A diuinis Hterisrà Deo feduci homines,aut obcundijaut ob-
Deam ob- turaJ.j corj a eörum,holice dubitare prxcefliflc mala meri-
qubrunda ; taeorum,vt iufte paterentur.1» iww«Mdi«4]Quxcftin tur-
fotda que .pibus myftèrijs,;vt concùmelijs afficiant corpora fuâ, dum
admodu j fibi in fàcramentis idolorü cautcria SC buftiones infligunt,
Cpl&re fi-
niuiacbra
eft vcritate
conucrte-
Seruirc
quid.
j Qutcommutaucrunt veritatem Dei in mendacium] Hoc eft,nomen
Dei qui véruseft j dedérunr his qui non lunc'dij, lapia
dibus fcilicet Sclignis, atque mecàllis. Qui fimulachium
coiir,cônuemt vcritacemDei inmbndacium : nam mare
veritas eft,hoceft vëracreatura: Neptunus autem mehdà-
cium,fa<5tum ab homini,conuerfa véritatfeDèi in menda-
clum. Quia Deus fecit mare, homo autem iimulacnrum
Neptùni. Et colueruriti&fetuieruntcreaturapotm quarto créAto-
rij Id eft.non folum diie *runt ffed etiam fetuienlnc:Sed
quicunq; alicüius creaturx cùpiditatè vincitur, ipfi feruit:
à quo enim quis fuperatus eft,nuius & feruus e ftjtt| -
QuieUbcpedictustnfecula] Cuifi feruiflent, &^fifieri
benedi&i in fecula potuiflent. Nam famine eorum immuta-
uerunt naturalem vfum, in eümvfum, quieftcontra naturam]
Omniaperuerterunr, in Deumperuetfi : Nequeenim or-
dinem naturxferuare poterant* qui naturædereliqueranc
autÖrcm.
Similiterautem &mafculi,reli£lo naturalivfufoemina.] Aliam
dare Sacanas legem non poceft, nifi vt conceftà& licitàin
alium ordinem vertat, vt dum aliter fiunt quam concéda
fuhr, peccata fint. Exarferunt] Qujaeftrenatalibido mo-
dum feruare non nouit. Et mercedem quam opartuit erroris
fui, infemetipfisrecipientes] Oportuiflenoneft veritusdicé-
re Apoftolus,vt qui creaturx potius, quam creàtori ferui-
erubt. Erroris fui mercedem] Non inuiti hxc turpià patien-
do, fed libenter faciendo. Receperunt ] Iudicio fei licet non
alieuius hominisimmündiflimi, quem taliadele&arcnt,
lèd iuftiilïmi Dei,qui tradidit illos in paflîoncsîghbminiç,
vt crimina criminibus vindicarentur, Sc fupplicia pcccanrunt
mifeieri,qui fibi crudeles funt : T errio inuenimusab1
AVpp o~ft olo po: fitu:m:tradidicillos : & prima* quidemcaufas
ddidit: Oma cum cognouijfentDeum,nonficut Deum magnifies.
ueruntScc. Propter quod,intuit,tradidit illos Dm tndcßderucor-
dis eorum 8cc. Secundx traditionis caufam videtur prxmic-
tere,cum dicit: QutacommutaueruntveritatemDeiinrnenda-i
ciumi Propter hoc, ait, tradidit illos Deus in paßiones ignominU: I
qua? tarnen fecunda traditio grauioribus fiagitijs videtur
obnoxia: erenim fee mi nee, inquit, eorum mutauerunt naturalem
vfum &c. T er rix quoque traditionis cauias videtur
dare,cu m dicit: Etficut nonprobaueruntDeum baberein no-
tit ia, tradidit illos Deus in reprobumfenfum Sec. V er u m diftin-
ótionesiftxcaufarum , non mihi videntur cöngryere fatis
ad ea.qux fingulis quibufque fubieófca funt crimina: Quo-
modo enim turpioribus fiagitijs is,quicrcaturam deferuir,
magis quam ille, quigloriam incorruptibilis Dei mutaue-
rit infimilitudinem imaginiscorruptibiliis hominis, & vo-
lucrum,& quadrupedum,&c ferpétum? Autquom'odofu-
pra vtrunqj horum, velut examini euidam traduntuv ma-
lorum,hi quinonprobatieruntDeumhaberei)inotitia r Magis
itaquemihivjdentur omnes hxcaufx, quxtraditionibus
fingulisproferuntur,in vnum coadceruädx,& rUrfum tra-
ditionum fpecies in vnü,vt verbi caufa ita dicamus: Quod
commutauerunt gloriam incorruptibilis Deiin fimilitu-
dinemimaginiscorruptibilis hominis. Etquia commutauerunt
veritatem Dei in mendacium. Etinecprobauerunt Deum habere
in notitia: Propter hxc omnia tradidit cos Deus in de-
fideria cordis eorum, Sc tradidit in paßiones ignominia, & tradidit
illos Deus inreprobumfenfum,vt facer ent qiu non conuenmit,
qt(t erant repleti omni iniquitate & malitia, Sc caeteris qux feti-
ptafuntmalis. In his autem trib us , vniuerfas impiétatis
fpecies enumerate videtur Apoftolus,ivel eórum quiido-
lacoluntjvel eorum quicreaturxdeferuiunt potius,quam
creatori: hue eorum,qui non probauerunt Deum habere
in notitia. In quorum primo titulóptomifcuépagani: In
tium non fint tormenta, fed incrementa vitiorum. Etf icut alio fapientes eorum &philolbp,hidefignatuf: Putó quod
non probauerunt Deum habere in notitia] Non nefcierunt,fed j hoc tertio indicenturhxretici, velcreatorem.Deumne-
minime probauerunt : Ille enim probat Deum habere in j gantes, vel diuerfàs bfafphemias in Excelfum loquemes.
