fuam^ffeiftu charitatis motti obij-
ciat: pro impio vero, proq-, inimieo, nullus ànimam fuam
tradit, nifi ille folus, qui eft fons fummæ charitatis, bonus
autem ipfe eft, quia &iuftus, dicitenim alibi: Mandatum
iuftum,& fan«ftum,& bonum. Commendat autem fuam charitatem
Bconci-
Bui Dco.
Deusinnobis ] Hoceft,dum inimicisbeneuojus eft*
quemadmodum pervnum uuimucui m uum, —
peccatumintroiuit, paucosvidelicet primitus homines j£ 0
mordent,'Sc per peccacummors: foquituranalogicafimi- L rj^
litudo, 8citain omneshpmjnespertranfijfle;. In quo no- 1
tandum, quod ibi,Et/coniun61io vacat,ucutin mnltislo-
cis, 8c in Apoftolicis dnftishoc faspe comperies. * Difpu-
camusper quern in mundum introiuit peccatum,vbi fire-
quiratur exemplum imitationis, diabolus inuenitur; Si
contagiumgenerationis, Adam*Proinde dicens Apofto-
luss Per vnum bominempeccattimintraumn mundum, non imitationem,
Scmittiteûm quilahioj^acieteos, cumvtiq; non tncfo»'
tur. In fanguine ipfius ] Id eft, non in brucorum animalium
fanguinelècundum yeforem legem . St enim cum immici ef-
femus réconciliât! fumus Deo per mortem filii eius, multo magisre-
conciltatifalui ewmts in vita ipfim ] , Si per mortem Chrifti
faltiatrfumus Deo, qiianromagis in eius vita glorificabi-
mur,fieam fuciimusimitati, qüifi vtreconciliaret noslibi
Dens, filium mortïtradidit, quantomagis çeconçiliatos
falnos faciet in vitaipfius, cum. refurrçxit à mortuis î quia
ficut mors eius à diabolo nos eripuit, ira vira de die iüdi-
cij æterna morce nos liberabit: Item pro perlècutoribus fi-
liura mori pèrmifit, quid faciet pro iuftificatis, nifîferuet
eosabiraventirraîNo»/o/«i»<ittfW* ^ 3 Ideft,nop folum
nobis per Chriftum diuinæ gloriæ, ficut dicic Ioannes A-
po§o\as:Nondumapparutt quid erimus, feimus quoniam cum ap-
parueritïfimileseierimus. Per quemnuncreçonciliationemaccepi-
mus] Vt qui fequentes Adâ,dilcéflèramus a Deb,pcr Chci-
ftum reconciliemur Deo. Reconciliatio autem Dei eft, cü
eius ira finitur. Nam quemadmodum per vnum hominem in hune
mundum intrauit peccatum &c. Q Cum fupraaperuiflet arcana
fectetamyftenj j quod cum inimiciellemus Deo per
mortem filij eius reconciljati fomus:N un c Sc eau labeur in-
imici fuerimus, vel curmorce filij Deiindiguerit iftarecô-
ciliatio, conlèquenter exponit, yt intuentes quanta nbbis
.praeftiterit Deus, & dominus Iefus, ihiè & quanta pro nobis
pertulerjt.radicara erga eura fide,ô£ infeparabili çhari-
tate teneamur. Hic cum dixerit., ficut per vnum hbminem
peccatum in hune mundum intrauit, Sc per peccatümors,
Scitainomnes horoiucspertranfiuit,euçn6nrétuhtvtdi-
cerèt, vèrbi gratia,ita & pervnum hominem iuftitiaihtra-
uft in Hupc mundum, & per,iuftitiam vira, & fie in omnes
homines vita pertrâfijr,in quo omnes vmificatiiunt^ Hob
enim videbaturpropofiti eloquij fenius èxpètere. Tamen
prop ter neglige ntiores quofqj, ne forterelolui' poflent, fi
auditent^ quod ficut mors in omnës homines për.peccâtü,
ita & in pmnes pertranfiuit vita per Chrifi;uni, confiUe-
rauit palamhæcSc publiée non deberediciiSimtïl Scoftê^
dens iÜud^quo4ctiam per hominem Ç hri ftunV,iu ftiria in-
troiuitin hune mundum,hoceft, in terrënpsJîpniines, Sc
périuftiiiamvira,Scpertr'anfiuitinomnesbomines,camë
non in præfenti ftatira contingere , nec ociofis accidcre,
fedhisqui multo tempore pul.lant qu«è clauiâ font,Sc cpn-
fiderànt quaeabfcondita font. Sed hu'ic Origeni^ expofî5-
tioni.oc;cürritillud,quod alibi Apoftolusai,c;5içKfin Adam
1 omnesmoriuntur ita érin Cbrifio omnes viuificantur'.N*tti ibi &
nobis ali 4
quot vcc-.Ç;
borum |
.iefcAas. !■
fedgenerationem volebatiptelligi: Sicutenim
