y lJf Commentary in Librts Regum
fciturum. plerumqufc enimiufti aliquibus necélfitatibus
afflifti iua opera cöguncurfateri, fed cum corum diN-
ftainiufti aùdiunc, h*c per eiationem potius quam per
veritatemexiftimànt prolaràï ex luisenimcordibus verba
iuftorumpenfant,& dici hu militer poffe vera bona-non
exiftimant. ficutcnim.grauis culjtefeft,fibi hochotninem
^rrogàre quod non efti fie plerunique culpa nulla eft, fi
humilirer bonum dicat quod eft. Vnde fæpe contingic vt
iufti & iniufti habeant verba fimili&,lèd tarnen cot femper
ionge dilfimile: & ex quibus di&is' Dbtqinus àb iniuftis
offenditur, in eifdem quoque à iuftis placatur. nam phari-
læus ingreflus templum drcebat ; Ieiuno bis in fabbato, décimât
do omnium quapoftideo,fediuftificatus magispublicanus,quam
tüeexijt. Ezechiasquoquerexeum moleftia corpôris afïli-
éfais adexcremitarem veniflct,in oTatione cojripun&is dixit:
Obfecro Domine memihto quod modo ambùlauerim cor am te
in veritate & corde perfeäo. Nec tarnen Doininus hanc con-
feffioncm perfe&iûnis eius delpexit, aut rendit, que mox
in fois precibus exandiuit. Ecce pharilæus fe iuftificauit
in opérée Ezechias iuftum le afleruit etiam in cogitatione,
atque vnde ille ofFendic, indeifte Domino plaeuit. Cur
itaquehoenifiquiaomnipotens Dtus fingulorum verba
cogitationespenfat,&in eius auribufcfuperba no font,
diana confuetudine curftisfui eratfa&urus: an vt reiier-
ïatur Vmbra totidem gradibus conuerläretrorfom, Sole
ipfo quoque per auftralero plagam ad orientem regreflb.
At rex facile eft,inqüit,vmbram crefceredect tineis,nec hoc vole vt
fiat, fed vt reuèrtatürtetrorfum decent gradibus. Vidir namque
quia maioris miraculi eflè poterar, fiSol contrariüm fuo
mori curfum ageret, quam fi confueto proccflïi incedens,
rametfi mul to aldus, id eft, fopra terras elatus adorien-
tem, quafi fccundi diei mane nulla inreruepiente-no&e
faóhirus aduolarer. Nam 8c hoc qui in infula Thyle, qua:
vltra Britanniam eft,in vltimis Seytharum finibus de-
gunt, orani aeftate diebus aliquot fieri vident t quia Sol
cetero örbiin occafu & lub terra pofitus, nihilo minus to-
tanofte füpra terram ap'pareat, 8c quo mddo aperte oc-
cidens ad orientem humilis redeat manifeftè videatur,
donee tempore oportimpdenuototoorbi cottimuniex-
ortureddatur: ficut 8c veterum hiftori* 8c noftri homi- i
nes*ui, qui illis de partibus adueniunt abundantiffime ;
produnt. Nunquam autem ij.qui interiora auftri inco- j
lunt, videre Solem per ineridianas plagas queunt adó-
rientem ab occaluredire. Vt manifeftiörem enim fenfum
j legendbus faceret, quod lignum & pnelcnris temporis &
I futuri ty^uscrat, vt quo modo Sol reüertebatur ad exordium
fui, ita 8c Ezechi* vitaadditaannös qu* humili corde proferuntur. .. - - - ----- - —, redderetino-
Et fattum eft verbum Domini ad ifaiamdicens: Eeuertere & die ! bis quoquein hebdomade & ogdoade viuentibus,per re-
E-ceclm dudpopultmet, Audiui orattonem tuam,vidi lacrymas I furfcétione.m Chrifti vit* Ipatia protelentur. Vel certe
tuas. Ecceegofanauite, &dte tertioafeendestemplumDomini.) decern gradus in defeenfo Solis temporum ordines lunt,
VocaturquoqaeEzechiasduxpopuli&filiusDauidjCU- per quos vmbra figurarum Chrifti defeenderat, &per
ius opera fe&abarur. f^cerat enim reâum iuxta. omnia | quos iterum Sol iuftitic Chriftus per refürredlioncm a-
quæfecit Dauid parer eius i Scauditur eius oratio.viden- feeudit.
turque lachrymæquo modo ambulauerat coram Domi- 1 Primus itaque gradus dêlcenlionisin Angelis fuit, in
noin veritate & corde perfe&o, & fleucrat fletu magno, ] qüo anriquis patribusapparere dignatuseft, quia magni
&quodplacitumeftin ocüliseius fecerat. j cpnfilijnùnciuserat, Deniqué & ad Iaèob fie loquitur:
Et addam diebus tuis XV. annos, fed & de manu regis Affyrio- \ Etdixit, inquit, Angélus Dei : Egofum Dtus eut vnxiftititulum&
vouiftivotum, vt & Angëlum 8c Deum ofténderer.
