t.Cor. 4.
i.Cor.g.
Quarto
anno tem
plum ardi
ficatunj.
XIX.
Commentary in Libres Regum,____________________________
& quos virtutum imitatione lequi nequeunt, pis venera-
cionis ampleduntUraffedu.Vident hoftias facerdotum in
ai tari igné façrofàn&bconfumi , quia magna magnatum
opera éognofcunt à 'Domino per fpiritumiàndum digna-
reraccipi. Afferunt ôc fuas hoftias ad atrium facerdotum
offerendas Domino perillos , dumbona quæprsualent
opérantes, maioruni & dodibrum fitmantur exhortatio-
ne, & interceffione corrédan tur.Oftèruntctiam tune hoftias
fuas fàcérdotibus per eos Domino cômendandas, cû
fondis quibufq} egentibusneceflaria mùndi huius,quibus
ipfi abundant, fummç mercedis_intuitu rribuuht^Domino
admonente acdiccntcïFacitevobis amicosdenurhmonainiqui-
tatis,vtcum defcceritis,recipiant vos materna tabernaatla:Ôc,Qui-
cumque, inquit, pof«»w dederit vniex minimis ifiis calicem aqua
frigjtdain nomine dtfiipuli, amen dicovobis non perdet mercedem
Ac fie vtrorüq, hoftias vnusidemq; in attave.Deiaf-
fumit,cum Dominus eleemoiynasdiuitum »quibus mini-
ftrauerunt fondis, vnà cum maghis eorundem fandbrum
virtu tibus,ftwo intuitu ac retributione dignasiudicat.Mul
titudo ergocredcntium, quærelidis polie(fionibusvno
corde Ôc anima Dominoièruicbat, ipfoefttempIumDei,
& locus intra atrium facerdotum fpecialiter.illi coniecra-
tus.Porro bafilica grandis, & orantesjn ea circa atrium fa-
cerdotumingyrojfiguramgeftanteorum, qui idemtem-
plum ingrediebantur ex gen tibüs in Syria & Antiochia,ceterifq^
prouineijs ôc ciuitatibus : quibus apoftoli & fènib-
res , qui erant in Hierofblymis nihil ampliusimponebant
öneris,quam vt abftinerent fe ab idolis, immolato Ôc fuf-
focato,fanguine&fornicâtione.Quorum tarnen oblatio-
nibus volebant pauperes fondbrum,qui erant in Hieroib-
lymis fuftentari.-quatenus eis càrnalia Tua miniftrantes,fpi-
ritaliumèbrumpoflèntfieri participes. Barnabas vero&
Paulus cumfocijs-iuis, qui oblationes horum accipientes
Hiérofolymàm deferebant,ipfi funt focerdotes,qui hoftia
fufeipientesadaliare Domini conlècrantes pérducebant:
quædonadeuotioniseorum fondis qui pro iilis örarede-
berent, attulerunt. Atrium ergo quodpoficum inter locum
vulgi&i facerdotum medium erat,diuifibnemfignifi-
catillam,que carnalesinfan<âaccclefia,nuperq'jincipien-
tes viam iuftitiæ, ab arce perfedorum, non quidem forte
eledibnis.fè.d meritorum quantitate feccrnit.Namq; car-
nalesfufficere fibi credunt,fifidem, fpem ôc caritatem, o-
perumquoqs mundiciam habeant. Perfedi aüt ôc hæc haben
c,&infuper verbo prædicandolaborant , pauperibus,
omnia fua tribùunt,vigilijs,ieiun.ijs,hymnis &canticis fpi,-
ntalibus, focris quoque ledionibus operam dant, perfe-
cutiones,pencula propter iuftitiam tolerant:& cetera quç
feciflè cum focijs Paulusgloriatur , prompta deuotione
mentisexequuntur.Vnde benc atrium facerdotum,tribus
