•fSeduliöf
legi (le per
•veftrâgiert
am pa cei
excómcn-
tario.~
PugnaPau
li contra
beftias-
I .fai. zz.
B
Verfiisla-
bicus Me-
■ nandci
Arati, hoc
nPhae
nomenis.
Qu al is re>
fuire&io.
illo fimus, quid ergo prodeft nobis mundo mori, fi hune
contcipptum voluptaturo,vita non fequitui* seterna ? Aliter,
pro mprtuisjd eft,operibus, qua: générant mortem.
Vtquidpericütamttr>] Si nihil efler in fiituro , nonne cra-
musftulti, vttantastribulationes proalijspateremurî
Quotidiemorior^prqveftraglorid] Idcft., caufa veftraeglo-
riæ: Temper enfin fumparatus , &.quotidie me e*pe<fto
prqvcftragloriamoritûrum. Per, nonfempef fignifica-
tio iuramenti eft main fi dicam, per puerum mifi, non fta-
tim per pucru nr iu ra fie putabor. QuambabeoinChrifto]
Bonus enim dodtor particëps eft gloriæ difcipulorum. Si
fecundum bomineni] Hoccft.finihiiremunerationisàDeo
pro hoc cerramine fpero. Quarepugnaui Epheficontra beftias?]
Id eft,H£ereticos,& iàeuos homines. An vt hominibuspla-
ceremî Manducemus] IncreparexemploProphet*, gui*
deditos defpcratïobc futurorum. Nolite feduci] Id eft,ab
his, qui talia dicunt. Corrumpunt bonos mores colloquiapraua]
Hieronymusinexpofitione Epiftolæad Titum,dicit: Ad
Corinth.quoque de Menandri Comoedia verfum fumpftt
Iambicum: Corrumpuntmoresbonos. Mos eft Apoftolis de
mundàna fapientia accipere teftimonia, etfi non ad autoritärem,
tarnen ædificationem,v t illud V ergilij in Aâibus
Apoftolorum:ïpfm enim genusfumus. Sobrijeftote] Nonfe-
ducat vos ignorantia refurre'&ionem negantium; Ignoran-
tïam Deil ideft,putantes Deum non polTe fufcitare.Seddi-
cetaliquis] Ipfe fibiex contradicentium perfona proponic.
Quomodorefurgentmortui}] Id e ft, dumcorpoça inpulue-
remredeunt. *Qualiautemcorporereàeunfî] Hqceft,vmim
vt Iepeïiantur,fic refurgun c?yerbi gratia:S i cæcus & lepro-
fiis fepelitur,vtrum idem caecus 8< leprofus refurget î Atq;
bis duabus interrogationibus ftatim reIpondet,dicens:r»-
fipiens f«] Quia non adtendis quid quotidie coram tuis o-
culisgeritur. Quodfemïnas non viuificaturnift prias moriatur,
& quid femïnas ? non corpus] Ad illud refpondet quod prae-
mifi.t: quali autëm corpore veniunt ? Non corpus quod futurum
eß] Ac û diceret, nonlpicam feminas in terram, fèd
granum, Sc ficut cum grano foecundior cum granis refurget
arifta,ita Sc incorruptibile corpus in gloriç refurget au-
gmento. Deus autem datïüi corpus] Id eft , ab initio difpo-
fixitjVt omnia femina cuftiputruerint,in ampliusreformé-
tur. Proprium corpus] Non alienum, fed fecundum genus
fuum proprium ; vtpotè triticum de.tritico,ordeum ex or-
deo,fic homines fuapropria corpora recipient,non aliéna.
Non omnis caro eadem caro] Tota comparationis huius di-
uerfitas ad hoc valet» vt credas vnum genusfacilerepara-
re pofïè,qui tanta fecit ex nihilo : fiuetantam meritoyum
oftendit efte iuftorüm ... un.-__ ■! rsmU-riknc- Rs infnnim inrpr fr inhabet
fubftantiam. Sicut feriptum ejl] Id eft, in Genefii Et E
faiïusefthomoinanimam viuentem] In fpiritum viuificau-
tem. N ouï fimus Adam inJpiritum viuificantem] Nonprius,
lèd quod fpiritùale eft: ficut prior eft terrenus Adam , &
pofterior coeleftis : iraprius-aniroale, pqfterius fpiritùale
corpus accipimus. De ccelo coeleftis] Non quod corpus de
ccelo attulerit., fedqtaodconceptu&fit de Spiritüfanâo.
