Angciorü
confortio
Gepc eft
vlas.
B
Cellam e
ius irturrr
■ pit diabolus.
c
Diaboli
vuist for-
e&il-
' lufioncs.
Cap.*).
lAoatolü
mcncita ‘
jikadtsas.
S. Jeu eri, Bititricertjßs A r chief tfc.
I cbemmumq; per orarie palatium fuie, feciflè Martinum
in régis prandio,quodininfimorûiudicum conuiuijs epi-
fcoporum nemo reciflèt, eidemque Maximo lóngè ante
pitedixit futurum, vt fi ad Italiam pergeret, quo ire cupie-
bac, bellum Valentiniano Imperatori inferens, 1 cirer ie
primo quidem impetu futurum eiTc vidorem , fed paru o
poft tempore eiTe perituruim Quod quidem ita vidimus.
Mam primo aduentu eius Valcntinianus in fugam verfus
eft: deinde poftannum ferè refumptis viribuSjCaptum in-
tra Aquileiaemuros Maximum interfecit.
monachiomnem humilitatem atque innoeentiammen-
:itusacceflït, habitauitquc aliquandiu in commune cum
cæteris. Deinprocedente tempore, Angelos apud fe lo-
qui iblere dicebat. cùmfidcm nullus adhiberet, fignis
quibusdam plerofquead credendum cohortabatur. Po-
ftremb eouique proceflit , vtinterfe ac Deum Angelos
difcurrcic prædicaret : iamque fe vnum ex prophetisha-
beri volebat ; Glarus tarnen nequaquam ad credendum
cogi poterati ille ei ham Domini & præfentes plagas, cur
fando non crederet, comminari. Poftremoin hanevo-
Conftat autem etiam Angelos ab eó plerumque vifos, ; eem crupiflc fertur : Ecce hacnode veftem mihi cahdi-
ita vt conferto inuieem apud eum fermone loqueren- damDöroinusdecoelodabit, quaipdutusin medio ve
tur. Diabolum verb tam confpicabilem & fubiedum o- ; ftrum diuerfabor : idque vobis lignum eric, me Dei eile
culis habebat,vcftuefe in propria fubftantia contineret, viitutem,qui Dei veile donatusfim. Tum verb grandis o-
fiue in diuerfes figuras fpiritualelque nequitias tranftulif- ; mnium ad hanc profeflionem expedatio. Itaque ad me-
fet, qualibet ab eo iub imagine vidcretur. Quod euro dia- ! diam lerènodem fremitu iniultantium commoucri om-
bolus fcirccfecftugere non pofte, conuicijs eum vrgebat.] ne monafteriü locqvifumeft. Cellulam au té, inquaidé
irequentcr,tquia fallere non pöflètinfidijs. Quodam au- i adolelcens cótinebatur,crebris cerneres micare luminib.
tem tempore cornu bouiscruentùm in manu tenens,cum frémit usque in eadifcurremium, & murmur quoddam
ingencifremitu cellulam eiusirrupit,cruentamquè often- multarum vocum audiebatur. Deinde fado filentioe-
tans dexttram,& admiftb recenslcelere congaudens : V- ! greifus,vnum de fratribus, Sabbatium nominead fe vo-
bi eft, inquic, Martine, virtus tua I vnum de tuis modb j car,tunicamq; ei, qua erat indutus»oftendit. Obftupefa-
interfeci. Tune ille conuocatis fratribus,refert,quid dia-j dus ille conuocat caueros. ipfe etiam Clarus accurrit s
bolus indicaflèt: lolicitos eflè præcepit per cellulas fingu- ■ adhibitoq; lumihte, veftem omnes diligenter inipiciunn
lorum,quisnam hoe cafii fuiftèt adfèdu s. Neminem qui- erat autem fumma mollitic,cahdoie eximio,mican ti pur-
dem deeflè de mohachis, fed vnum fufticum mercede pura,ncc tarnen cüius eflèt generis aut vellens, poterat a-
condudum, vt véhicule hgna deferret i iuifle ad iyluam gnofei. curÜbfiùs tarnen oculis aut digitis attre data, no a-
nunciant. Iubet igituraliquos ire ei obuiam. Itaque baud liud quàm veftis videbatur. Interea Clarus fratresadmu-
