Commentary in Genefim,
tantummodo domus mater familie: pofteavcrodicitur , omniarefónant nouitatem , 3c in teftamento veterToB-
abfolure, princeps: omnium quippe gentium ftituraiam umbraturnouum. quid eft enim quod dicituritqftamen*
princeps. Sequitur, • tumvetus, nifi occultatio ? & quid eft aliud , quoddi-
Eritquein nattones popularum , & reges gentium orienturex | citur nouum ,nifi veteris reuelatio? Rifus Abrahe, exuU
to. ] Quo modo diiftum eft ad Abraham de filio eius, E t ( tatio eft graculantis, non irrifio diflidentis verbaqup.
reges gentium ex illo eruntt Vtrufri quiaperuenit fecundum ! queeius ilia in animo flip , Si mihi centenario naicetur
regrta^eüfépavel fecundum Ecclefiam accipi debet? i filius, & fiSaranonagenaria pariet: non funt dubitan-
an ptopter Efau etiatriad litteram contigit. Sequitur,- [ tis, fed admirancis.Ideo pro gaudioridcntis Abrahe,filius
I Cecidtt Abraham in faciemfuam, & rifit, dicens in cordefuo, di&us Ilaac, id eft, rifus. rifus enim ifte in bono accipi de-;
Pittas ft centenario nafeetur filius, & Sara «ön^e»4rup4rjet?]jbct.Sequicur,
ambo enimfenioreserant, ficutfcripturateftatur: fedil- Apparuit autem ei DeusinconualleMambre, fedenti in ofiio
la etiam fterilis, Sc cruore menftruo iam.deftituta : propter
quod iam parere non police, etiam.fi fterilis non
fuiflet. Porro fi femina ita proueöiorisetatis , vc ei fo-
litamuliebriaadhucfluaot:de iuuene parere poteft, de
feniore non poteft : quamuis adhucpouitillelenior de
adolefcentula gigncrc* ficut Abraham poft mortem Sa-
! ix de Cethujapotuit,quiaviuidam eiusinuenitetarem.
I Hoc ergo eft quod mirutn commcndat Apoftolus-, &ad
'hocdicit Abrahe iam fuifle corpus emortuum:quoniam
non ex omni femina , cui eilet adhucaliquod pariendi
tenipus extremum , generare ipfe in ilia etate adhuc pof-
fet. Ad aliquid emortuum corpus intelligere debemus,
I non ad omnia; nam fi ad omnia,non iam feneäus viui,(ed
cadauer eft mortui: quamuis etiam fic folui poillt queftio
ifta, qiiodde Cethurapoftea genuit Abraham, quiado-
num gignendi, quodaDomino accepit, etiam poft obi-
tum manfit vxoris. Sed propterea mihi videtur ilia,quam
fecuti fumus, huius.queftionis folutiopreferenda: q.uia
tabernaculifui in ipfoferuore diet, clinique leuaffet oculos, apparu
cru tit ei très virifames prope eum. Quos cum vidiffet,cucur-
rit in occur funs eorutn de oftio tabernacult, & adorautt in terra,
& dixit, Domine, fi inuenigratiam in oculis tuis, ne tranfeas fer-
uum tuum , fed afferam pauxillum aqua , & lauate pedes ve-
fir os: requiefeitefub arbore,ponam buccellam pants, & con fort ate
cor-veftrum , poftea tranfibitis. icctrco enim declinaftts ad fer-
uum vejirum. Qui rejponderunt, Vac vt locum «.] In tribus 1
viris, quos dubicandum lion eft angelosfuifle, quamuis
quidam exiftiment vnum in eis fuifle Dominum Chri-I
itum ,. afferentes eum etiam ante indumentum carnis
fuifle yifibilem. Eft quidem draine poteftatis , 3c inuifil
bilis, incorporalis, immutabilifquenaturae, finevlla etiam
fui mutatione, etiam mortalibus afpeûibus apparerc.
