i Dominus paries dealbate. quomodo haec intelligenda ftinti
P/i.68. 24
•Heb. i.x.
ReJ^. Percuciec te,inquit,non percutiat : & rurfum redder,
non reddat.Vnde fir, vt nop ram maledicenris animo
di&a eflè Videantur, qqam iudicium Dei atque vindi6tam
denunriantis. Itemaliter.-Etfi peradminiftratiorteftiprophetiiimmoto
animo maledicac propheta,vt illud:0&/t«-
tentur oculieorum ne videant : dicit quideonim mcritisdcbe-
batur. Quid omnispraUaricatio & tnobedienttaaccipit iuftam opérés
atque mercedis retributionem.,
A D H E B R Æ O S .
! interrog. Quid in hoc fequimpr quod Appftolus dicit:
Fide Iacob m or tensfingulosfiliorumlofeph bene dixit,éff adorauitfa-
Jltgium virgaem.
Reft. Scepcri fignificatio eftaccipiendaper virgam , &
1 per hoc rcgni poceftatifq; faftigiunnin quq/Chriftusintel-
I figituradorttus, qui videlicet mturuserac rcgni Hebr*o-
rumcapuc.
/ IN A C T IB V S A P O S T O L O R V M .
Int. Quidindicac illud quod legimusî&ïtfotfi babtnsiter,
id eft,mille paflas? '
Rejp. Sabhatoenimvfq; ad monrem ©liueti ire Iudxis
licicumerat:vel certeficubifuiflent,tantolpaciodcambu-
landi licentiath prxfuinebant.
Int. Spirit'usfunctus quomodo ante afeehfionem à falua-
torc fecunddm Euungeltftam lounnem apqftolis infujftatur,cam
fecundum A&us apoftolorum poftdecimumafcenfionis
dieminapoftolosmiffusfit,? . V
Reft Mukxfan&ifpirimsgratiarum donationesfurit,
fecundum illud quod Apoftolus dicit ; Alij quidemdamper
Jpiritum femoftpientu, alij fermofeientia fecundum eundemjpiri-
tum^lijgratiafamtatum in vnojpintu,&c. _ Igiturantealeen-
fionem gratiam fapéti fpiritus acceperunc,quapoflintpec-
| cata dimittere, & bapuzaie, Sc credetuibus fpiritum a,doquantum
ad fpnum pertiner,audierunt : quantum adVeN
ba,non audieruntè/
int. Quare priuscommunis cibus vocabatur, qui putarc-
turimmundus? • ;
Iiejp. Quod contra interdiiftumtunc Dei in fcômmune
exteris patcrethominibus, qui ipciborum diferètione legis
obferuantiam non tenebant , per quarp Iudæi partem
Deifcefièiachbant. Purifipatuseftautem etiam Domino pH
dicepte ad Petrum : Qua Deuspunficauit, ne tv commune di- aôi
xeris. > \ "
Int. Quid illudeftquod in A&ibus ApoftolorUtnrfwo-Mft ij.^
decim Hit qui loannis baptifmo baptvzati fuerant, baptizantur a I
Paulo.
Rejp. . Hoc idcirco, quia non in nomine trinitatis bapti- !
zatieranc.Baptifmurnenim loannis licet in eum quiven-|£Ionrc'
turus eft,baptizärec, tame proprie loannis baptifmum di- j(iuLlui
cebatur. Vnde&abhxreticisvenientesrionrebaptizan- F
turànôbis, fi baptizatos confiât in nomine trinitatis: ni(i
impofitio tantum manusad fidem reeftam conqprfisadhi-
betur, vt per hancfan&i fpiritus fufeipiaturmfulio.
IN E P I S T O L A I A C OB I.
I»r.‘ Quomododicitur : Deusintentatof malorumell,& UcoiA
ipfe neminem tentat:c\ita nihilominus leriptum lie : Tentât vos Dciu '>
Dominas Deus vefler ? r * Dom/"
Refp. Tentatio Dominiprobatioappellatur. Nequee*
nimilie quenquam tentât in paftionibus , led à concupi-
fcentijs noftris illa.tentatio eft, cum hutniliati deijeimur.
A Domino eft tentatio,cum probat & glorificamur, Sc id-
eo Dominus intentator malorum eft.
IN E P I S T O L A IO A N N I S . .
Int. Quomodoperfeäa charitasforas mit tittimorem,cum rur-
fum (cribatur : Timor Domini cafluspermanetinfeculumfeculi.
Rejp. Quifquis Deiim diligit, vtique abfque Deo elfe ' J j ® “
prionis infundere:fecundum quod tunc cum eis à làluâto- formidat. Hic eft timor Dei, qui permanet in fectilum re-
re fpirirusinfuftlaretur,di<ftumfuerat Quorum remiferitis culi.Igitur timor hic de perfe&a Domini chàritatcdeken-
peccatajeMittentureùi&quorÜretinueritiSyretenta erunt. At ve- ) dit : at vero alius timor ille de temporarijs rebus nafeitur:
- Aclo.i.s. -
£0.24.491
Rem./, s.