longè à monafterioiam pene exanimisinuenitur,extre- ■ net,orationiinftare,vr manifeftiùs eisDominusquidnam
mum tamenipiritura rrahens,indicat fratrib. caium mor- j eflèt,oftenderet» Itaque reliquum nodis hymnis pfelmis-
tis& vulneris .-iundis fcilicet bobus, dum diflbluta ardi- que coniumitur. Ac vbi illuxit dies, apprehenium dexte-
ùs lora conltringi t, boue m fibi excuftb capite inter ingui- j ra trahère ad Martinum volebat,bene confcius, illudiil-
na cornu iniecifte. nee mulco pbft vitam reddidit. Vi- lum diaboli arte non pofte. Turn verbrenitiacréclama*
Sabbatim
moaacim
dcris quo iudicio Domini diabolo datafuent h sc pote-
llas. In Martino illud mirabile erat, quod non (blum hoc
quodfuprareculimus, led multaeiufinodi , quo ties acci-
dillentjlonge ante prxuidebat,& fibinunciatairatrib.in-
dicabat. Frequenter autc diabolu$,du mille nocendiard-
bus landum virum conabaturilludere,vifibilem fe ciforre
miler c aspic j interdidumqj fibiefle dicebat, ne fe Martino
oftenderet. Cumq; inuitumire compellerent, inter
trahendum manus veftis euanuic. Vndequis dubitet,
hanc etiam Martini fuifte virtutem, vt phantafiam iualb
diabolus.cum erat Martini oculis ingerenda, dillimulare
diutius, aut regerenoil poftet i Aniroaduerfumeft tamen
misdiuerfiffimisingerebar. nam interdum in louis per- j eodemferètcmpore fuifte in Hilpanijsiuuenem,qui cum
lona, plerumque Mercurij , perlæpe etiam fe Veneris ac, ; fibi multis lïgnis auâoritatem parauiflet, eoulqne el^tus
Mineruæ transfiguratum vuldb.otterebat,aduerfusquë ! çft, vt le Heliam profiter««. Quod cùm plcriq; temerè
lemperinterricus.fignofecrucis & orationis auxiliopro- j credidiflentiaddidit,vtfc Ghriftum elledicerctîinquoe-
tegebac. Audiebantur edam plerumque conuicia,quibus J tiam adeb illullc, vt eum quidam Epifcopus, nomine
ftlüturba daemonumproteruis vocibus inctepabat,fed o- Rùfus,vt Dominum adorarèt r prppterquqdeum poftea
mnia falla & vana coguofeens, non mouebacur pbieâis.
Tcftabantur etiam aliqui ex fiatribus ,audiftè fe dæmoné
proteruis Martinum vocibus increpantem, curintra mo-
nafteriu aliquos ex fratribus,qui olim bapdlmum diuerfis
errorib. perdidiflent,conuerfos poftea recepiflet,exponc-
tem cnminalingulorum : Maf.unifm diabolo repugnan-
tem refpondiilc conftanter, antiqua delidla melioris vitæ
conuerlatione purgari : &per mifericordiam Domini ab-
fulucndos elle peccads, qui peccarc défi neren t. concra-
dicente diabolo, non pertinere ad veniam cri mi nolos, &
femel lapfis nullam à Domino clemenuam praeftari : tunG
in hanc vocem fertur exclamafle Mardnus: Si tuipfe, b
milèrabilis,ab hominum infe<fta|ione defifteres, & tefa-
ôlorum tuorum vcl hoc tempore, cùm dies iudici j in proximo
eft, poeniterer, ego tibi verb confifus in Domino,
Chrifti milcricordiampollicerer. O quàm famfta de Dor
minipietate praefumpdo, in qua ctfi auâ:oritate,m præfta-
re non potuitjüftcndit aftèblum. Et quia dediabolo eiul-
demque artibus fermo exortus eft, non abs re videtur, licet
ex trinfecus referre quod geftum eft ; quia&quædam
in eo Martini.virtutum pordo eft, &rcsdigna miracu-
1 ° reclè memoriae mandabitur, inexemplumcauendi ,fi
quid deinceps vlpiam taie contigerit.
