A
D u x leg;
operum
m m
Gloriatio
operutn
inanis.
' QualiaO;
pera legis*
• G r a r ix o -
pera*
Scinht B ’jb i t : in Efift.
NtB.JtflpiritÿmjiKoj . . . v Aimnt. & - l e - ______ r . . . . _
fecit iterum ntcnticireiii, & dicit legem ppc i , le g ^ q u c confirmât, q u iae d it
gem fidei; Confid<memm-ipte qui leg« > | l ® g i jg clltjftu(11. Scdnon eft ptMetcundum, quod contraria
Mofi.,g g le g « “f t É | | d tdorianoiie'rfi f.biftriberevidetiirApoftoJuscumin p r i e n t .quidemdi.
cieffondeftiuere felegemffedconnrmare: |n lecun.da ve-
rtfaxi'C^w^lWosita ienbit : Quodfiminifierium mortis inti-
1 0 4 .
talcmdielt,qualiserat UlaPharifiti
gtatias tibi ago,quianon fnmficut cæteri homme
i ,'intuftt, adi,fieri, fient Püblicanus ifto.
vere dixit, fed lecundum Dmnimfentenm^ . ^ T>_.
aanri*cortuptus,no defeenditiulfino|bus:i'. çlùdi.
lis ergo gloriatio, quae T ^ S ^ 'c to d a C h r i f ty n qua glotut,
quae non habet humjrem abfi, g]orjari in ctuce
m tilt , qui dicu:n çhriftfiper qUcm mihiimmdus cruci-
t rpm i r in p fc m u n ia M b it r am u r t n im iu f i i f i ii t r ib tm i -
? Xtt?lfffiiem,Ä.]SiitequibusoperibusfegisApoft,iiift!fit
cTri hominém perfidem dixiffe credendus efts fciliccj cir-
cumcifionis.'Kfabbatl Sc caererorum huiufmpdi non abb
qüeiuftitiæoperibus, dequibusbeatuslacqbusdixit: Fi-
Jisfimoptribus mortU“ 'ft= Hieautemde rllo dicit, quia ad.
Chnftum veniens, tola,cum creditifidefaluatut lAdden-
J o datem,fineoperil>usicj$, oÇtcnâit cite etia.m gratis ope-
ra,fine quibus irrormaeftfides.Quoinodo iuftificatur ho-
'mbfineoperibfis legist Credit aliquis,pereipitfidei faetär
‘trientas&nldttuus eftVdefuitilli opetandfteropns, ptanè
’dicimu'S iuftificatum-, (rldciacm in mm ifmmfttfimt impiam :
Ergcrtfte iuftificatus,& opèràtus non eft.dmpleturfentenr
tia Apoftoliidieentis 1 Arbitrntnur iufiificari bominemptrfide
fine operibus Spiff latro ,qui cuniChrifto crudfixtis çtédi-
'dit^Sciuftificatusefi. Poteft ergohomo iuftificatiexfide
fine ûperibns legis, cum fides per diletftionem operetnr
in cordé, etiam fiforisbonexitinopere. Fortaffis autem
h * c aliquis audiens, refoluacur, & bene agendi negligen-
tiamabcipiati fiqnidcm ad iuftificanduni fold fides iuffi-
ciat. ■ Ad qtfbmdicenras, quia poll iuftificarionem fi iniu-
fië quisagat,finc dubio iufiifica'tionis gratiam fpreuit,nequeenitnob
erüformatüm in lapidibus, faättm eft in gloria, ita vt non foffent
ß ij ifrael.in faciem Moft rejpuere, propitr gloriam vulttis eins qua
(kßruitur,quomodo nomdgis minißeriumjpirituserit in gloria? &c.