ordinibus lapidum politorum,& vno ordine lignorum ce-
dri,ædificatumeflèmempratur. Très quippeordiuesfunt
lapidum politorum,fides,fpes ôc caritas. Et redepbhtôrü,
quia certericcefteeftdilcendi folertia,vtqu|fqi quo modo
credere,quid fperare,quid dil igere debeat, dignofeat. V nr
autem ordolignoiû cedri ipfa eft bonabperatib fine cor-
ruptione fimulationis ex4hibita,fine cuius fupetadiedioné
fides, fpes, ôc catitas vera eflè nô valet.Didü naraq; eft fx-
pius,quia ligna cedri propter odoris gratiam ôc imputribi-,
bilem fuæ naturæpotentiam, perfeuerantiam famamque
pixdefignantadionis. Ad hoc vfque atrium vniuerficon-
fccdüc cledi,quihde,fpe,diledione, ôc opéré Deoplacere
appetunt : hoc altamcritorum gracia trarifcendùnt perfed
i, cü in tanto virtutum culmine proficiunt, vtdicerefiuis
auditoribus po (lin t,lmitatorisnoftrieflote ,ficut & nos Chrifli:
glorianturq; & dicunt ; Nefeitis quontam angelosludicabimus,
quanto mugis [*culariai\Anno quartofundata eH domtu Domini in
menfe Z10,& in anno Xl.menfe Bul,ipfe cû menfis octauus, perfecta
eH domus Dominünomniopere fuo,&in Vniuerßs vtenfiltbus : adi-
ficauitautem earnannis VI I.j Patet allegonæ fenltis, qüare
Vil.annisædificatafitdomus Domini; quianimirum (àn-
«îlaecclefiatoto hocfçculo quod Vll.dierum circqitu per-^
âgitur,exele<5bis côftruitur animabus,&in fine fçculi fuum
quoqa,incrementum ad finéipfiim perducir. Vel cêrte Vil.
annis ædificatur,ob fignificationem gratis fpiritaljs.quam
ecclelialola,vtficecciefia,pcicipit. Septem quippedooa
(ànâiipiritus enumcrat Kaias, fine quib.nemo fidelis, vel
fide feruare,vel merito fidei ad corona poteft venire iufti-l
tiæ.Quod aüt in VII.anno,&in VlII.eius mêle perfeàa eft
domus in omni opere fiio,&in vniuetfis vtenfihbus,ad fu-
rurulsculudiemq*, iudicijpertinct, quandoadtantaia:n
perfeófcionem lanóta ecclefi a perueniet, vt quid ei amplins
addi poflit,inuenirinonpolfit. habebit^n. tunc quod pius
il le defiderator fupplex à D o mino quære bat dicens 'Dotni-
neojtende nob is patre,&fufficit nobis, confiât, n. quia dies iudi-
cijlæpe in (cripturis oâonario numero typice exprimitiUj
eo q> hoc fieculu,quod Vll.dicbus currit,fequatur.vnde &
prophetaplalmititulüproo<ftauaimpofuit', quéob meri-
tumciufdé diftriéfciiudicij cantauit,itaincipiens:Do»ji«CMe
infurore tuo arguas me, netfein ira tuaconipias me. Sed non con-
temnenda nafcitür quçftio,quo modo dicatur,domus do-
miniin menieoetauo pcrfeâra in omni,operefuo, ôc in V-
I niuerfisvtenfîlibus,çuminfequentib.legatUE,menlè VII.
I dedicationéeiuseflècomp]eta.Neq;auccredibilceft,quia|
I Vll.quidem annis tcmplüædificansSalomon oâauo mc-
le an 111 oótauifecerit dedications,fed vfqj ad Vll.menfem 1
an ni oStaui diftulerit:vnde potius mihi fimile videtür,do-1
mum VIJ.annis ac VII.menfibusaedificatâ,ita vt codé mé-
I fe VU.dedicationis fit celebratafollemnitas.ac die XXIII.