- Clarus quidam nomine, adolefeens nobiliifimus,mox
Presby tcr,nuncfelici beat us exceftù,cum relidèis omnib.
le ad Martinum conculiftet, breui tempore ad lummum
fidei yirtutumque omniü culmen enituit.Itaq;cùm haud
longe fibi ab Epilcopimonafterio rabernaculum confti-
tuiftet, multiqueapudeumfratres^çommorarentur, iuue-
nis quidam ad eum Anatohusnomine,fub profefiïone
abEpilcopatu deieblum vidimus. Pleriqj edam nobis è
fratribus retulerunc, eodem tempore in Orience quenda
exdtillè,quifeIoannemeftèia&itarec i ex quoconijcere
poilumus, iftiustnodi pieudoprophetis exi ftentibus, An-
dchrifti aduentum imminere, quiiaminiftismyfterium
iniquitatis operatur. Neqj enrm praetereundum videtur,
quanta Martinum fub ijsdem diebus diabolus arte centa-
ueric. Quodam enim die praeinifta prae fe, & circumteólus
ipfe luce purpurea,quo facilius claritate adfumpd fulgo-
ns llluderct, vefte etiam Kegiaindutus,diademate ergernis
auroqi redimitus, calceis auro illitis, feren o orej laeta
facie, vt nihil minus quam diabolus pucaretur, oranti in
celiulaaftidc. Cumqj Matdnus primo adipe&u.ciusfuil-
fet hebetatus, diu multumq^ filentium ambo tenuerunr.
Tunc prior diabolus: Agnofce, inquit, Martine, quern
cernis. Chriftusego furrwdefcenfurusad terrain prius, me
manifeftare tibi volui. Adhaeccum Martinus taceret,nec
quid quam relponfi referret , iterare aufus eft diabol’ pro-
fellionis audaeiam: Martine, quid dubitas credere, cu vi-
deas ? Chriftusego fuin. Turn ille, reuelante fibi fpiritu;vt
incelligerec diabolum eflè,non Deum: Non fe^inqtiic, le-
fus Dominus purpuratum & diademace renitentem yen-
ii|irum efte przdixit. Ego Chriftumi riifi in eo habitufor-
maq>, quapaftus eft,nili Crucis ftigmaca proferentem; ve-
nille non credatni Ad hanc ille yocem lladm vt fumus e-
uanuiti Sc cellulam canto feetore compleuic, vt indubia
indidarclinqucret,diabolum le fuifte. Hoc ita.gcft,um,v.t
fupraretulimus , ex ipfius Martini ore cognoui, ne quis,
forte exiftimet fabuloliira.
Nam cum olim audita fide eius, vitaatque vircutibus,
PfeuJo-
Helias
Hifpinut
Pfeudo*
Ioann«.
Diaboli
âne tende
fide-
Chtifb A
De v ita B . M artini Liber.
Idefideriqillius aeftuaremus, gratam nobis ad eum viden*
dum peregrinationem fufeepimus , fimul quia lam arde-
bat animus vitam illius feribert .-pirtim ab ipfo, in quantum
ille ihterrogari potuit.fcifcitati fumus : partim ab his
Mas, W quiihterfuerantjVelfeiebaritjCogmJuimus. Quo quidem
luiAus'j tcmporecredinOnpoteift,quamehumilitate •, quabeni-
Igriitatefufceperit: congratulatusplurimum, iScgauifusiti
Domino, quod tantieftethabicusd nobis, quern peregri-
' natione fulcepta expetillemus. Miferuin me'(pene ntjn
audeo confiteri) cum me iamfto conuiuio luo dignatus
eftadhiberi; aquaitt manibus noftris ipfe obtulir,ad ve-
fperam autem ipfe nobis pedes abluit, ncc reniti ad hoc
aut contraire conftantiafuit :ita auiftoritatc illius opprel-
lus fum, vt nefes jiutarein., fi non acquieuifteni; Sermb
autem illius non alius aplid nosfuit, quam ihundihuius
illccebiras ^fcculionera relinquenda, vt Dominum Ic^
fum liberi expeditique fequercmur,prxftantiftimumque
nobisprsfenrium temporum illuftrisVtri Paulirii, cuius
fupramentionemfecimus , exemplum ingerebat : qui
fummis opibus abiedis, Chriftum fecutus.folus pene his
tfemporibus Ei^ngelica prsecepta compleftet I- ilium nobis
fequendum, ilium clamabat imicandum, beatumque
efte prxfens feculumjtantcEfidei virtutisquedocumento,
tfim fecundum fententiam jDomihi diues & poftidens
multa,vendendo omnia-& dando pauperibus, quod erat
fa&u impbftxbilc,poflibile feciflet exemplb. lam vetb in
Verbis & confabulatione eius quantagrauitas*quahtadi-
gnitas,erat 3 quam alaver,quam efficax, & quam in exfolfada
plicari
poP
dum l non alij fuere infe&atorës eius,licet paûci âdmodü,
nbh alij tarnten quàm Epifeopi ferebantür. Nec verù qüé-
quam nomiriare necefte eft v licet nosmetipfos pleriq^cir-
çüm latrent; fuifficit,v’t fi quis ex his haèclcgeric, & agnb-
-iiterir,erubefeat ;nath fiiràlcitur; de fe ipfe didum fatebi-
tur, cùm forlaïïenos de alio fenferimus. Nohrcfugimus
antem,vcfi qüieiufmodifunt, nosquoquecum tali virb
oderint. Illud facile confido,omnibus landis opufeulu m
iftud gratum fore :de cætérb fiquis hæcinfideliter legcrit;
ipfe peccabic. Ego mihi confeius lum, me rerum fide & a-
mbre Chrifti impulfum ; vt haec feriberem manifefta ex-
pofiiiflè,veradixiflèjparatumqi,vtlpero ; habcbitàDeo
præmium, non quicunq; legeru,fedquicanq; crediderit;
Sv S V L P I C I I
SEVÈRI, BITViUC .