Noneftidero quoddixic,legem dcftruimus,& lexdeftrui-
xur. Paulus ergo in prtefenti loco hoc pronuntiar,quod le-
gerii ipfe non deftruac: nam ecfi dettruitur lex per cam,
qtiiKfüpereminet glotiam, non per Paulum, neque per a-
lmmaliquem randorum-delhüitur. Vnde&iple Dominus
dicebat: Non venifoluere legem, fedadimplere. Nullus er-
go fandkoruiri jneque Dominus ipfe deftruit lege, fed glo-,
n a eins röinporalis & pr£eteriens,ä gloria fterna & perma-;
nente deftruitur ac fuperatur. Nam ex comparatione raa- j
ioris glori?,qux in Chiilto eft,obtcgi& obfeurari eam glo
riara,quae in legeeft,dieit.
.... C a p v x^, IV..
/ " \ vid ergo inuenijfe dieemus Abraham patrem noßrüm fecun-
dum enrnem}] R.euocacillos ad capüc eircüfncifiönis,
vt quod ab mitio cöftiteritj id habearur'in .coto.Illud pr«c-
tereundum minime videtur, quod paftem noftru fecun-:
dqm carnem vpc-auir Abrahame Gefirium eteiiim pater
Abraham fecundum fidenv, hon leCundum carnem yidc-
tür. Si enim Abraham ex operibus legit iufiißcatus eß, habetgto-
rtam, fed nonapudDeum^ Hoepropoluitfibi: nam Abraham
ex'fide iulbficatus eft* quödnulli dubiu'm e ft: fed
quod qui legem iernant ,fiue Mofi ,.fiue natür«', iüftifi-
canturad pr^lens, nec rei fiuntprsfentiiudicio. Ideoait:
fi Abraham ex operibus legis iuftificatus eft , nomapud
Deum habet gloriam: quod qui fece'rit legem viuetin ea,
id eft,non roorietur vt reus,-ncc tarnen mefitum ex hpcha-
hocquisaccipiteeniam pcccatorum,verur' - . . . .
fum fibi putet peccandi licentiam datam : Indulgehiia bebir apud Deum. Quarememum apudDeum habet A-
namqde ndfifitrurorii'm, fed prsteritorum criminumda- brah-am, fed fidfci caula. Cumfiipetrusduasprspofuerar
tur. ^OlionitmqaidbmvnusDew,&c.l. Ideft;., Indaioscre- Icgds-, qoafUm vnamoperum ,aliamfidelappellauic,per
denies per prsputium, Gentes VeroSWftificatäs perfidem quam legem fidel excludi glotihcationediciteotum, qui
Chriftifignificat,idùpfumeftexfide,&perfidem:fedferi- inlegis'bperibusglonanturiöcptonuntiaüerltfideiUftifi-
ptiirarurn mos hie,eft* vt in eifdem cairfis malit matàte I cafihoruinémiiiieopetibnslcgis.confequenternunc.ït
quam repetëre fermonem, fient in Danide fcriptum eft 1 j iaeefie frripturis afietantur, Abtahxproducitexempluln,
propter Abraham feruumtuum,&ifitac dileämibte. Nonmihi I Scdicit r Quia Abrabamfi cxopmbäskgmtjhfcnmcfi, bähet
vidétnrfupèrflua oronino habetiifta prspofitioni's nunc |glorMfamnnpniDmm-. quodquideroiineancd.aleai-
eommütatto:innenimnsenfinabeoin alijslocisdifferen- cadrfictit :N»m li » , qui exope..busnon habëtglotiam
tiamdiftinaionis huius etfc neceffario obfernatam , ficut j apudDeum, Abraham auti conftat haberegloriamapud
deDeolonuitnri Quantum ex ipfo^&ptr ipfum,&in ipfo faäa j Deiim, non ergo Abraham ex opetibus leg« rtiffificams
fkmomnu. EtnoniSldmApoftölüsPaulasharumdiftia- ! eft.Pejomnenittaque hunc textu.mApöttolushoevide-
aioiiirm obferuaiitias tenet,'»fed&Ioannes, qni.cum de | turdicere.quodduæquædamfintmftificationes.quaruni
VerboDeidicat: Qapdomnuptripl«rnfAänfam,ntamnö. j vnam ex operibus nominal,rdiarnveroexfidei.Etaliam
ipfium, fedinipfo fa&am eße teftatutdiccns : qunifaSumi quidemqii? exöpetibuf eft,diachaberequidetivgloriain,
d in ipfovitaefi. Ecquadait, j led m fetnecipla,non apud Deum : vtpote apud rnfpicienv
. Pi _ 1. i 1 , r.____ n. mrrlu nAlninnm.Äl lèiprirpm nili rrMlHn hmi co &
Petipfum.