Secundusgradus delcenfionis in Patriarchis fuit, quia
in omnibus,vt Apoftolus aic,ipfe eft opérât us.
Tertiusinlegisdatione,quia & in lege iplè locutus eft.
Quartus gradus in IeluNauè', quipopulum in terram
repromiffionis introdùxit.
Quintus in iudicib us, quiaeundem populum per eos
jpfe regebat.
Sèxtus in regibuslud*orum,quiain eis ipfe regnabat.
• "Septimus in Prophetis: quia per eos eft nunciatus.
O&auus in Pontificibus, quia ipfe fummus faccrdos eft
patris.
NonuSinhomihCi
- Decimusinpafiione.
I Per hosenim gradus decern, quos Iple per vmbram le*
gis Chriftus delcendit,acrurliis poft relurre&ionemfuam
Sol iuftitiæ Chriftus per eofdcm gradus alcendit in cx-
lum, &c omnem illam vmbramlegis veritatis radijs illu-
ftrauit, oblcurareuelans, clau la refer ans, 8c omnia tc&a
denudans.
I» tempore ito miftt Marodachaladan rex Eabjlonis litter as &
munera ad Ezachiam, audierat enim quod agrotajfet. 3 In tem*
pore illo, hoc eft, in eodem anno quo hæc gefta lunt quae
fuperius narrantur, mifit Marodachaladan rex Babylpnis
libros & munera ad Ezechiam, quiaapud eosaftrorum
obferuan tia eft,ftellarumque curfus longo vfu & exercita-
tione cognitus, quod 8c in Dei natiuitate monftratur. In-
tcllexerunt Solem reuerfum, diei Ipatia duplicata, lèruite
ei quem folum Deum putabant. Cumque cauflas huius
miraculi rationemqueperquirerent,famaperomnesgeii-
tes voûtante, didicerunt propter «grotationem regis lu-
dæetiam curfum figni clarilfimi commucatum. Quod etiam
liber Paralipomenon plenilfime teftatur dicens: ipfe
eft Exachias, qui fecit in omnibus fuis projpere qua voluit : attamen
in legationeprincipum Eabjlonis qui miftifueruntad eum, vt inter-
rogarent deportento, quod aeciderat fuper terram rdiquit turn Dtus,
vt tfntaretur, & nota fièrent omnia qua erant in corde eius.
Iccirco autem tentationi reli&us eft, quia poft cantam vi-
«ftoriam 8c Solis regreflùm 8c çongratulationem regni potent
ifiimi cor illius datum eft. Deniquein eodem volurumhberabote
& ciuitatemhanc, protegam vrbem iftam propter
me & propter Dautd feruum we# w/JSecundum quafdam cau-
fasfuturorum morituruseratEzechias, cuiDeüsaddidit
X V . annos ad vitam, idvtiquefaciens quod ante confti-
cudonem mundi le fa&urum eile pr*fciebat, 8C in fua vo-
luntate feruabat. Non ergo id fecit quod futurum non
erat, hoc enim magis.erat futurum quod fe fa&urum efle
prxfciebat: tarnen illi anni additi non tedle dicerentur,
nili ad aliquid adderentur, quod le aliter in alijs cauffis
habuerat. Secundum aliqüas igirur cauflas inferiores iam
vitam finierat: lecundum illas autem quxfunrin volun-
tate&przfcienciaDei,quiex*ternitate nouerac quid illo
tempore fa&uruserat, &hocvere futurum erat, tunc
cratfiniturusvitam quandofiniuitvitam: quiaetfi oran-
ticoncelfumeft, etiam lie eum oraturum vttaliorationi
concedi oporteret,ille vdque prxfciebat cuiuspr^fcientia
falli non poterat,&ideoquod prxfciebat, neceflärio futurum
erat. X V . anni Ezechix regi miferante Deo protc-
lati ad vitam funt ei, myftice figurantes, quia quicunque
vtriufque teftamenti plcni tudine m cuftodiunt, xternx fa-
lutis prxmium confequuncur,ac per legis confummatio-
nem 8c euangelij plenicudinem advitxxrernx tranfeunc
beatitudinem.