Siçutportauimus imaginent terrent] Pcccator imaginera Ad^
portât :iuftus veto imaginem Chrifti. Ergo ficut portaui-
mus veterem hominem ante baptifinum,ita Sc poft bapti-
finum portemus nouum. Caro &fanguis regnum Deinonpof-
fidebunt] ld eftivitia & opera carnalia,quae poftea nomine
corruptipnis appellat : frequenter enim Icriptura carnetn ,
pro operibuscarnisnomirtat, vf alibi i Vos autem non eftis in
carne,fedinJpirittt. Sednonomnesimmutabtmur] In gloriam iDci‘j
&vitamaetcrrtam:quiadè morte in mortem tranfirenon Non
eftimmutatio ; nam gehennalis poena mors, fccunda eft, n« N
ideo peccatoribus immutatio non deputatur.Eri» iüu ocu- J
lï] Per idum oculi nimiam breuitatem vult fignificare m
momeritijVt quanta fit potentia ex refurre6tione cogriof- |
i cas. I» nouiftima tuba] Id eft, voce archangelica,vt : Media
no<fte clamor fa&us eft. Etmortuirefurgentincorruptï]U
eft,quiamortem'carnis vitra non habebunt,autcuminte-
gritate mèmbrorum fuorum refurgent, Oportet enim] ld
eft,neceflè eft fieri, quod Deus prömifit. Abforpta eft mors]
Hocin Ofee Prophetafcriptum eft. Vbi eft mors] lam viue-
mus,iam non moriemur in illo,qui pró nobis mortuus eft,
&refurrexit. Aculeusautem mortis peccatum] Stimulusvel Stimal,
lagitta mortispeccatum eft, per quod animæiugulantur. monis.
Vntus ver o peccati lex] Dum fortius &vioIentius fit peccatum
perfcientiam cómiflum. Viftorïam] Vel peccati contra
legem eommiffi, velillam qua mors abforbebitur in
viiftoria. Stabiles.] Id eft,in fide refurrc&ionis permanentes.
Abundances in opere Domini] Id e ft, ne fit fides veftra
mortua. Noneftinanis] PropterIpemrefurrectionis.
C A P V T XVI.
NAmde collects,quafiunt in fanftos]Nnnc incipit d e fum-
ptibus,qui per fingulas ecclefias colle«fti,in Hierofo-
Diftabunt
fandli ful-
g ° re-
D
Corpus
1 fpiritùale.
lymam fandtis pauperibus mittebantur. Tervnam fabbati]
Vnafabbati, Dominica dies eft, vtDominkadie fern per
pauiatimeongregarenturpertempus, ne plus gtauaren-
tur; Ideo autem in Dominico hoc permilfum eft, quia no
opus eftferuile eleemofynam congregate. Gratiam]' Elec-
mofynam, quia gratis datur. Quodfidignum fuerit] Vteos
oftenditefle diftantiam iuftortim a' peccatoribus, quan-
ad largiorem prouocaret collationem,infert; gupdftdignu
turn diftant coeleftiaaterreftribus:- & ipforum inter fe iu- fuerit,vtego eam,mecum ibunt]ldeft,fi tails fuer.it oblatio ve-
ftorum in tantumdiftarefiilgorem oftendit,quantum dif-j ftra, quae mea quoque mereatur prpfecutione deferri.