A r c h i e piscopi epi -
S T O L ÂË.
Âd Eufebium Presby terum, contra mulosvirtutum
B. Martini, Epiß. 1.
Efterna die cùm ad me pleriq; monachi ve-
niflent,inter fabulas iuges longumq; fermo-
nem mentio incidit libelli mei,quern de vira
- . ; . . - , --------» — -j---------------- B.viri Martini edidi, ftudiosèq; eum imuluendisferiprurarum
quæftionibuspromptus & facilis? Et j Us legi libentiflime audiebam. Interea indicatur mihi,
qùia multos ad hanc partem incredülos fcio,quippe quos | dixiflè quendam malo lpiritu fufeitatum ,*cur Marri-
yiderim;me ipfo etiam referente,non credere : leium te- nus , qui mortuos fufcitalTet, flammas domibus depu-
ftorilpemqjcommunemmeexnullius vhqùamoretan- liflèt,ipfenuperàduftusinccndio,periculofiefuiflètobr-
rum fcientiae;tantum ingenij,tam boni &tam purifermo- . noxius padroni. Oiftuni,quisquiseft,tniferum ! ludæo-
nis audifle. Quanquam in Martini virtutibus quantula rum in verbis eius perfidiam & dida coghofcimus, qui in
eft iftaiaudàtio ? iiifi quod mirum eft, hominiilliteraco | cruce pofitum Dominum his verbis increpabanr: Alios
nehancquidemgratiamdcfuifle.Sediamfinem hber po- faluosfecit, feipfumfaluunifacere non poteii. Verèplane ille datth.ih
ftuiat; lermo claudenduseft : non quodomnia,quæde j quicunq; eft, fiillis temporibus natuseftèt, &in Domi- I
Martinofuerantdicenda, defecerint, fed quia nos,vein- numhacvoce dicerepotuiftet,qui(imili landum Domi- -
ercespoetae, extremoinoperenegligctes , vidi materiæ
mole fiiccumbimus. Nam etfifada illius explicari verbis
vtcunquepotueruntjinteriorem vitam illius,& qüotidia-
nam conuerfetipnem,&animum ccelo femperintentum
nulla vnquam ( verè profiteor ) explicabit oratio jillam
lcilieet perfeuerantiam,&temperamentum in abftinentia
& leiunijs, potentiam in vigilijs&orationibus, nodesq;
abeoperindeaediesadas,nullumque vacuum abopere
Deitempus,quo vel ocioindulferit,velnegocio.Sed rice
cibo aut lomno quidem, nifiin quantum nacurænecefli-
tas eogebat. Verè fktebor, non fi ipfe,vt aiunt,ab inferis.