Dixitfylfaias: Ajfertemihimaffamficorum: quam cum atttb
Hjfent&pofuiffent fuper vlcuseius fanatum eft.] Ac per hoc non
lpernendam efle raedicinam qux vfu con dec & experi-
menco, quia 8c hanc fecerit Deus. Pofthxcaitllaias: Hoc
eritfignum a Domino, quod fattum fit Dominus fermonem quem
Aocutuseft. Visvtafcendat vmbra decernlineis,an reuertaturtotidem
gradibm l Et ait Exubias: Facile eft vmbram crefcere decern lineis,
nec hoc volovt fiat, fed vt reuer tatur retrorfum decern gradibus.
InuocauititaqueifaiasProphetaDominum, & reduxit vmbram
per tineas, quibus iam defeenderat in horologio Acbaz, decern
gradibus. Idem nomen graduum quod &linearum figui-
hcatjideft,diftin&ionem horarum, quas duodecim per
diem in horologio notare folemus. Ira crant extru&i gradus
arce mcchanica, vt per fingulos vmbra delcendens,
horarurofpatia ter minaret. Erat auter^hora diei decima.
quandp haec regi loquebatur. Vis ergo, inquir, vtafeendat
vmbra decern lineis proccdenteSole fiiper terram perborea-
lesplagas vfque ad oriehcem •, quod fubtus terrain quod-1 mine feribitur: Multideferebant boftias& facrificia Domino in
. . I ' Hierufalem,
■ 7 ! ~ ~ ' ' S. Eucher to Lugdunenfi Epifcopofalfo a firipti, Liber IV . _______PfS
1 oî^üfalem, & munera Exechia regi luda, & exahattu eft coram J funt: viden quotidie femetipfis altiores cupuint ,acmiiis
" „itLmitM. IniubmMsfamMttvftutailmiirtm.&orMit inuentjdnibus'in opere cxmCcunc.-quiaficDCViniutto-
yIÙT)itnitm & äaudtuit turn.cr dtdit tt fignuntfed non iuxta btnc- ranc vititimcncFuant,bcarrogantiatoborat. cogitnam-
qmaexalummtßanms, &{aHt que mentem iuwnefcere, & contra vires valere: quia 6C
\Uàm,cùmirt,&imMluâam&Hkmfalm. Rürfumque quodnegatvigotviilcmtiinis,imperataroorlaudis.Vnde
icriprata fandfcaelarionem cordis eins dicit pçniicntia mi- 1 & fia is fuis, vtdiximus, arbitras inqumtnt : It vero open
rieitaminferens: Immliatuiißpcßta, toqued txaltatum iffit, tcftcsdeeflccontingant.narrantipfiqurgcilertnt. Cum-
{oreius,tarnibfiquam bMimmWurufaltm: & iccim non vt- quecfferrifauoribuscttperint.&pceifdetnopcnbusiuts,
I «it fuptr loo an Domini. In diebns illis Ezocbias Uiatns efl in ni- qu* egiflè fc refcrùnc, mentiendo aliquidadiungunt. Cu
I ntntuleontorumMnrodathalnian,quempatrchtfuifTcNabu- vero&veradicunc,hçcdiccndo,alicnafaciunt:qutaquî-
chodonoforHebræiautumant,&inobiationemunerum fuisrsmunerati &uonbus, a veta & intimaretnbunone
s! ôtcôngratulationefanitatis fux.
In co enim quod bona fua patefaciunr,oftendunt
! I oftenditfa eisdomum aromatum fuorum, &thefaurosargenti
dr auri & odoramèntôrum & vnguenti optimi, & omîtes thefauros
vaforum fuorum : non fuit res quam non oftenderit eis in domo fua,
dr m omnipoteftatefua.’] Vndc iram Dei iuftilfime m.erebavacant.