In ipfo.
D
Iuflificalionüte
(peda<
mniumi öchoclpfumquod quaefuntexDeo, efte ccepé
runr.fighificantiam dedit. fer ipfum, quad ea quae prius fa-
6ta fueranf,regüntur & difpenfantut per eum, i qüo fiib-’
fiftendiinitium trabunt.’lBjp/tf, quod hi,quiiam corre&i
Öcemendatifuntjinipfius perfe^ione cönfiftpnt. Poteft
& in praeftnti loco tails quäedam obferuari differentia, vt
cilciimcifio,quäe velut loco primo Sc otdine iuftificatur,
ex fide, & non per fidem iuftificätd memoretur: prxpu-
tium verd,quod fecundö loco ad iüftificationem trähttur,
jionex fide,fed per fideiiiiuftificatur. Puto in ea differen-
tiadefignari quodicriptum eft: ficut enim midier ex vtro j ita
& vtr'pef mulierem: primo etenimloco vir eft, ex quo de-
fcetidefè mulier dicitur, & non per viru: fecundö vero loco
pér mulierem vir,quia thiniftrate quodam modo viaea
cur mulier au tori Viro,& ideo per mulierem vir dicitur na-
ici,&non exmuliere. itgem ergo deßruimus perfiderh^ Legem
ergo qu^ circumcidipr^cepit fuperfluam iudicamus?
Abfit. Imö ftare facimus verum eile quod dixtt, legem leg
i, teftamentüm teftamento, eircumcifionem Circumci-
fiorii/firccefluram. Quo modo vero fe legem eónfirmare
pronuntiat, quiin fuperionbus dixit,quia non iuftificabitem
corda hominum,&jcienrem qui creditin öccülto, Sc
qui noncredit. Et ideo merito apud folum Deum habet
gloriam j qui affeéfcutn fideieiusperuidet in occul tis.
Quid enim fcrtpturadictt ? ] Ac fi diceret, interrogemus
fetipeuram. jCredidit Abraham Deo] Hic fermo ex Geliefi
iumitur, vbi noo Abräham,fed Abraham dibit ad Deum :
QUontam non dedißi mihi fernen, btcvernacttlus mens haredit abit
me> Et dixit Dominus ad eum : Reßuead ccelum, & mimeraßellas,
ßpotueris dmumerareeas, & ait ad eum : Sieerit fernen tuum, &
eredidit Abraham Deoi&repütatum eft ei ad iußieiam. Ei autem
qui operatur merces fecundum gratiam } Qui a non illi gratis
donaturiuftificatio,fed merces redditür operum priltinp-
rum. Ei vero qui non operatur ] Gonuerteme impium per
folam fidem iuftifreat Deus,non per opera bona,quæ nön
habuit prius, alioquiri per impietàtis opera fucratpunien-
dus. Hoc dicit > quiafinb operibus legis credefiti impio in
Chriftum, reputatur fides eins ad iuftitiam, ficut Abrahae :
Sc hoc iuftum eft, Credere autemfnon^oluntatis eft : ne-
que enim pöteft cogi àd,id quod manifeftum noii eft, ftd
miiitätiir. Quamobrem aflentiencibus præmijs afficien-
dds eft, ficut Sc Abraham1, qui quod non vidit, crfcdidi t,^.]
. I ~ secundum
m
t^ÀÀ Rothartös Collett.