• ipfius mélis,vt Verba dierü narrant,populum Salomon ad
tabernaculafiia dimifcrit.-ficq-, poftvnafeptimanamjad-
ueniente menfe Vlll.perfeâainuéhtafitdomus Domini,
in operi bus videlicet eius vniuerfis &ipfa cius dedicatione
prius cópleta.Nifi forte putandüeft ppft dedicationcm a-
liquidadhucvtenfiliüin miniftenücius additü hüflè vfq;
1 ad iqgrefl'um VIII.mefis;acceleranteregevt omni.no mc-
fe Vil.quierat totus follefnnis,templü dedicaretur: atque
ira verü repériatur vtrumqüe, & templum videlicet méfe
V-III.in omni Opere fuo atq; vtënfilibus perfedtü, ôc ipfum
yil.menlè dedicatü fiiifle. MiJitquoq-y rex Salomon , & tulit
Hiram de Tymfiliü mulieris vidua,de tribu Nept aim, patreTyriô,
artificem *rarium,&plenum fapientia &intelligentia&doRnna,
ad faciendum omne opus ex are. Qui cum vènijfet ad regem Salomo-,
nem,fecitomne opuseius.'] Et hoc myfterij gratia fa&um eft.Ar
tifex quippe Tyrius,quem adiutorem Salomon fui afliim-
pfij: operis, eleétosde gentibus verbiminiftrosfignifieat.
Qui videlicet artîfex pulchredicitur, quiafiliuserat mulieris
yiduæde Ilrael , in quaperfonafoletnonnunquam
præfentis cemporisecclefiafiguràti.pro quà vir füus videli-
cetChriftus guftata morte rcliurexit,arque in cælos alcen-
dens,eam interim à Ce prægnafitem reliquitin terris. Non
autlaborandumin explanando, quo modo hüiusvidua:
filij làn&i funt prædicatores,cum omneseleéli viri fefilios
eflèfateanturccclefiæ, cum etiâdeijfdemprædicatoribus
nouiteftamentifpecialiter promittatur,dicentç propheta;
Pro patribtu tuis nati funt tibifilij &c. Fecitaüt Hiramomneo-
pus Salomonis.quia nimirum dodores iândi,dura fideli-*
terminifterioverbiinfiftunt, opusvtiqueDeioperantur,
quo illis loquendo foris viam veritatis aperiunt, quos in-
tus illuftrando ipfe ad vitam præordinauit aeternâ. Ego, in-
quit,plantaui,Apollorigauit,Deusautemincrementumdat. Fecit
autem opusexære,quia illis cômittere verbumquæritdo-
dorftrenuus, quiautpielufcipere, autperfeuetanter eu-
ftodire defiderant,quiqj ctiam alijs prsemcando latius dif-
famarequaeipfididicerint , rede fâtagunt* Æsnamque
valdc elle durabile confiât,atque omnimodo fonorum.
Etfinxit duos columns areas,.XFIJI. cubitofuM a(titudinis colu-
mnamvtramq-y. Ex funt columnæde quibus Paulus ait: la-
cobus & Joannes & Cephas,qui videbantur columna ejjeydextras de-
derunt mèi & Barnabafocietatis, vt nos in gentibus, illi autem in
circuMcifiont Quibus verbis quafi exponere videcur myfte-
rJcolumnarümateriàliû.ôcquid videlicet figurauerint,6t
quafe date fint fifcftç. Apoftolus namq> & dodores cundos
fpiritales fignificât,fortes nimirü fide & opere ÔC Çontépla-*
tione ad fupecriaere dos.Duæ lunt aüt, vt ôc genres & çif*
cümfiohc praedicando inecclefiam introdueât. Srabantitt
porticu antc fores rempli,ôc ingeeflum illiusfuo deCote ac
pulchritudine ex vtiaqi parte mirabilitfcrornabant. Ö1W“
autem rempli Dominuseft, qnhnemoVenitadpatrem nifipet
ipfum:ôcCicat alibi dicit, Egofumofiium.per mefequisintroicrit,
faluabitür.Quod videlicet oltium,columnaeab vtroque la.