malignis (piritibus.quefi infidiantibus hoftibus,vndeprx-
dencur. Hor^mergovitamdllacunâisnotilIxmaEzechiç
culpa figurauit. Quipoftquam vnaprecc,& fub vnius no-
(ftis (patio, centum o&ogintaqftinque millia hoftium, an-
tur,quod non folum thefauros fuos arque palatij, fed & | gelo ferienteproftrauit, poftquam occaluiproximum ad
rempli oftenderet: quod certe fuit poteftas-cius de cuius j altiora cadi Ipacia Sole reduxit: poftquam vitam propin-
valuis auieas lammas ante iam tnlerat. ! quante iam termino coardfatam in tempora longiora pro-
Introiuit autem Ifaias Propheta ad regem Exechiam.J. Rur- | tclauit: fufçeptisBabylonici regts nuneijs bona omnia quç
fumque poll corporis iàuitatem 8c figni magnitudinem j poflidebatoftendit: fedProphetxpronnusvoceaudiuit:
I offerri cermmusaliamoccafionem fuperbix, quâvt pru-
! dens & Dei culrOr vitaredebuerat, nec monftrarealieni-
! genis diuitias fuas, quas Deo tribuerite poflederat:exquo
! iuxtalepisrropologiamdifcimus non mittendas margari-
tas ante porcos, nec dandum fanâum canibus. qui enim.
j fi delis eft,fpiritu abfeondit negotia : & quicunque hoc no
fecerir, om nis virtus ill ius eneruatur, peritquc pofteritas :
&amiflo virilifobore,in muliebfcredigiturmollitudiné.
IngrediturergoIlaias adregem : 8c quafi nefeius Icilci-
tatur^ Ouiddixerunt virt tfti ? & vnde vemrunt ?] Duointcr-
rogat : quid locuti funt, & vnde venerunt. llle ad vnum
^eIpondit,alteropræcetmiflo. .
, Deieri;alonginquaveneruntadme,deBabylone.'] Quod quâ-
to terta longior fit vnde venerunr, canto iftc rex glori^fior
propter quém venerunr. Etvenerunt,inquit,ad me,quod
debuerat dicerc : Venerunt ad glorificandum Deum, pro
fignimagnitudine de Babylon«,quç vrbs in totq orbe po-
tenrilfimaeft.
Rurlum que Ilaias, Quid, inqüic, viderunt indomo tua ? 3
Etillcrefppndit ex parte verum, quod omnia vlderincin
domo illius ; neefuerit res quam non oftenderit eis in the?
fauris fuis : fed alterum tacuit,de quo verebacur ofFenfara,
quod oftenderit ci cuniftà quxhabueric in poteftatefua,
haod dubiumquinf& rempli fupelle£tilem. Propter qux
Ifaias Dei lermohe profère lènrçntiam :
Audi verbum Domini exercituum : Veniet tempus quattdo omnia
hoc qua in domo tua funt,& non tua,fed patrum tuorum labor e
quafita,in Babylonem transferantur, & de femine tuo fiant eunuchi
in aula regis.) Ex quo Hebrxi volunt Daniclem, Ananiam,-
Miiaheletf * &Azariam, qui fuerunt de regiofemine, fados
elle eunuchos: quos in miniftedo fui fie Nabuchodq-
nofor non dubium eft. Eunuchos enim , id elt, abfeiflos,
nonnegamus aliquosfuifle de femine regio in palatio régis
Babylonis,ftixta prophetiam beati Ifaix : Daniel & fo-
cios eius credendum nullo modô:eft: quodfieflenc, de
pulchritudine corporis 8c afpedu illorum non timeret
dux ille, quieosadhuepueroserudiebat: quia fpecies faciei
fotec deperire in pueris abfcifiis. Fuit autem confuetu-
Ecce dies veniunt,& auferentur omnia,qua in domo tuafitnt,in B/*-
bylonem,&non relinqueturquidquam,dicit Dominus. Sic nimi-
rum hypocritx, poftquam magnis virtutibus excrelcunt,
quia cauere malignorum Ipirituum infidias negligunt, 8c
cel.ari in eildem virtutibusnolunc, bona fuaoftepdendo
hoftium faciunt : & prodentes fubito amittun t, quid quid
diutius ftudentes operantur. Hinc per pfalm iftam diei tur:
Tradidit in captiuitatem virtutes eorum,& pulchritudineseorum in
manusinimici. Virtus quippe 8c pulchntudo arrogantiura,
inimici manibustraditur: quia oimne bonö,quod perco^
cupilcentiam laudu oftenditur, occulti aduerfaribus virij
mancipatur.Hoftesnamq; ad rapina prouocanr,quia fuas
eorü notiti*diuitias dénudant: quoufqueenimabxter-
næpatrixlccuritate difiungimur, in larronû infidiantium
iter ambulamus. Qui ergo in icinere dcprædariformidat,
abfcondatneceflceft bona qu* portât. O miferi,quiaffe-
(ftantes laudes hominum, in femetipfis diflipanc fruâius
laborum. Cumq; le oftendere alienis oculis appetunt, damnant,
do jScapud antiquos, eunuchos vocare cubicularios 8c cu-
ftodcs palatij, qui vxores habeban c, 8i abfeifli corpore nô
fuerunt.