& non patet.'pótéft etiam ita intelligi,qüód m^fteriain lege
fibpatriarchis adumbrantuc,huiufpiodiq; erantjqlis Sc
fignisindicanda efiènt,confignaculis obfcrüanda. Quod
ergo fignis indicahda erant,in his qui credebant ex Genti-
bus, fignum accepifiè dicitur Abraham. Quodvërp hls ex
circuncifionc nón éranccredituri,obfcrüanda eradt&ÓD-
tegenda fignaculum-aceepifle dicitur,quod fignaculu m v-
tiq-, illo in temporè defignabitur, cumin noujffimis diep.
pollquam plenitudo Gentium introierit, om nis Ifrael fal-
uUs fiet:Idcirco ante Abraham iuftificatur in fide,dum ad-
hüc circunciius e(ler,£c poftea ciicuncidirur, v t oftend cre-
tUr primo pater ftiturus muJtarum Geniium, êcpoftea eo-
rum qui excircuncifi6necrediturifi^pc-:Ncq} enim hi qui.
fecundumcarpem nafcunturex Abraham,filij Abraham
diccndi funt nifi fidem & opera Abraham habeanti èffibi-
tur ergo vUriuiq-, generis pater. Non enim per legem prpmifioj
/—\. _ * 1 ___* Cfl — L . rh _ n. A L _ _ L t r . r 1 \
Secundumpropößtumgratia Dei ] Id eft, quo gratis pro-
pofuit per folam fidem dimictere peccata. Sicut Dauid di-
atfleatitudo hominis&c. ] Beacitudincm hotninis*uemi,lfio-
némpecçatorum perfidem appellat : Magna beatitudo
eft, fine labore legis & poenitenti* , Dei gratiam fola fide,
promereri. Initium iuftificari à Deo, fides e.ft qui credit in
uiftificantem, Sç hæcfides cum iuftificarafuerit(, tanquam
radix imbrefufceptohæret in animte fo lo , vtcum perle-
gem Deiexcoli cceperit, rurfumin eam iurgunt rami, qui
Fru<^us operum ferant. Non ergo ex operibus radix iuftir
ti«,fed exradiceiuftidsB frü.ftuiopérum crefpitiijla Icilicet
radice iuftitiae, efit Deusacçeptamfertiuftitiam fine ope-
ribus. Reati quorum remiffafuntiniquitates~\ Quod remittitur,
non tenetur, & quod tegitur, non apparer, & idcirco
Incirciiii-
tifûs Acifus
minimeimputatur. Videfi poteftifteordo in.ànima vna
eadefnq; intclligi, vt quia initium eft coniierfidhis ani mat,
maladerelinqucre, propterhociniquitatumremifilonem | Quia prdmiffio^quæfaôka eft A braham, non ex Mofiiege 1
mereaturacciperé. Cum autem cceperit bona facere, vel- j conftiterart; ante enim quàm Mofes legislator cxifteret,1
ut fingula quæq*, quæpræceflerant mala bonis recentibus Dominus Abrahæ dixit: Benedicemurin teomnes tribus terra, \
obtegcns,&abundantioremb*onorumnumerum intro-: hoceft, hæredemfadum eflerotiusmundi. Vthareseffet
ducens.quam prius fueratmalorum, tegere pecça^a.dica- ; mundi ] Siùé vt,in femineeius,quddeft Chriftus,benedi-1
tur. Vbi veroiam ad perfectum venerit,itavt omnisradix cerentur omnes Gentes,quæ funtdaræilliin hærcditatcm
deeamalitiæpenitu^amputetur,ibiiam iùmmaperfedkæ à(patre: fiuevtcumeorecumbantGentesiii regno coelq*
beatitudinispromitcatur,cum nullum poflit dominus im-; rum. <Ei enim qui ex lege haredesfunt ] Si illi foli, vt vosvul-
quitasà putarepeccatum. Iniquitas fane àpeccato hanc habet ' tis,circuncifihæredesfunri non impleuit Deus promifiiira