ferunt luminatia a luminaribus. Corpora coeleftia] V tfo l& j oftiumenimmihi] Hoc eft.aditus praedicandi, fideique i-
luna ita& reIurre<ftiomorfliorum,non omnium,fed tan-1 nfnmm.tniftalos mittol commendandds eos
tummodo fandfcorum. Seminaturmcontumelta] Quid tam
ignobile,vtcadauer? Seminaturininfirmitate] Id eft, do-
loris& mortis. Surgetin virtute'] Sanitatis Sc immorrali-
tatis. Seminatur corpus animate] In .corporibusrefijrgen-
tiumtantafeiicitaserjt, propter quod & Ipiritualiadidla,
fimt, cumproculdubio corpora fint futura, non fpiritus:
Sed ficut nunc corpus animale dicitur, quod tamen corpus
anima non eft: ita tunc corpus fplrituale erit ? corpus
tamen non Ipiritus erit. Proinde quantum attinet ad Corfu
ptionem , quae non aggrauat animam & vitam, quibus
caro aduerfus fpiritum concupifctt.tuncnon erit earo,fed
corpus,quia coeleftia corpora perhibentur, propter quod
dictum eft: Caro & fdnguis regrtum Dei nonpoftidebunt.Ec tan-
quamexponens quid dixerit,Deque corruptio incorrupti-
pnem poflidebit,& quod prius regnum Dei,hoe pofterius
incorruptionem; quantum autem attinet ad fubftantiam,
ctiarn tunc caro erit.Idem in libro de generibus vifionum:
Corpus.quod futurumeftin refurrettidne mortuorum,
(pirituale appella t A poftolus, vbi ait: Seminatur corpus animate,
furget corpus Jpirituale, eo quod miris modis ad omnem
felicitatem Sc ineorruptip.nem fpiritui fubdatur ,& fine vl-
lajfidigentia corporalium alimentorum folo viuificetur
fpiritu: non quod jncoi gorcam fubftantiam fit habituru,
nequeenim&hoccorpusv quod nunchabemus, animae
pforum. Per Epiftolds bos mitto] Ad commendandds.eos
in Hierufalem. Cumftatribus] ld eft, mecum expeótenti-j
bus, fiue commeantibus. Vigilate] Oculis fcilicet mentis,
ad aftutias diaboli praecauendas. Subieftifitis etufmofiji
Ideft,vtconfilium eorum vosregat. Laborantt] ln raini-
fterio praedicationis. Quod vobis deer at] ld eft, quodmihia
vobisdeçratdeneceflarjis,ipfifuppleuerunt. Maranatbd]
Syrum eft, Sc interpretatur, Deusripftér venir, quafiergo
aperte A poftolus diceret;qui non amat Dominum^1 Pei"
ditio, id eft, pereat in aduentu Domiiii. Cha/itas mea] lo
eft, vtquomodo egoypsdiligo, ita& vosinuicem
diligatis. In Cbrifto ïefii] ld eft,non fecundum
feculi charicatem .Amen]
Confirmatio bene- ,
diótionis.
■*
Ad Cöï-Pqfteridretn ColUtt.
S CO T
4fii
d V L I I S C O T I
« Y B E R N I E N S I S f IN E P I S T O L A M
H . V j.1 a d é q jU N tM iO S P O S t E R IO -
v RÈ^Ö O LLB CT AN EVM.
C A P V I 'I.
Eft &non.
A v iv s Apsßoliu Jefu ebriflipervolunutem B a]
^Nxin Horotoum volunta!e;Simill & oftendit;
non finep ,tris voluntatefe mi lium aChciftq.
mSemopmit*dm,mßpater traierit ettm.
j 1 J(foD«]'SignanfetdixUpei, qalacftjcck-
■ ,, .ivbe! ideft,ha:tèticomra8ctnalignantinm.
S c i a . . S e d rè a a ire rtd am ,q a a« « h iifen c o rd .aS :
/difnlatiönein ötindsdielt: qutademifencördia&con-
(^^IonccorutnhancEpiftolatnfcnpfit.'"Tàfiw. c.d/öiatw-
»aT Peifedt*donfol'ationis. : nara homoex patte conto-
W S rtpeßmae&tpfi] Ptopteteacontb amut&libem-
M Vt &,nos alios .confolati 8c de ttdhna I.faerare poffimos.’
Aatitàfotmamdatnobisalios'çonfolandi. Ferexw
ù tM m l QuaipftàDominoconfolatnnt; Agnoictmus
quod D c ^ tiin en tium te netninetn detelinquat 8:
multomagisinfutiuotemuneter.quandonosmptæfenrictiam
n o n d e fe rit. Abundant,am ennfo atto » » M V t .