nonper id quod eft, fed per aliquid quod fibi fubditum
eft. Quidautçm fibi fubditum non eft? Verumtamen fi
propterea confirmant horum trium aliquem fuifle G u ilt
urn: quia cum très vidiflet, ad Deum lingulariter eft loj
centenarius qnidem fenex-, fed temporis noftri de nulla cutus : cur non & illud aduertunt duos exeis venifle, vt
poteft feminagignere, non tune quanda adhuc tamdiu
viuebant, vt centum anni nondumfacerent hominem
■ décrépite lèneéhuis* Sequitur,
I Dixitque Abraham ai Dominum, Vtinamlfmahel viuat co-
ï ram te. Et ait Dominus ad Abraham ,• Sara vxor tua pariet tibifi-
i hum, vocabifquenomen eius ïfaac : (frßatuamillipaclum meum I infeedus fempiternum, & femtnieiuspoil eum. Super ifmabel quo-
Sodomitædelerentur,cum adhuc Abraham ad vnumlo-
queretur, Dominum eum appellans: & intercedens, ne
fimuliuftupcumimpijs Sodomitis perderec: il los au tem
duos fic fuicepit Loth, vc etiam ipfe in colloquio fuo eum
illis lingulariter Dominum appellee ? Nam cum jllis plural
iter dixiflec, Vcce Domini decimate in domumpueriveftn: &
cetera,quæibidicuntur : poftea tanfenitalegitur,, Et tequeexaudiuite.
Ecce benedicam ei, &augebo & myltiplicabo eum nuerunt angeli manum eius, & manumvxoris eius, & manusdua-
valde. Duodecim ducesgtnetrabit, & faciam eumingentemma- j rum filiarum eius ; idea quod Dominus parceret this. Sequi-
gnam. Paâum vero méitmftatuam adlfaac, quempariée tibi Sa- tur,
ra temporeiflo in anno altero.']. Sciendum tarnen quod quat- i Veßinau'tt Abraham in tabernaculum ad Saram, dixitque ei,
tuor in veteri teftamento abfque vllo velamine nomini- ! Accéléra tria fatafimila, commifce, &fac fubemerteiospanes.
bus fuis ante quara nafeerentur vocati funt,Ifmahel,Ifaac, j lpfe vero ad amentum cucurrit, & tulit inde vitulum tenerri-
‘Sampfôn,&lofias. Hicapertiorapromifla. funt de voca- j muni & optimum , deditque puero , qui fefiinauit,, &çoxit
cionegèntmminllàac,ideft,infiliopromiffionis,quofi- j ilium : tulitque butj/rum & lac, & vitulum quem coxerat,&
gmficatur gratia non natura : quia de fene & anu fterili ; pofuit coram eis : ipfe vero flabat iuxta eos fub arbore. J Tria
promittitur filius. quamuis enim & naturalem pröerea- j lata , très amphoræ funt, vtidemmÿfterium & hic & in
tionis excurfum Deusoperetur, vbi tarnen euidensDei { Euangelio, vbimuliertriafatafermentare dicirur,cogno-
opuseftjvitiata&ceflànte ôatura , ibieuidentiusintelli- ; feamus. Quaéritur, fi angelos int.elligebat,quo.modo eos
giturgratia^Sequitur, ^ ' - jîotuit ad hànc humanitatem inuitare : quæ refedlioni
Cuniquefinitus effet fermo loquentis cutneo, afcenditDetis ad mortalis carnis neceflaria elt ' , non immortalitati an-
Abraham. Tulit autem Abraham lfmahelemfiliumfuum,&om- gelorum ? Quoniam certo & omnimo dis inuiolaj
nés verhaculos domas fua, vntuerfosque quos emerat, cunciofque bili munere immortalitati?' induti , non , nifi vel-
mares ex omnibus viris domus fu<t, & circumcidit carnempra- ■ lent, poftibilitate,non necelfitate comederuntmon quia
putij eorum,ßatim imipfa die, ficutpraceperat ei Deus. Nona- indigebant , fedquia,yolebant, vthominibüs congrue-
gintanouem trat annorum quando circumcidit cornent praputij - rent, quadamhumanitatefecerunt.nequeinphantalma-
fu i, &. lfmahel filius eius XI I. annos impleuerat tempore cir- te credendum eft eqs apparuiflè , quando eos homines
cumcïfiortis fua. Eadem die etreumeifus eft Abraham & lfmahel holpitio receperuht. non enim poteltas,lèd egeftaseden-
filius eius, & omnes viri domus illius, tant vernaciih , quam di aç bibendi talibus corporibus aufertur. Tabernacu-
emptitij & altenigena pariter circumctfefunt. ] Si enim. Adam ; lum autem illud Abrahas, typurohabuitterrenæ Hierufa-