S.Éîtçherio.Lugäune'nßEpifi.opo fedfo afirtptt,Lib,HI. 8S7
teré coram pofitæ cire limitant i cum miniftetfermonis v-
triqùe populo introiftim regni cæleftis oftendit, vt fi àlucc
feienri* legalïs_quifque,lèü ex rigotegentilitatis, ad ifidero
euangelij veherit, habeat pàratôsèos qui Abriter falutis ôc
verbo demonftteht ôcexemplo. Vel cërte quia de éis co-
lumnis in libro Paralipomehon îta feriptum eft: Ïpfafqueco-
lumndspofuit in.veßibulo templi,vnam d dextris & alteram dfini-
ßris. Ideofadae funt duae colümnæ, arque ita difpolitæ ,vt
nôbisÔCiâprolperîs & in aduerfis ingic-lfum patriæ cælè- ; vobis. Çuiusprælagij dilcipülos vôx patrisde cælo mollis
teræftuftraadhærentibus j, ôc gfâtiam noui fpemrntibus
ait : Si crederetis )Aoÿfi, ftederètisforfitdn&mihi: de me enté iUe
fcrïpfit.. fçripfit enim de domino Moylès,& multafigurali-
ter, Ôc illud apertiflirne, cum pröihiflum narrat Abrahae
per Dominum , q ah ihßmine tuo benedïcentur omnesfamtlia
terra : ôc cum perlèipfé dicirfilijsllidél.quia prophetam vo-
bisfufcitdbit DoniinusDViU t'efler defratrib'us veßris, canqua’m me
ipliim audietis , iuxta otnnïa qüæcumqùë löcutus fuerit
antë oculos mentïs'habe'ndum eflè dpceant.hincenim ‘ nuit y,cum apparente illis domihoîngloria , inter ipfum
Paulus , colûmnavtique domus DominiéxceUentiflïma, Moÿlèm ôc Heliam iii monte fa rd o , itaiqtônuic dicens:
per arma iuftitiæ nos à dextris ôc à fihiftris communiën- Hïcefflfiliusmeutdileiïtisjnqttó mihibenecoéplacui,ipfum audite.
dps eflè fuis lûqrumque fedulis hortatur exemplis : vt nec ; Cum admirabiÂdiuinaîopeiarionis cbncotdia, primo no-
prolperis deleda'ti,nec fradi aduërfis, â regia vitae via, quaf ui gratia teftamenti ip velamine erat veteris abfcondita,&
àd proniiflam nobis hereditatem pairiae cæleftisgradien- nunc facramenta veteris teftamenti lunt per lucem noui
dum elf,Vila in parte declihemüs. "Notandum fane in hac reuelata,quafi capkcllum vtriui'que columnae quinqpe eft
fëntëntià Paralipomenon qùam pofiii, quodeadem por- { cubitis altum:quiavidelicetmanifefturn eft,quod in tefta-
tiçustemplietiamvcftibulùmtemplivôcabatur: & quod i memo veteri eius faciamenta, velinquinque librislçgis
inprophetislegirçms , inter vëfti'bulum& alrareorabant ■ praefignata , velih qüinqueaetatibuslüntömniaplenius
facerdotes,inter porti,cUih 6c altafë holocauftorum debe,- comprehenfa, euangelicae quóqueperfedioniseft infita
tnusintelligeré. Bene autem vtraque columna decern & gratia:ficque fit Vt praedicàtor quilqueegregius fiue ad lu-
odocubitbrumaltitudinem habere memoratur : terçte- ! daeos,fiue mittendusadgentes, confono diiiinbrum elo-
nimlèniXVIII.faciunt, tria veróadfidempertinere pro-» j qui or u m r efti m o nip conmmatis, certain fidei& operis re-
ptër lahdamtrinitatérrii V Lad Operationen!, qubdineo ! ditüdinemàbfqueerroreconlèruet, nouerirqué doeëbs
dierum numero mundus fît fadus,luceclarius eft. Et tria profèrrede thelàuro fuo nôua&vetera. Nonfolumau-