Homerusemergeret,poflèt expbnere : adeo omnia maio-
rain Martino ftmt,quàm vc verbis concipiqueanc. Nun-
quahora vlla momencurtiq; præterijt j quo non auc orati-
oniincumberetjaucinfifteretledioni. Quanquam etiam
inter legendutft, aut fi quid aliud forte agebat, nunquam
animum aborationelaxabat. Nifnirum vefabrisfetratijs
mons eft,qui inter operandum pro quodam laborislteiia-
mine incudem fuam feriunt : ita Martinus etiam, dum a-
hud agere videretur,femper orabat. O verè beatus,in quo
dolus nö fqic; neminem iudicans, neminem condénâns,
nulli malum pro malo reddens 1 Tanta quippe aduerfum
omnes iniurias patientiatn adfumpferar,vt cùm eflèt fum-
rous.Sacerdos, impunè etiam ab infimis clericis làedere-
Varti- fUt: necPf°Pter id eosaut loco vnquam amouerit^autà
pa tien-' ^ ’^antöiniplofuit.charicaterepulcrit. Nemovnquä
1 Um iratum,nemo co mmotura, nemo mcèrentem,
[ nei^°ridentem: vnus idemq; femper,coelcftèm quodam-
^ u> æC*t*am vultu prsfecens, extra natutam hominis
-» viaebatur. Nunquamin illius ore nifi Chriftus, nunquä
m illius corde nifi pietais,nifi pax,nifi mifericordia inerat.
leriimqueptiam.pro corum, qui obtredatores illius vi-
debanturjfolebacflere peccacis,qui remocum & quiecum
venenatislinguij & vipereo ore carpebanc. Et verè non-
... ■ f . x w i u u a 111UIUU3 VlltUllDUS vicxquc c iu s , qui
in i lo oderant, quod in fe non videbant, & quod imicari
non yilebanc. Atqui, o nefas dolendum Sc mgemifeen-
Biblioth. Vet.Patr. Tom. 5 ^
ni blalphemat exemplo. Quid ergö,qùisquft tes, Martin9
ideo non potens, ideo non fendus; quia eft fiericlicacus
incendioi Obeatum,&per omnia fimilem Apoftplis, etiam
in his cônuitijs virum! Nempe hoc & de Paulo gentiles
illi ; cùm eum vipera momordiftèt,fenfiftè referun-
t u r : Hie homo debet homicida ejfe, quern faluum factum de -mart,
fata viuere nonfinunt. AtiUe,excujfd vipera in ignem, nihil ttiali
fatiebatur. Illi autemfubitb cafurum, & repente moriturum eum
putabant : fed cum vidèrent nihil malj contingere ei, corner tentésfi
dicebant eum Deum effe. Alioquin,velhorfi exemplo, omniu
mortalium infelicilfimè, perfidiam tuam coarguere ipfe
debueras : vt fi tibi fc|ndalum mouerat, quod Martinus
flamma ignis videbatur attadiis, huncrurfiimattadum
ad mérita illius 8c virtütem referrés,quôd circiimfeptusi-
gnibùs non periflèt. Agnofce mifer, agnôfce quod hefeis;
omnes ferè fendôs ma'gis infighés periculorum fuorum
fuilfe virturibus. Video quidem Petrum fideporehtemj MÂtth.
rerumobftanrenaturamarepedibusfupergreftum,&in- H
ftabiles aquas corporéo preftiftè veftigio,fednon idco.mi- *
nbt mihi videtur Gentium praedicator, quemftudus ab- *-Cor. u
forbuit,& pofttriduum totidemqv libdes, eniéjrgeritem è
profundo vndareftituic: atq; haudfdo, an peiiè plus fue- :
rit vixiftèinprofundo, an fupramaris profundatranfiflè.
Sedhæctu,vcarbicror,legeras,aut ftultè nô leda non au-
dieras. Neqj enim ablq; diuino cobfilio iftiufinodi exem- !
plu beatus Euangelifta feçris literis protuliftet, nifi vr ex
hishumana mens erudiretur naufragiorum atq; ferpen-
tiumcafiis>&fient Apoftolusrefert, quinuditatc,-fame, z.Cor.u.
latronumq; periculis gloriatur,omnia h*cfendishomi-
nibus, atqj omnibus adperpetiendum quidem effè communia
: fed his tolerandis atq; vinccndis præcipuam femper
iuftorumfuiflè virtutem, dum per omnia rentamenta
patiences femper inuidi, tantôfortiùsvinccrent,quamo
grauiùspertuliftent. Vndehoc, quodadMartiniinfirmi-
tatem vocatur,plenum eft dignitatis & gloriæ : fiquidem
périculolîflimo calu tentatus,euicerir. Cxterùmidomifi
lum à mein libello illo,quem de vita illius fcripfimus,ne»-
D d 2 mo mi