notitia,qui femper ilium prxfentemhabens , peccàrënon | Cerrum eft autem, quod liquidem tradiderit Debs vel in
audet. Tradidit illos Deus infenfum reprobum]Öe\isnétaincm • defideria cordis, vel in pafïïones ignominiae, velinrepro-
traditj fed relinquit, nee adiuuat eum qui pécçat. Repletos bum fenfum,continuo in eo qui traditur, feges criminum
omni iniquitate, & malitia] Principales caulàsoftendit elle ; furgat. QuicumiuftitiamDei cognorint, non intellexe-i
omnium vitiorum. Ioannes Metr^politanus haecdicit; runt,höCeft,oculoshabent&non vident;bonenimintell
Iniquitas Iniquitas eft generale nomen oranis peccati ab origine: lexerunt,taies à Deo,etfi non in præfènti, tarnen in futuro
generale Namquilquisdeæquitatenaturx , vel mandatons m Dei eflè puniendos.Ncnfolum quifaciunt,fed etiam quiconfentïunt
peccatorü labitur,iniquus dicitur : Vnde iniquitas di(ftaeft,quafi in- facientibus] Simt quidam,qui Cc reösnon purant,(t nó ope-
nomèiT '®^lu‘tas: Malitia vero,quafi.maior latio: molitureriim,vel > rentur quçmala lunr,aflèntiuntautem facientibus.Affen-
M jitia! i magis vult quam neceflè eft.Fornicatio dióla eft,quafi for- tire autem facientibus eft,fi ciim quïs poflit reprehendere,
Forniea-' mienecato, per quam forma bonanaturalisanimænèca- taceatîvtaüdiens fabulas,aduletur: Sc ita cft,vt quifomi-|
tio» jtur. Fornicatio autem eft, à legitimo coniugio foras exire* ! tem praibent'delitftis eorum,dignum eft vt pari crimine rei
inrpudici-jjjjjp^dicitia,eftpeccatum publicum, Sc perfèueransiAua- habeantur:Sunt item alij,qui non fqlunl faciunt mala, fed
':ritia,di6l:a'èft qùa(î ab auro refpeófcu Auarus dicitur, quafi . etiam confentiunt male facientibus.' Duplex ergo horum
àuidiis àùri.înùidia,'eft odium alienæ felicitatis. Homici- nequitia eft.-illi enim non tam mali lune, quifaciunt, 6c fa
'diùmvèftinnôcén'tisoccifioi Cobtentio eft,vbi non ratio- | cientibus contradicunt.
healiquidjfedanimipertinaciadefenditur, vbinontam
veritas quxritur, fed intentio fatigatur. Contentiofu^eft,
quialiquidcontra confcientiam luam nititur defenfare.
Dolus,eft occulta niàlitia, blandis fermonibus adornata.
Malignitas , eft malitiæ opus j diôta à male agendo. Su-
furrones J M ur muratores non in faciem, fed in aurem loque
n tes,
Aflcniiri
facictibos
quid Ci.
Auaritia.
Homicidimo.
Gontctiô.
Dolus.
Maligi
D
^illumines.
'Coutume
liofi.