i muliere initium peccati foic,fic 8c inicium generationis i
f viro eft: prior enifn vir femfoat.yt feemma pariat. Ideo per
vnum hominempeccatum inbunc mundum intrauit, &perpeccd-
tummors, & ita in omnes homines per tranfiit. Vtrqm pecca-
tiim,an mors,an vtrumqvper omnes hominespertranfijfle
diSlumfir, videtur ambiguum. Sed quod horumfit , res
ipfa tam aperta demonftrat :Nam finon pertranfiflet pec^
cacum, non omnishomo cum lege peccati,. quae in mem-
bris nafeeretur: Si mors non pertranfiftet, noli omnes homines
quantum adiftaconditionem mortalium pertitjee
mprerentur. In quo] Hoceft,inAdam. OmnespeccauerUnt 3
Quiaomnes originalipeccato infantes, immuncsefle non
poffunt,nifi ab eiusreatupcr Chriftibaptifmum refoiuan-
nir. Manifeftumeftin Adamomnespeccaffe , ipfe enim
per peccatum corruptus, omnes quos generauir natifunt
fob peccato. vf^ enim ad legem peccatum in hoc mundofuit ]
Hocdiaumeft,nonquiadeincepsinucminefoit,fedquia
non poterat per literam legis auferri, quod fold poterat
fpiritu gratise. Peccatum autem non deputabatur, cum lex non e f
jef]Quafi ante legem peccatum non foeri^necreputatum
foerit, antequarfl lex daretur Mofi, cum legamus 8c Cain,
ScLameehreputatum efle peccatunr. Etne per fingufos
immoremur, in fontum pro peecatis hominum exacerba-
tum efle Deum, vt dijuuium mundo introduceret.Et rur-
fum Sodomitasigneus imber, 8c fulphurea flamma vafta-
uerat. Quomodo in yindi<3tis talibus negabituj reputa-
tumfuiflepeccatum? Putabantfehomines apud Deum
impune peccare, fed non apud homines: Necenimnatu-
raiislexpenitusobtorpuetat: quia non ignorabant, quia |
quod fibi nolebantfieri, alijs facCre non debebant. Non
ergo lex naturalis apud Deum reos facere putabatunignci-
rabaturenim Deus, quiiudicatufos genus humanum, ae
per hocnon imputabaturpeccatairf,quafi peccatum eflet
apadDeum,incuriofumDeumaflerentes. Atybilex data
eft per Mofcn,mariifeftum eft, curate Deum res humanas,
8c non impuhefoturumhis, qui male faeientesin praefen-
tieuadunt. Q^iippe cum Sodqma 8c Gomorta perignem
iudicar.x fint perire, quod obliuio quidem texcrat, Moles
' auteravt confirmaret Deum iudicera fore., fenbendo ma-
nifeftauit.Lexaurem naturalis tfes partes habet, cums pn- H R
mah^ceft,vtagnitushdnoretutcreator, neceiusclarnas jfuot fp=
8c maieftas alicui de creaturis deputetur. Secuada pars eft ,cl?s.
i • , n . 1 _ _ _ _ _ _ r r w - . x f/ ’ r t- io C T i i h e r n a n r e . T - l
Legis
motriis,hoceft.vcbencviiiatur', modeftiagubernante.
Tettia veto pars ciaseft docibilis, y t cieatocisDei» & exe-
plum mortis caeteristradatur. Sedrignauitmorsab Adamvf-
queadMofen T Quontarf n°o imputabatur peccatum an-
tequamlex daretur , ipfa vforpationis impunitate regna-
bat mors, id eft, diabolus: omnes enim fuos videbat efle,
quia qui facit peccatum ,feruus eft peccati; Impudeemm
peccafe putanres,magis delinquebant. Quo faéto gaude-
bat Satanas, quod caüfa' Adæ rèlidtum iD eo hominem in
poflcfllone haberer, VfqueadMofen] Nam lege data cce-
pir nonregnare : Coeperunt enim feire hommes, creato-
rem Deum iudicaturum genus humanum, 8cpaulaum ab
eius dominibrecedetc. Aliter, regnauitmors ab Adam
vfque ad Mofen.nouum Môfen,atqu^coeleftem, nonlu-
feeptoremteftamenti vnius, fed autorem teftamentorum
1 . m ul/. A./i m val' lpiyi omnesmoriunturita&'mCbriltoomnesvtuiticantur.r*araioioc K J T O f W v T I W Z 1 j C-l.eAd vtriflue dAoammii—
feftlfllme prasdicat. Necpropternegiigentiores quofque j nantem^Non quivewresuiga g . . j irp ibenfitatcm gratia voce defeiftiua teticet. Mtlü itaque I tianoslibètosprocreauit. iignamub Adam fq-----
i r a