[waro I difterentiam, quod iniquitas in his dicitùrj quæ contra le- j Abrahæ,vr pater eflètmultarum gentium: Et fi ita eft, iam
Wnodo gemcommittuntur.-vnde&grjécusiermo^^appellat j videbirurDeofinecaufccredidiflè.Illudetiamfeiendum,
iniquitate'm,hoçeft,quodcommittiturconcralegem;Pec-i quod fieu t non ex lëge Mofîpromiffio fa<fta eft ad Abra-
catum vero etiam illqd, fi contra quod natura docet, & ham,ita neeper legem natùræ,féd per legem fideiiuftifica-
confcientiaarguit, delinquatur. Beatitudo ergo b<ec} Id eft, j ri promeruitjQuamuis enim lex naturæ de U>no & malo
remilfio peecarorum per fidem. In circuhcifione manet tan- teftimonium reddat, fecundum iudicium confcienriæ, taJ
turn, an etiam inpraputio? ] Acfiaperre diceret.-invttilque I mcnlegi fideinôpoteftexæquari,quaDeocrediditAbra-1
manet, quia tri bus legibushæc beatitudo adfcribitur,vult | ham,& iuftificari merui,r,atq; amiçus Deiappellari. Lex e-
iftam beatitudinem tribus temporibus defignâre, natûræ, mm iramoperatur] Vr penitus oftendac,non poceftiuftificà- !
circuncifionis,Chriftianitans. Dicmusen'tm ] Hoceft,Ten- 1 ri hominem per legem,fed ficutanteponit per fidem,Non
fu legis loqui mur. Reputata eß fides Abrahaadiufiitiam ] O- iraergolex eft, fed iramoperatur peeeanti, ideft.poenam
mnes enim conficemur & co.nfcntimus , vt quod ratio de | non agnofcit,fed vindicat:poena vero per itâgeneratunira,
Abraham inuenerit,hoc de cæteris obfcruemus. Ab origi-1 autém nàfcitur ex pecc'ato. Vel: Lex enim iram operatur * i
neincipit, vt omnemtefgiuerlationera cauillationi^ ex-1 quia lex non donat peccata, fcd damnat: Sc ideo 116 poteft
éludât,quæ quia à capite exclùdiiur, non habet vnde inci-| omnes gentesfilios Abrahatf» Facere, qui fecundum quad
piat facere quæftioném. Quomodo ergo ieptitataefi, in dreun- j oinnes fub peceato inuenti funt, omnes erant vtiq; punié-
cifiorie,an inprapudoi ] Hoc eft, videarFms,vtrumcircunci-rdi: Fides autemdimiflispergratiampeccatis, omnescre-1-
fibexiuftitia,annifticia excircuncifionefir nata. Etfignum j dentes filiosefHcir Ahiahx.Vbienimnonefilex^necprauarica-
accepitcircunctfionis. • } Ne dicerentérgo , fuperfluc circun- ! do ] Hoceft,fublatisreis de poteftate legis,data vehia,prç-
eft,fignum ait eifc iuftitiæ,non augmentum,
Signaculum accepit ïuflitia ] Illiîis quam ptæputij fides
meruit.-tam eni naperfedla fuie &precioia, vt fignaculû meuaricario
nulla eft:Iuftfficati enimiunt, qui per præuariea-
tionem legisfuerantpeccarores: Ceflât enim lex faâoru,-
id eft,obferuatio fabbatoru m, ncomeniarum, circuncifioreretun
fcmperenimresplenafignatur. Siue vt oftende- nis, efcarum diferetio, aniinalis morcui fanguis, muftqlae
ret, quiaiuftus&fideliseflet, quidoldremfibimandato i obfcruatio.Nonomnempraiuaricationem generaliterin
Dei non dubitauit i n fe r r e n o n putan^ efle fuperfluum,! hoc loco adnuntiat appellatdro,fcd eius quiin lege pofitus
quodd feientiarum domino iubebatur: ficut ncc parrici- j deliquerir, vt grauius delidftm videatur eius, qui per lege
dium credidit impium , quod fons praeceperat pietatis.