Dominae ntortifitat & vii«jicat. V t P e tru s d e c a tce te lib é ra nts
vtipte P au lu s in v ifio n e D om in i v o c e con firm an ts in
rcmplo. irneßra exhortation] Q u ja y o s a d fa lu tem h o rtamut:
fiuevtnobisexempluintolerantia;ptibeainus.S<-
poftbaptifinum. Nunquidleuitatevfmfumi] Quiapromïp
fumnon impleuerar, neleuitatis putaretur excuiat. Aut
quacogifofecundum carnemcogitol] Secundum carhalemfci- .
licet voluntatcm:carnale èftenim nulla maiore caufacxi-
ftertte,nonfaccrequodpromitdtur, ficut multi carnales
horninesfacetefolent. Vtfttapudmeeft& non] Quia qui
fecundum carnem cogitat,fit apud ilium eft & non, id eft,
vèrum Sc mefida,cium. Garnalisenim cum aliquid proponit,
uetxbortamur] ideoliberimnr.vt ipfa re confitmemml no
eettimefeere tribulationei.fiue vt vos hottemut patienter
Fette iila.quï Scptçfentem confolationem obtinent Sc tu-
mram. Nontnrn volumueignoranvoi] Saas paltiones narrat,
vt ilü fe addllarnin comparationem patna paucognotr
cant. Ontratijutotu] Ipfopondère paffionum. Supra vtres}
NiftDominusadiunatr«. rttaimtmsetiamvmm^ldell,
H E , vtmoriomni defideriocuperemus. teßonßtmmortubabm-
M a Sd îft. ipiamotsdoeuit dosomne humanum auxtta
|^ liumdefecilTeA'abÜlofpetandntneireremedm.Ti.cuietiamfufcitare.
poffibiiéeft. Aliter,mottem quartanteocu-
los habere fe dicit, denique etipi de ipfa preflura telalcita-
tosfe aiferit : aut cette minantibuà eis mottem refponium
mortishàbuerunt. Etadhueeripiet] Scitfemnltapanumm,
qui (berat fc etiam libeiandum. Adiuuantibut etiamyobieper
orationem^ Multom vale t oratio eedefise, qnx etiam Pe-
num de catcetelibetauit. Vt ex mültarum perfonie facierum,
finiquodinnobûefldonationùper multospronobiegratiareferan-
rar] Hocdicitfenfos, vtexmnltorüm condentu ptoeo
quod vobis donamur, Domino gratiærefcrantur. Aliter
per multos, qui func eius donationis Sc gratîæ participes,
qusinnobiseft. Namglortanoftra hac eft] Ideoinipfispal-
fionibus gloriamur, quiaconfcientia noftra minime nos
reprehendit,quodnectemporalisgloris, vellucricaufa
dpeerevideämur. Infimplicitate] Non aliud ore dicentes,
& aliud corde retmentes. Abundantius autem ad vos] Id eft,
dum neccflaria ab alijs accipimus,à vobis autem nihil.No»
enim alia fcripßmus] In hoc apparet,,quignon in carnali fapientia,
fed in fimpîicitate,& lynceritate Sc gratiaDei prs-
dicaui vobis,dum non aliud legi ftis in'fcriptura facra, qui
enim habet carnalem Iapientiam,commutatquod verum
eft, caufä placendi hominibus, Sc cupiditatis. Exparte]
Quod quxdam pars ex vobis intelligît noftram doiârinâ
ôûfimplicitatem, fiue quodetiam nunc multi veftrumintégré
Sc perfedte non fapiunt,Ièdeji parte. Gloriaveftrafu-
nm] Sic gloriantuc difeipuli de böno magiftro, quomo-
do&magifter in bönisdifeipulis gloriatur. Vnde Söloi,
mOti diciV: Gloria fenumfilijfiliorüm.&gloriafiliorumpatreseobto
i tum. In die Domini] Quando Sc veii raagiftri 6c bonidifei-
! j puli probabuntur. Et hac canfidentid] Quia gloria veftra
I j fumus. Vtfecünddmgratiam haberetis] Qjaia priorem in pri-
: ore meohabuiftis aduentu,fiue vtlecundam gratiam prae-
(eiitiaemeæ poft'literas habeatis, àut gratix poenitentiahr
fi eialiud aliquid (uperuenerit, quod magis cp.mmo-
dis carnis proderitifuo propofito.non conftrlngitur : non
fie qtii fpiritualiter cogitatÆft autem &non dicitur,quando
quodipondéndopromittitur, npn implendo denega-
tur. Dei enimfilius] Ac fi diceret; ab illo difeimus vt non
‘mentiamurificutcnimillenon mentirur, fie nos membra
eius. Nonfuitin theft & non] SiinChriftonon fuit eft &
non,quare cùm promififlet (è ire ad Centurionis puerum»
non perrexit?fèd affuit fpirituali gratia,qui nonanuit cor-
poràli prælèntia.-quod etiam de Paulo fimiliter ^cerepof-
fumus. f Sed eft in illo fuit] Hoc eft,incommutabilis veritas.