pacium Deicultodilfer, non Abraham padtum hocacce- ; lenn ybi protemppre,Prôphetæ&apoftolihabitauerunr:
piflet : ledquiaillein hoc membro culpam inobedien- j vbioc primum Dominüs adueniens à credentibus exce-
tiæprimum agnouic,decuit veille in hoc membre lignum 1 ptus, ab incredulisinlignofulpenfuseft.In tribusautem
obedienriæ fecundo accepiflèt : vt oftenderet obedien- viris , qui venerunt ad ilium , Domini Chriltipraenun-
tes quandoquë generare filibs ad vitam,dum olimpræ-! ciabacur aduentus, cumquo duo ahgejiçomitabantur,
uaricatores generauetint ad mortem : & quia hoc non 1 quos pleriqueMqyfem&Heliam accipiunt, vnumprilcç
pergenerationem, fed perregenerationemfuturum erar, legislatorem, qui per eandemlegemaduëntumDomioi
ita & nunc imperata eft circumcifio , , quando de Sara indicauit, aliumquMnflne mundi venturns eft, denun-
promiftus eft filius : ôc quod omnes non fol uni fil ios, daturas fecundum aduentum Chrifti,atque eius Euange-
verum etiam lèruos vernaculos & empticios circumcidi lium ludæîs prædicaturus. V nde ÔC in monte dum Domi-i
iubet, ,ad omnes iftam graciam pertinere teftatur. quid nus fuiflèttransfiguratas,hidùo Moyles Sc Heliascum eo
enim aliud circumcifio fignificat, quam naturam ex vc- ab Apoftolisvifilunc. Quod vero Abraham tres vidensJ
'tuftaterenouatam? Ôc quid aliud, quant Chriftumoäa* vnum ädorauit, Dominum fcilicet ôc faluatorem often-
uadies fignificat; qui hebdomada compléta , hoc eft, ^ dens, cuius iam aduentum eftpræltolacus, iuxeaquodin
poftfabhatumrêfurrexicv? Parencum mutancur nomina: Euangelio Dominus ait, Abrahampatervefterexultautc,vtvi-\
deret
Cap.x;
Appar« ;
D euj A-
brahain
Mamlne;
'xxyu, '
S .Eucher to Lugdunenfi EfiiJcof>ofctlJoaJcrtpttyLib.______ __________ _____________ ____ i __ i /. Sop m
fintdiem meutn :v td ii, &gauifui tft. tune enim futurum , üant¥accipeîe debemiis. P.eccatum cum voceeftctTlpa
afpexit myfteriuth facramcnti, vnde Scpedes eorumiauit, | in a«äione : peccatum cum clamore eil; culpa ciiih liberta-
vtin extremo miin^li, lauacri purificationem demonftra- te&iaëlantia. Quod autem dixit, Defendant, & videbo,
retfuturam. pedes enim nouilfima fignificanc. liquidem ÔC cetera huiufmodi; omnipotens itaque Dominus om-
Siconuiui'um prçparat,yitulùmfcdicetlaginatum.Ifteau- niafeiens,curanteprobationem quafi dubitat;nifivtgra-
tem yitulus tener ôc faginatus,Domini Iefu Chrifti eft cor- . uitatis nobis exempium proponat, ne mala hominum an-
pus. Ifte,eft ptiam Domini yitulus, qui propter lâlutcm te prælumamus credere, quam probate ? Et ecce peran-
credenttum ad arbore crucis eftimmolatus.Hic eft vitulus ■ gelosadcognolcenda mala defeendit, mox facinorofos
Dominici corporis» qui in Euangelio pro peccatore occi- percutit : atque illepatiens Sc mitis , illé de quolcriptUm
ditur filio. Sed Ôc butyrüm & lac cum carne vitulî appor eft, Tu autem Dominecum tranquillitate iudicas omnia: cum in
fuit.. Lac quippe legis habuifle figuram Apoftolus noftet tanto crimine inüolutos inueniflet quafi patientiam
tCàriunciitdicens^acvobispotumdediy nonefcam. nondume- prætermifit, ôc diemextremi iudiçijpræuenit, Eccema-
nim poteratis, nec adhùcquidem poiefiis. tradiderat enfin il- -, lum quafi cum difficultatc credidit, cum audiuic : ôc ta-
lis legis mandatât!), quafi lac de vberibus duarum tabu- men fine tafditate përculfit, cum cognofcendo repetit:
larutqexpreflùrh,ho,ceft, teftamentumfidei. needume- vtiiobisvidelicetdaretexempium,quod majoracrimina
nim poterant, propter infantiam fenlus, Euangeliçæ do- & tarde credcnda funt, cum audiuntur, ôccitiuspunien-|
«ftrinse folidamôcrobuftamefeamaccipere. Butyrumau- da.cumveraciteragnofcurtmr. Conuerteruntqucfemde,&
tem tenerrimum Ôc pinguiflimum Euangèliorum efttefti- abierunt Sodomam , Abraham vero adhuc ftabat coram Domino:
monjum, quod velutioleum fidelibus in lignum datur. J & appropinquans ait: Nüm,quid perdes iufium cum tmpio'ifiquirt-
Sed proinde. viralum cum laóle & butyro Abraham ad
édendum appofuit : quia nec corpus Domini, quod
eft vitulus j'finëlatfte legis, nec lac legis fihc butyro, hoc
eft, fihc Euangelij teftimonioeflè poteft. Tria autem fata,
vndé Sara panes fubcincricios fecit,tres filios Noe indica-
uerunt, ex quibus omne genus hominum natuifi-eft, qui
diuime trinitati credentes, ex aqua baptifmatis per Ecclefiam
, cuius imago Sara erat, confpergcndieflènt, Sc in v-
no pane Chrifti corporis redigendi. Hæc funt ilia tria lata,
quæmulierinEuangeliodiciturfermentaflè. Azymi autem
panes iccirco , quod fine fermenté malitiæ , ôc fine
languorenéquitiæ,finefermehto doôlrinæoporteat eflè
credéhtiumvnitatemi Subcinericq autem ideo,'vtper
pænitentiam præceritorum deliôtorjam fpiritusfan&iva-
poredeçôiftijVelutefca bene placita Deo äcceptabileseffi-
cerentur.Stfb arbore autem eos lèdiflè,pafllonis Dominica:
erat lignum, cüius ipfi fun tprædicatores. Sequitur,
Cumque comediffént, dixerunt ad eum, Vbi eft Sara vxor
tua ? At ille relpondit, Ecce in tabernaculo eft. Cui dixit, Reuer-
tensveniam ad te tempore ijle, vita comité, & habebitfilium Sara
vxor tua. QuoauditoSara , rifit poftofiiumtabernaculi. erant
enim amboJenes, proueffaque atatis , & defierant Sara fieri mu-
liebria. Qua rifit occulte, dicens, F oft quam confenui,jgr dominus
meus vetültis eft, voluptati operdm dabo ? Dixit autem Dominus
ad Abraham, Quare rifit Sara, dicens : Numvereparitu-
rafumatius ï Numquid Deo eft quidquam difficile ? luxta condition
teuer tar ad te hoc eodem tempore, vita comité, & habebit
Sara filium. J Quæritur quarc Saram redarguat Do-
minus , cum & Abraham rilerit , nifi quia illius rifus
ad mirâtionis ôc lætitiæ fuie, Saræ’autem dubitationis.-
ôcabiHo hocdiiudicâripotuit, qui corda hominum no-
uit. Sequitur, , .
NegauitSard, dicens, nonrifi, timoré perterrita.~\ Qup modo
intelligebat Abraham Deufn elle qui loquebatur cum
eo, cum etiam negate aufa fit Sara, quod rilèrit ? nifi forte
Sara homines eos eflè putabac, Abraham vero Deqm intelligebat,
quibvilHamdiuinæ maieftatisèxiftentlbüs 3c
apparentibus fignisi Sequitur,' •
Cum ergo exïffentinde viri, ditexerunioculosfaos contra Sodo•
quagintafuerintinuentiiufiiinciuitate.peribuntfmul.&nonpar-
cesloco HUpropter quinquaginta iuftosfifuerint in eo ? abfitd te, vt
rem hancfacias, & occidas iuftum cum impio. ] Qujeri foler,
vtrum quod de Sodorais dixit Deus, non lèpefderèlocu,
fi inuenirenturillic vel dccem iufti,, Ipeciali quadam lèn-
tentia de illaciuitate , an de omnibus intelligendum fit
generaliter, parcere Deum loco, in quo vel decem iufti
fuerint. In qua quteftione non eft qnidem necefle , vt
hoede omni loco aceipere compellamur.verumtamen de
S odomis po tui t fic dici: quia fciebat Deus ibi non efld, vel
decem, öcideoficrefpondebatut Abrahte, vt fignifica-
retur, nec tot ibi eflè poflèinueniri, ad exaggerationem
iniquitacisillorum. non enim necefle erat Deo tam fcele-
tatis hominibus parcere, nec cum illisperdere iuftos, cum
pofletiuftis inde liberatis reddere impijs dignafupplicia:
fed,vtdixi, ad oflendendammalignitatem multitudinis
illornm, dixit, Si decent ibiinuenero, parcamvniuerfaciuitatï:
tamquam fi diceret,certe poflum.nec pios cum impijs per-
dere, nec tarnen propterea impijs parcere : quia liberatis
èc feparatis inde pijs, po Hum impijs digna repédere.Qua-
reAbrahamlèpuluerémdixitefle,&cinerem, dum tan-
taspromilliones accepit a Deo, nifi vc fublimitatem pro-
mifllonum humilitatis temperaret fubiedtione? Aperte e-
nimintelligitur in quo loco lèpoluérat, qui puluerem fe
accinerem, etiam dum cum Dép loquerèttfr, aeftimabat.