Profundamin his Pauli fapientiam contemplamiir: Fortaffis
eniru aliquib us eundem fermonem dicerevideretur,
id eft, fignum & fignaculum: Sed mihi vterqj fcrmo mul-
jpum i taminterfevidetur habere differentiam.. Signum namq;
naculö | filcitur, cum per hoc quod videtur, aliud aliquidindica-
1 tur:Sicuti,.verbigtatia,deip(b dominqin Euangelio dicitur:
Ecce hie pofitus eft in ru in am i& in refurre&ionem
multorum, & in fignum cui contradicctur : Cdrttradice-
batur enim,in quo Chriftus venefat, quia aliudineo vide-
batur, & aliud intefligpbatur. Caro cernebatur ,& Deus
credebatur. Sic ergo accepit Abraham fignum,& quod ef
fct fignum in confcquentibus dicit: qrcuhciffonis ihquit,
Sc oftendit, quia carnalis tunc ilia circuncifio, fignum erat
Ipiritualis circuncifionis, quaznon in came fufdpicur, fcd
in corde. Quod vero dixit,fignaculum,ita intelligepdum
putoiSignaculüdicitur, qupdalicui rei fecuands pro tempore
cuftodiaeponitur: quomodo alius, nifi ipfe qui im-
preffit,debeatrefignare. Periftudenimfignaculum,vtex-
ponit Apoftolus, iuftitia fidei, qua in praeputio pofitus A-
brahamaccipere meruit,judicatur & paterefle multarum
Gentium.Er vr adhuc apertius de figno & fignaculo dilie-
ramus,cumfignüfit,vtdiximus, vbiindicatur aliquid per
boequod videtur. Signaculum veto vbi clauditutaliquid
prohibitus pëccat ^ quàm eius qui nulla lege fuerit com-
monitus.Ideo autem exfide] Subaudicur,hæredes/unt. Vt fecundum
gratiam firmafitpromifiio ] Firmaeflè non pocefto-
mnihominiexomnigentepromiffio , nifi fuerit ex fide^
quia origopromiffionis ex fide eft, nonexlege, quiaqui
fub lege funr,rei funt: promiffio autem reis dari nó poteft.
Ouiapatrem multarum gentium pofuite ] Hoceft, non tantum
yniusgeneris Iftaelis. Ante DeumJRe&e adtendieex fiia in-
terpreratione Apoftolus ante Deum.Cui credidifii]Hoceft,
eft, pater pofitus eft multarum gentium, ante Deum cui
credidit. Aliter,vtvnum'Deum doceat omnium,loquirur
ad Gentiles,Abraham iuftificatum effc ante Deum,in que
Genres credunt, vc fitralisfenfus, cuicredidifti o gentilis
pop.ule:quiviuificatmortuos, hic mortuosadgenerandû
ducit, vfpræfcnti cku^econueniat. Hdcdióto ad fidem A-
brahæ Gciues inuitat,qui cü effet in præputio, credos Deo
iuftificatus eftcü fixa coniuge: Cu enim dïentlenes ambo,
reuixerunt ita, vc non diffiderec habituru fc ex Sara filium,
quâ fterilem fciebat.in quaiâfluXus muliebriü iiaruræde-
fecerat.Ef vocauit ea ] Id eft,vi(ceramuliebria,qaæ non fiint
fcecundafcilicet.T<iB^«2w]Hoceft,vifcera.iQ^ejf«Bf]Partu
videlicet foecüda,vt Cethura fuit.-Quâuis in prmcipio cre-
andi vocaue.ratquænon erant,& ftatim efee eoeperunc,ramen
hic quiaiam non erant, eis tépora genérandi vocauit.
I - ' I P p 4 ........£& ..