perVI.multiplicantur,cumiuftüsexfideviuir, & cogni- tem teftamenta fibi inuicem diuinorum facrahiencOrum
tiottem piæ creduliratis executione bonæ adionis accu- relatione confentiunr, fed&ômhfes quiineorundcm te-
mulat.Cblumna nam que ante foïes ternpli decem ôc odo ftamenrorum libris feripti continentür elèdi.vna fide;prç-
cubicorum altaeft, cum prædicatçr quifqueegregius pa- diti,eademqj funt adinuicem capitate cbnnëxiiVndè apte
lam cundis infinuat, non hifi per fiderti ôc operaiuftitiæ deiplorum capitcllorumfadura fubinferturÆf quafi in mô-
nosad fupernæ gaudia viræ ppflè peruenire : quamuis pof- dum retis & catenarumfibi inuicem miro operecotextarüm, vtrum-
fit ôc his altius incelligi,quod nomen lefu apud Græcos ab . quecapiteUttm columnàrumfufile cr<rr.Quod in libro ParalipO-
hoc numero incipiat. Primà littera nomînis lefüsapud j menon ita lcriptum elt:Nec nçn & quafi catenulas in oraculo,&
eofdem X, fecunda VIII. fignificat. Et apte decem & odo fuperpofuit eas capittbus columnarum. Species namqué virtu-
cübitorumàltæ funt columns do mus Dei, quia dodores turn ôcfimilitudoin capitellis, varietaseft virtutiim Ipiri-
fandi, imo omneseledi adeum finembeneviuendo in- taliumin fandis: dequaDominbcahitùrinpfalmo ,^/r-
tenduntjVtcOnditorem fuumfàcie ad faciem videre me- titreginaddextristuisinvefiitudeaurato, circühtdatà varïetate:
reantur. neque enim vltrg quid quæraht habebunt, cum hóe eft, -n veftitu fulgidæ diledionis, citcumamrda variead
eum,quieft fuperomnia,perueniunn Etlmeacübitorum
duodecim ämbiebatcolumnam vtfamque. Lineaduodecim cu-
bitotum norma eft apoftolicae inftitudbnis, qus nimirum
linea ambit columnam vcramque, cum dodor fiue lud^is
fiue gehtibus prsedicare milfus, eatahtühi facere curät ac
docere, qua: fanda perapoftolos accepitac didicit Eccle-
lia.namfi quis aliter viuere fiue predicate voltterit, 8c vel
äpoftolica decretä Ipernere, vel proipo libitu noua qusli-
bet ftatiiere maluerit ■, hori efttalis columna tfcmplo Dei
apta, qusdumapoftolicaftatutafequieontcmnit, quafi
I V'el exilitateinertiae fus, vel elalionistumids craflitudinfe,
duodecith cubitorum lines nbh tonhenit. Has nimirum:
lineasDottiinuScoluftmis fui tempi! circamdedit, cum
miilis ad docendas baptizandasq^ Omnes genres diltipulis
ait,Docentesedsferudfeomniaquacumquemandauivobis. Quif-
quis ergo leruat acdocet omnia quscumque mandauk
äpoftolis Dominus,nfecilia fnperadijciens, neque horum
quippiam prsteriens.lple profedo coluinnain domo Öei,
qus eft Ecclefia,& hrmameiicum eft veritatis,'quilem fore
Timotheum monuit Apoftolus Paulus. Veru.m quiaabfq;
feientia feripturarum non poteft efle firma.Vel vita vel lo-
quelä dodorum,apte lubditur: Duo quoqu'e'capitellafecit,qua
ponerentur fuper capita columnarumfufilia ex are, quinque cubito■
tate diuerforum carifmatum. vel certe multiplex cbntexio'
catenarum & retis expanfio multifarias elcdofuni perfo-