Snperbia.
jpRopttr quodinexcufabilisesôhomô.omnisquiiudicas] Quoniam
facientem maligna, èc confenticntcmfacientibus,
morte dignos oftendir,neforte is qui facit, dcnocon-
fenticfacientibusexcufarifë polie putaret, docct huiufcc-
Ùed ûdibiles] Nihil enim eft tam odibile Deo, quam ido- 1 modi inexcufàbiles eflè proprerea, quia non confèntien-
lôlàtræ.ContUmeliofî funt,qui vdlbcisfunt in verbis iniu- ■ do facientibus,fed magis iudicando illos, fein his iudicat,
riæ. Superbiacftamoralienæexcellentiæ, qui vultfuper- 1 quia hxcipfe agit, qux in illis damnat.
grcdi,quodeftfuperbi. Scimusautem, quontamïudiciumDeleftfecundumveritatem]
Inuentores malor uni ] Qmafêmperfuperbiaexcogitat& Hicterrorem incutic, vt qucmincuriofum illidicunt, ifte
inuenitmala:ficutautorfupêrbixperelationemfuamin- malosfècundumveritàtcmncidicatiudicaturum.hoccft,
uenit fibi malum,quod ante non fuerat. Elatus autem di- | feueriflîme reddere fecundum menfurâ vniufcuiufque,nô
citur, qui (e iaôtat luper menfuram fuam. Item elati funt, parcerC: Si.n.tu pcccator pcccatorcm tui fimilcm iudicas.
qui fe iadtant habere quod non habent. Parentibusnon obc-
dtentes] Veriparcntes lunrquiper femen verbi generant in
luce m Sc viram xcernam. I nfipientes] Incompofitos. Inordi-
' JMfwJQui i fonte fapien tix recelletunt,necefte eft vt inordinate
ferantur.Sine affettione] Aft’edtio cftadimplctio cha-
ritatis. Sine mifericordta] Quomodocnimaliorumpotcquanto
magis Deus iuftus tc iudicabit iniuftum ? Secundum
Veritatem ] Humanum enim iudicum multis modis cor-
rumpitur,amore,odio,timore,auaritia. Sxpe iudicum in-
tegritas violatur,& contra iuftiti^ rcgulam interdu miferi-
cordia incli natur. Illud eft quod in hoc loco videtur oftc-
di,quiafolius Dei fitfccunduvcritatcmiudiciuiSunt enim
Riaitiz
K i n i t a i i s .
■ongaai*
quxdam qux committuntur opere qnidem malo, animo
autem non màlo:vtfiquis verbi caufa homicidium nô vo-
luncate commifèrit. Et alia fiunt opere quidem bono, fed
animo nbn bono;vt fi quis mifericordia non pro mandàto
Dei,fed vt laudfltur ab hominibusfaciar. Alia veto funt,in
quibtis fiue in bono,fine in malo animus cum opere concordat^
quia corda hominum nofle folius Dei eft,& metis
fecreta agnofeere, idcirco ipfè folùs eft, qui fecundum
veritatem poteft habere iudicium.
Exiftimas<«/fe»ia/»a»»o3Hoceft,nunquid tibi examen datum
eft velpoteftasiudicandi demalis&ftupris ,'cùmea-
dem agis,& non eft qui de te ad prxfèns iudicer ? Effugies iudicium
I)ei] Non vtiq; in futuro euades. Andiuitiasbonitatis
eius&patierttu, &longanimitatiscontemnis'i 3 Diuitix boni-
tatis Dei,quibus bona pro malis dat.Patientia vero eft,qua
peccatotcsimpunitos patienter conuerti tolérât. Longà-
nimitaseft,qualongum(patium poenitentixdat. Diuitias
bonitatisilleagnofeere poteft, qui confiderat, quanta in
terris malaquotidie homines gerant, tamé his Deum pro-
ducentem folem fuum quotidie, ôcpluuias miniftrantem.
Suftentatio verb,vel longanimitas , ae patientîa in hoc videtur
difterre,quod qui infirmitate magis qudm propofito
delinquunt,fuftentari dicuntur:Qui veropertinaci mente
velue in fiiltant in deltdHs fuis, patienterferri diccndi funt.