Dixitque Exechias,Bonum verbum Domini quod locutus eft: fiat
tantum pax inxtiebusnteis.) In quo ab Hçbræis reprehendi-
tur*cur non fit imicacus bonicatem Moyfis; qui locutus eft
ad Deum-: Aut dimitte eis hanc noxam, aut ft nonfacies deleme
delibro quem foripfifti. Quid hoc loco prophet* lèntentia
cohtra Ezechiam regem, nifiarrogantium hypocritarum
c®gitadones fuas in exquirenda hominum admiratione
fignificat? per omneenim quodhtypocdt*faciunt,occulds
cogitatibhibuslaudeshominumrequirunt. Opcracun
quippe laudes fuas cogitant-,laudad autem fecum taciti in
cogirationibus verlant, gaude'nt fe precibus in humana
vefte adion'e claruiflè. Cumqi inflaci fauoribus apüd fe-
mètipfosintumefcunt, l*pe mirantur caciti edaipfi quod
quod agunt. Quosnimirum maligni fpiritus,cum
adiaäandam prouocant,eorum,ficut diximus, opera cap-
duànces dénudant. Hinc eft .n. quod per euangeliumV e-
riras dicit : Nefciatfiniftra tua quid facial dexter a tua,vtfiteleemo
fynatua in abfcondito,&pater tuus qui v'idet in abfeodito reddet tibi.
Hinc eft quod de eleftorum ecclefia per pfalmiftam di-
citur : Omnisgloria eiusfitiaregisab intus. fiinePaulus ait: Gloria
noftra hoc eft,teftimontum confcientia noftra. Filia quippe re-
gum ecclcfia,quç in bono eft opere fpiritahum principum
przdicatione generata.gioriäintus habet, qufa hoc quod
agit in oftentationis iabfcantia non habet. Gl'oriam luam.
Paulus teftimoniumconfcientixmemorat, quia dumfa-
uore^ oris alieni non appétit, vit* luægaudia extra femeti-
pfum ponereignorât. Occultanda funt ergo quxagimus ,
ne hæc in huius vit* irinereincaurc portantes latrocinan-
tium fpirituum incurfioneperdamus.
Duodecim annorum erat Manaffçscum regnare coepijfet ,& LV .
annis regnamtm ttierufalem, fecit% malum in conffieäu Domini
iuxta idolagentium, quas deleuit Dominus a facie fitiorum ifrael:
corner fus % eft &adificauit excelfaquadiftipauerat Exechias pater
eius : & er exit aras Baal & fecit lucos,ficutfecerat Achab rex ifrael,
ér adorauit omnem mititiam cali ér colutt earn,ér extruxit aras in
domo Domini,de qua dixit Dominus: In Hierufalemponam nomen
meum, & extruxit alt ana vniuerfa htilitiacati in duobus atrijstem-
pti,&tranfduxitfiliumfuumper ignem,&ariolatus eft,&obferua-
uitauguria : & fecit Pythones,&aruffiicesmultipticauit,vtfaceret
malum coram Domino & irritaret eum.3 H*c ergo omnia, id
eft,fiueaugurario,fiueaulpiciuta,fiucqu*libecimmolatio,
fiue etiam fortitio,aùt quicunque motusauium, vel
pecudum,&infpeórioqu*cunquefibraruni, aucaliquid
quoddefuturis videatur oftendere, in operationedæmo- inum fieri nondubiro,diligenrium vel auium vel peotfdüÿ
vel fibrarum r^otus aut lortium fccundum eafignaqu*
docueruntijdemdærrionesoblèruariab his, quibus arris
huius feientiam tradiderunr: à quibus omnibus is qui ho-
ipo Dei efti 8c in portione Dei numeratus‘, penitus debet
Biblioth. Vet. Patr.Tom $. H h h h 2 eile aliè-
F
tfalrr.
G
Matth, a.
P/âl. 4 4 '
2. Cor. l.
De Ma-
nafle rege.
X X X .
H