Sicut illud Mofi : ■ qui eft,mifit me. Ille enim vere eft,qui
femperidemeft. lnilloeft] Quia per ilium impletae funt.
Ideo & per ilium] Ghriftum : nam per ipfum incarnatum o-
mnes figurationcsiegis, &promiITiones Dei verse funt &
impletae. Amen] Verum,veleftamen,id eft,vericatis im-
pletio. Adglortam] Per nor. Oraflis veritas ptomiffionis
patris in Chrifto eft, qUæper nos ad Dei gloriam praedica-
tur. Qui confirmât nos] Ac fi diceret :.non poftumüsite ad
Vos,& praedicare vobis,nifi quando Dominus voluerit. Ec
ideo non lèuitate vfus fum non veniendo ad vos.Et qui vn-
xit] Spiritu landlo. Etquifignauit] Signo crûtesinfron-
tesillud autem fignatur,quod aliquid intrinfecus continet
pteciofum,Vnde fubiungir.-Ec dedit pignus fpiritus in cor-
dibus noftris. Ego autem teftem Deum inuoco] Reddit cau-.
làm non implcti promifli,hoceft,non fuç leuitati,fed illo-
rum infitmitati aflèrit deputandum. Parcens Vobis] Ne in
vobisacriusvindicarem. Nonvenivltra] AMacedonia^n
quafcripfichancepiftolam. Etficdifponendo, nonveni
Gorinthum vitra. Ergoirtf diftulit,vt tunc iret,quando e-
mendatioreseflent. Nam fide ft at is] Ideo non dominamur
veftne fidei,fed adiutores tantiim fumus.
Deus gratia
fixa ad
eftnon-
dullis.
F
E Maccdo -
nià Icripta
eft hat e c-
piftola.
G
C A P V T I I.
Otaiopu
Hil SI enim ego amtrifto bos] D.aritcr incrcpmdo vos.Scd pro-
pceiea hoc facio,vt poilimgaudeve dc vobis. St quit eft
quimeUtifcen] Nullus eft,oifiquoscontriftoj 8c tunc me
ktum facietis, II emendauencis ca pro quibus contrifto
Vos- Nifiquitontriftaturexmei] Sicnimconcriftacur,ihtcl-
ligiticpcccaffe.li sgerquidolorem fentit potcftpctcipc-
refanitatem, 8cad tnedicilsetitiampertinere. Triftitiam]
Noneraendandivos. Supertrijjjtiam] MexprelfursinAiia.
Confident Coufidoquodnietaliterdiligitis,vtmcum
gaudium veifrum eife ducatis. termultaelaebrymas] Flens
veftra pcccata. Siquiscontriftauit] Filius,quithorum patris
polluit. Nonne contriH./ ?] Iu quantum ipft triftis
pcenituit.' Sedexparte~i Excafolaparte, qua fibi nocuit,
nonea qua triftificus pcenituit. yt non oneremomnes] Ideo
feribo vobiseum rccipi, vt non oneremini, & multum
contriftemini, fiper duriffimam increpationem de labile
fuadefperauit. Cum pcenituit. He forte abundanttoreiriftitiaf
Hoceft, nefottepet difpenfationem m
dulgentix Abjorbeaturf Gurgitclvitiotum, 8c a diabolo
petiiiafiis, adinfidelitatis & blafphemisemaiota pixcipi-
tiadeducatur. Adbotfnimftrtpft'] Hanciccundamcpifto»
lam. Vtcognofcum expèrimentumf. Id eft, vtvideamfiquo
modo Deo obediftisin vindicando , jtaobcdiatis indub
oendo. mptervos] Ideft.nevos gtauèmini vel conttt-
ftemini. In perfona Cbriftq Qiiia vice fungimut Cbri-
ftij Velin perfona Ghrifti,. qui dixit i Q^iodcunquc
foluetitis fuper terram/erit folutum 8c in ccelis. Pt noii
eircumueniamur a fatana] Per riimiam increpationem ,
vt peccatorcs defpetent. Sec enim verftitin eins ignoran-
tiff] Aftutia diabolieft,' vtfiib fpecie iuftitiae ftllat in-
cautos, i l eft, vertendo borium in malum, hoc eft, pceni-
tentiam in defterationem. Cara autem nmffemTroadcm}
----------- ; i? Modo
Vcrfutia
diaboli.