Sed ficutomnia in menfurafecit Deus, & pondéré, & numéro,
ira etiam patientixeius ccrta menfura eft. Tu autem
fecundum durit tant ,& impoenitenscor] Impunitatem fperans
peccatorum,nonfolum durât,inconuerfibilis&incontre-
étabilis manens,fcd adhucpeecat.fecurus quod non fît vl-
tio futura.Cor durum in feripturis dici videtur, cum mens
humapa,velut cera à frigore iniqui taris obftricta, fignàcu-
lum imaginis diuinx non rècipit. ThefaurizMtibitram]Hu-
ius verbi in feripturis fignificantiam triplioem legunus, di-
citur enim in Euangelio thefàuros elle quoftlanvin terris,
in quo prpliibet Dominus thefiurizari, &alios thefàuros
in coelo iubécfideles recjpndere,& hic nunc Apoftolus dicit
irx thefauros:Iia autem Dei nihil àliud,quàpi iufta vin-
dibtaintelligitur. Graffitudo vero cordis eft,vbi fubtilis &
fpiritualisintelligentix non recipicur fenfus.jQ«i reddet vnt-
cüiquefecundum operafua] Sciendum quod ex Hicremia A-
peftolushoc teftimonium fumpfêrit. Illud quod in Eze-
chiele feriptitm eft,hüicfèntentix videturaduerfàri, dicit
enim: Cum auertit fe iuftus à iuftttia fua,&fecerit iniquitatem fecundum
omnesiniquitates,quasfecit iniquus,omnesiuftitia dus quas
fecérit non commemorabuntur in lapftt et us,quo lap fus ell:fed in pec-
catisquipeccauityinipfismorietur: In' quo videtur latenter hu-
iüfmodiinfêruiffeintellebtum , vtfi forte non fecundum
omnesiniquitatcsquasfecitiniquus , feceritiuftus,non
omnes iuftitix eius de memoriaauferantur. His quidem qui
fecundumpatientiam boni operisgloriam, & honorent^ incorru-
ptionemquarentibus vitamaternam] Boni operismercesper
patientiam expebtarur, quod in prxfenti vita non reddi-
rur,perfidemenimambulamus., &,non per fpeciem; patientiam
autem boni operis in illis elle cèrcum eft,qui ago-'
nes&certaminaperferunt. ■ '
Gloriam] Decusformx, quafànfHfiilgebuntficùtfol. !
Honorem ] Fiiiorum Dei,quo nihil eft mains,per queni et.
risappellatur. Tribulàtio vero, qüàm fubfeqpitur angü^ I _
ftia,nonèftfimilispütandaillitribulationi, dequadicit
Apoftolus-.Quiarriéfl/rffiopatientiamoperatur: illaenim talis
tribulatio anguftiam non habetlubfequentem. Inomnim
rf»i»w)»]Animaprototohominedidtar,ficutinGen. le- Anima
gimus Iacob cumLXX.& VI.animabusÀegyptum intro- ’prototo
i(Cc.Gloria autem &c.] Hic contraria fuperioribuS opponun- hom
tur : nam gloria con tra iram,honor eft contra ihaignatio-
nem^&quod.fupraihcorruprionem, hicpacemappellat.
Sciendum eft,quod triplex diuifioin his fenrérijs Apoftoli fHpti
claret* Nam veri Ghriftiani cum bonis operibus in primo ‘ j
ordine ponuntur,vbi dicit : His qui fecundum patientiam boni
operisScc.ln fecund© vero loco, incrédules Sc impios abfq:
bonis operibus ex vtroq; fiue ex Iudaicb.fiue ex gentili populo
pofîiit,dicens;H» autem quiex cotentioneScc. Tertio au-
tern loco incredulos, cum bonis tamen operibus, ex Gen-
tibus,vel Iudxis collocauit,dicens: Gloria autem & honor &
pax &cxt.Potcft ehim fieri, vt ex his qui in legb funt,fi quis
perfuafionc quidem communi Chrifto non credit, opere-
tut tamen qilod bonutfi eft,iufticiam diligat,mifericordia
tenear, chari tacetn & continentiam feruet, modeftiam le-
nitatemq; cuftodiar,arqj Omne opus bonum operetur,hic
etiam fi vitam nonhabeatxternam, qui credenS IbliDeo
vero,non credit filio eius Iefu Chriftoiquem mifit, tamen
gl#tia operu m eius,& Honor,& paxpoterit non perire.Sed
f5c Grxcus,ideft,Gentilis,quicum legem non habeat, ipfe
fibi eft lex, oftendens opus legis in corde fuo,ifte licet alie-
nusvidcaruràviraxcerna,quinoncredidcritChrifto, &
intrare non polficin régna cçlorum,quirenatus non eft ex
aqua& fpiricu fanifto,videtur tamen quodpeîhçcquçdi-
cun tur ab Apoftolo,bonorum operum gloriam, & npno-
rem,&pacemperderepenitus nonpoArc. Dubicariigitur
non puto, quod is qui pro malo opere côdemnari meruif-
fer,idemfioperatus eft opus bonum,rémuneratione boni
operis dignushabetur. Vides enim dicentem Apoftolum:
qui.a omnes fiosflare oportetante tribunal Chrifti, vt reportet vnuf-
quifquepropria corporis fuiprovt^eftit,fiue bonumfide malum, lu-
daoprimum & Graco] Semperludxum anteponit priroga-
ciua patrum,vraut colonetur prius,aut damnetur,qui cre-
dens propter Abraham honorificatior eft, diffidenspeius
traâanduseft, qui donum promiftum parribus refugauic.