Siigicur italè defpexit, qui vlque ad honorem diuinjecol-
locutionis afcendit, follicita intentione penfandum eft,
qua pcenailliferiendi funt, qui ad lummum non profi-
ciunt, 6c tarnen derhinimis extolluntur. Sed quid fignificat
quod i quinquaginta iuftis vlque ad decem, fi inue-
niienturinSodomis, dixit Dominus vrbem eflè laluan-
dam ? Numerum qüippc quinquagenarium propter px-
nitenrix lignum pofuit, fi force conuerterëntur,6c lal-
uarentur. quinquagenarius enim numerus , lèmperad
pxnitentiam refertur. Vnde & Dauid in eorum numero
pfalmum Icripfit pznitenti*. Proinde quando alpicit
Deus,delinquentiumvitamnequaquam veile reuerti ad
pxnitentiam, quam quinquagenatius numerus figurat,
confeftim ardorem immoderate luxurie compefcic igne
mam :& Abrahamfimülgradiebaturdeducenseos,dixitquèDomi- gehenne. Vfque ad decem autem iuftos non perireSo--
nus, Numcelarepotero Abrahamqttagefiurusfum, cumfuturusfit
ingentem magnam, & benedicendafint in iüo omnes nationester-
rafj Ethic duo ilia breuiflimepleniflimeqj prömifla funt,
^ens Ifraellecundum carnem, Sc Örrincsgehtes lecundum
ndern. Scio enim quod pracepturusfit filiisfuis &domui fua poft
fe,vtcuftodiantviamDomini, & factant iuftitiam & indicium,
vt adducat Dominus propter Abranam omnia qua locutus eft ad
eum.f Ecce vbi promittic Dominus Abrahe non folum
premia , led etiam obedientiam iuftitie filioram eius,
vt circa eos etiam premia prömifla compleantur. Seqüi-
tur,
Dixit itaque Dominus, Clamor Sodomorum &Gomorraorum
Multiplicatus eft, & peccatum eorum aggrauatum eftninmdefeen-
dam, & v'tdebo vtruniclamomn, qui venit ad me,‘ opere 'coniplf-
uerint :an non eft itd, vtfciatnf\ Verba hec non aubitantis,
quid horam'potiuS euenturum fic , fed ira/cencis,ßi mi-
Eiblioth.Vet.Fat.Tom.').
domam dixit: quia fi in quolibéc per decem precepto-
rum cuftodiam Chrifti nomen inueniarur, ifte non peric.
Denarijenimnumenfigura,crucem Chrifti demonftrat.
Sequitur,
V ener tint que duo angeli Sodomam vejperefedente Loth inforibus
ciuitatis. Quos cum vidlffetfurrexit, & ibat obutam eis: adorautt
pronus in terra , & dixit., Obfecro Domini decimate in domum
ptier't veftri, & m an et e ibi, lauate pedes veftros, & maneprofietfei-
mini in viam veftram. Qui dixerunt, Mimmefedin platea manebi-
mus. Compuht illosoppido, vtdtuerterentad eum. Ingreßifque domum
Ulm,fecit conuiuium,coxitazyma,&comederunt.f Valde
enim credendum eft, quod & Abraham in tribus, 8c Loth,
in duoDus viris, Dominum agnofcebaht.- cui per Angularem
numerum loquebantur, etiam cum eoshomineseflb
arbiträren tur. neque enim alhrn ob caufiim fic eos fnfee-
perunr,vttanquam mortalibus, & humana refe&ioric in-
Y y y I ~ . - digen