nas infinuat: qus cum veibis fandorum prsdicatoriim fi-
deliter aufcultando atque obediendo adhsren t, quafi co-;
lumnarum capitibusluperpofits retis & catenuls , mira-
culum fus connexionis cundis afpedantibus prsbcnt.Es
etenim catens miro fibi inuicem funt opere context*,
quiaadmkabiliprorfusgratialahdilpiritusaduriieft, vt
vita fidelium & lotis & tempore 8c gradu & conditioiie 8c
fexu& state multuhile'cretaab alterutrirm., vnaeadeiiiq;
fide acdilediqnefitconiunda. nam quiahsc coniundio
fraternaiuftofuin , &locis&temporibus diliundorum
adunacione fiat doni fpiritalisjle'quentibiis quoqueverbis |
oftenditur,cumde fadura capitellorum adiungicur.:5q>M-
naverfitumretiactilamcapitello vno, & feptendretiaculain capt-
teUoaltero. Septenatio namque numero fpirirus landigratia
folet delignarijloanne atreftite in Apocalypli i.qiii cum
vidifle fc diceret agmim babehtem cornuajeptem , & ocillos fe-
ptem,ni0x cxpOnendo fubiunxit,. quijutitfeptemjpiritut Dei
mifiiin vniuerfaih tetram.Quod ptbplieta Iiaias apenius ex -
plicar,cuto de nalcituro in carne Domino loquens, Et re- <
qtiiefcet, inquit,fuper eumjpiritus Domini, (piritusfapiehti* &.tn-
telleftu!,jpiritus confilij & fort'ttudinis, (piritusfeietitia & pieratu,
rumaltitudiniscapitellum vnum,&quinquecubitoram àltitudinis &reptebiteumfpiritéfitowis Domini. SèprehaergO yërfüum
capitellumalterum. capita etenim columnarum, hoc eft lu-1 retiacula crant in cäpitello vtroquè, quia pauesvcriufque
ptema parseatum, corda funt fideliurn dodörum : qiiorû
pet gratiam vnlus-eiuldeinqu’e fpiritns leptifor-
Deo dénotacogitatiohe,fîcUtcapitç membra,iraipforum
omnia & opera diriguncur& Verba. Diio autem capitella,
quxhis capitibusërantfiipérpofita, duo funt teftamenta,
qtiorum meditationi atque oblèruantiæ dodores tocOa-
t)imofubduntur& corpore. Vnde benc vtrumquècapi-
tellum quinque cubitoshabebatalriludiriis i quia nimirü
quinqj libris filripturaMolâicæ legis coptèllenfa eft, quiti-
que eriam IsciiliStates toraveteris inftrumeci feries com-
plexâeft. Nounm verb teftathécüm non alia nobis aliqua
ptsdicat, quam qus.Moÿfes prxdicandaeflè prædikerat,
^ prophets. Vnde nominuS Iiidxis veteris tcftaiüénri litteftatnenti
.inis',Vt ellent e)edi,accepferuht. Ltperfeaicolumnas, duos
of dines pet.circuitumfetiaculotumfingulorum, vttegerentcdpitel-
la.2 Duo quidem ordines erant retiaculoruromgyto capi-
teili, fed vterqj or'do feptemplici verfuura n'iimerb ciitre-
bat,donec circumadto capitello, rnrliim in-!e‘iplum quafi
circulo rado rediret. H*c figuira teftamenti in abdito ell,
qilareduo ftnt oidinesretiacUloriim.cum conlldgemins ,
diledionis'efle vircuteni, qiiahdo videlicet Deum ex totq
cbrdc,& ex tota ani.ma,tdta virtute,& proxiftliim taquam
rtosiplbsamateDrscipimiiLSed vterqueOrdo VII. habet
verfuum retiacula, quia hec Deus ablqfie gratia (piritus
, fandi.
É j
Gerief, zz.
syeur.it.
Mvmh.%.
F
z .fM ïalj.
m 4f.
g'
Âpéc.i.
fM
H