Vel Iudxoprimum dixit , quia priuscrédita funteiselpt
quiaDei. Grxcum quoquembiunxit,propterfipicntiam
Grxcis traditam. Ira eft,non ei qui iudicat,fed ei qui iudi-
catu'r,dum fit reus. Irafdi.n. dicitur Deus, vt vihdicaturftS
credatur.Nam Dei naruraab hispafliOnibusimmuniseft,
& vt non folum irafci,fed Sc vindicate credatur, adiccit:&
indignatio. Anguftix vero funt, quibusfententiaconftri- Anguftia.
bfcusjtribulabirurin pceua. Quicunque enim fine lege peccaùe-
runt] Requirendum e ft , vtrum defolaMofilegeiritelli-
gendum fir,an de legeChrift?, vel etiam dèquâcunq; hu-
mana lege, fab qua vnurnqucmque mortalium viuefecô-
tingit,quo feefidum iplàm iudicari poffit, qui ill ea peccat:
An quiextrafolam Mod legem, eriamli-aliquâ lege viuat,
velut extra legem pofiths,cum peccauerit pcreàr. Nam ipfe
Apoftoh Paulus, cùm dicitfe his qui fillelègeeffenr, fed
in lege efie Chrifti,bftendit fe in lege quidem Mofi non cC- )
iamangelosiudicabunc. Incorruptionem] Vicxfcilicetper-| fé:elîètaméinlegeChrifti.P«-/e^fmi«dif4f>K«r«r:3Vtiqj qui
petux. Signanter autem addidit incorruptionem,propter j in lege Chrifti eft, per legem Chrifti;& qui in lege kdfi per
indiferetionem fecularisglorix atque honoris, qui corru- : legem Mofi iudicaDitur.vrpereàt.Neq; qui fub lege Chri-*
ptibiliseft. Hisautemqui excontentionefunt ] Subaudiefit: i fti eft,quamuisetiam fubdituslegi Mofi videatitr,iudicari
In diuinis feripturis xgritudinesanimx numeranrur , fed ‘ tamenfecund urn earn pu tan dus eft, cur non fit circund-
vnusex'cxteris languor e ft, &,animx quidem pefllmus. fus,vei cur fabbatum non ieruct: quod Sc fi iuxta Mofi le-
Contentioanimxmtelligcndaeft, per quam omne opus gem putandus eft iudicari, fecundum hoc quod lex fpiriJ
prauumgeriturjperquamhçrefesnafcüntur.perquafenif- tualiseftiudicabitur. Hiperibunt& iudicabuntur]Vnumvo-
mata & omnia fcandala,qùx;nccclefijsfiunt:dum videli-i luitintelligi» quia qui périt,per iudicium Dei périt: & qui
cet qui apud femetipfos prudentes fu n t,& in côfpeûufuo ï iudicàtur,peccàtor périr. Cum enim gentes, qua legem non ha-
fapientes,quicquidlibueritpro lege défendant. Diffidunt] bent, natur aliter ea qua legisfunt faciunt, eiufmodi legem non habe-
Hoceft,noncredunt, velnonobediunr, vt Origines ait. i tes ,ipfifibi funt lex] Ne quis force dicerer,legem Geptes non
Perif*fi]Ideft,do&rinxeuangelicx. Credunt autem iniqui-\ habent, ad quam formampoterunt iudicari ? Quioftendunt
<at* J Hoc eft, idololatiiæ. Iplè cruciat 11s, qui ex prxdidta opus legis feriptu in cordib. fuit] Certû eft,quod Gentes qux lc-
comcictiaanimç incutitur,iraappellacur;indignaciocnim gé non habét,naturaliter qux legis funt faccre,nô pro fâb-
'pfius irx,tumor quidam eft,&per fingula quxq; commo- bâtis,vel neomenijs dicürur,vel facrificijs,quç in lege icri-
l,o»v.t h jverbi gratia,aliquod pciïimum vulnus, iram po- pta funt : - Non enim hæe lex ip cordibus Gentium dicitur
namus,huius autem tumor&diffiencio,indignatio vulrte- eifeferipta, fed hoc eft quod naturalicer fencire poilùnt,
—
H
ladicia ex
Talcripto
legü fient.
i W i