Diuilîo a-
poitolo-
Rom. 15.79
ro poft afcéiionem multo maiorem fanefti fpiritus gratiam
perceperuntinoperatione virtutum, Scgfatiafanitatum,
&diuer/arumperceptionelinguarum : iuxta illud quod
eifdem eodem promiflum fuerat die, vt baptvzarenturjpiritu
fantto, & mduerenturvirtute, quaEuangeiiumChnfti vni-
uerüsgentibuspoflintpraedicare. In hacergo perceptione
iàndti Ipiritus lecuhdum dôminici gratis diftributionem
apoftoiorum demonftraturprofeôkus, non coropugnan-
tium diuerfitas fcriptürarum. Et aliter, quare bis datus fit
fpiritus fan d u s , egregie quidam Do&or expofuit dicens
de eoquemprimumhicfaluatorperftipfum dédit, & de
ccelis poftea mifit, vtfigniôcaretur diledioproximi & di-
led ioD c i, quain cordtbusfanüorum perJpiritumjanâum dif-
funditur, qui datus eft ad cuangelizandum Dei verbum.
Pet quodapoftoli fefein orbis partes intulerunt,quantum
narrat hiftoria, Bartholomæusin Indos, ThOmas'tetendit
inParthoSjMatthæus Æthiopes, Andréas Scÿthas prædÿ-'
xatione molîiuit, IoannesAfiam diuinofertxione correxit,
Petrus Cappadociam atque Galatiam, Bithyniam.patirer
8c Pontum,proûinciàfque confines, dum ludæis prédicat,
circuit.4 poftremoRomam illuftraturusacceffit. P au lus ah
Hïerufalem vfquelltyricumcumEuangclio repleuijfet, tam innu-
meras ac dilpares nationes præceptis tanquam armisvi-
doredomuit.
Int. Cum in Adibus Apoftolorum primum legatur ;
Viriauteni quiiomitabantur cum w,hoc eft cumapoftolo, fta-
bantfiupehtes, audientes quidem yocem, neminem autem videntes,
quomodo poftea Apoftolus dicit; Et qui mecumerant,lumen
quidem vider un t , vocem autem non audierunt eius qui loquebatut
meettm}
' Rejp. Sùperius vbi audiflè vocem referunttif d Deo* tiort
vocem , (èdinconditum fonumvocis acceper un t , vt eos
poftea dicat yocem non âudiflej ideft, expreflànrvqrbo-
rumfidnificantiâm, quâpomntintelligerequodTonàbat.
Ac perinde ideired diuerfa vite & audiflè referuntnr: quia
quarum fiepe ami flionem veremur. Hune timorem foras
mittit diuinæperfedio charitatis.
Int. Item in epiftola fua loan nés ponic : Triafuntquaté*
ßimoniumperhibent,aqua,fanguisi& jpiritus : quid in hoeindi-
caturî
Rejp. Simile huicloco etiam illud mihi viderur i qüod
ipfe in Euangelio fuo de paflione Chrifti loquitur dicens:
Vnus militum lancea latus eius aperuit, & continuoexiuitfanguis
& aqua :& qui vidit, teflimoniumperhibuit. Ineodemiple de
Iefu fupra dixerat:lnclihdto capitetradiditjpiritum. Quidam
ergoexhocita difputant : A qua baptifmum, fanguisyide-
tur infticare martyrium, Spiritus veroiplè eftqui per martyrium
tranfitad Dominum. Plures tamen hic ipiâmin-
terpretatione myfticaintelligunt rrinitatem,eô quod per-
feda ipfa perhibeatteftimonium Chrifto : Aqua pattern
indicans, quiaipfe de Ce dicit : Medereliqueruntfontem aqua
viua : Sanguine Chriftum demonftrans, vtique per paflïo-
nis cruorem : Spiritu vero fandum fpiritum manifeftans.
Hæc autem tria de Chrifto teftimonium ita perhibent,
ipfo in Euangelio loquente : Egofum quitefiiniomumperhibeo
de meipfo:& teftimonium perbibet de me qui mifit Mepater. EtitéiJ
Cfim autem veneritparacletus, quem ego mittam vobisjpiritüm viA
ritatis,quiapatreprocedit, illetejhniontumperbibebitdente. Per-
hibet ergo teftimonium parer, cum dicit : Hiceftfiliüsmeus
dilectus: FiliùSjCum dicit: Ego & pater vrium fumusr. Spiritus
fanduSjCumde co dicitur: Et viditjpiritum Deidefcendentent
Jicutcolumbamvenientemfuperfe. •
Int. Quideft quod rurfum in epiftola fua profertefle
pro quo non debeat orari peccatum vfque ad inor terni
Rejp. Vtique vfque àd mortem peçcat ille peceâto^qur
Ift huius téitiporariae vit* curfü pcenitcntiam non agit.Hac
tatione illud qupque oportet iritelligi : Qui autem blajpbt-
Mauerit in fartcljtm jpiritum,non ïemtttetur ei,ntque hic, neque ni
/«rwfMW.Blafphematenim quidiuinis promiffis, fpirituiq;
fando minime ccedens,\in quo eft remiflîo pcccatotum,
ioàn.t-i
loan, il1'1
Û0 *M
Hebraieorum nominum interpret ationes.
,v -, i ^ ... :,n.. h, ,f - attplerit,8ctr4nfgredienddcalamitatem. A i i t q u o d jrtuat*
Quid fignificat quod in eodem lcgim\is,mundumin\ lieralijsjnterdum vita.alijseft calamitas. A b e l , l u d u i , v c l
^ V miferabilrs* Cainjpoflêlïîo,vèllamentatio; E n o c h , d ç d i -
catiOi Mathufalcm,mortemfuam mifit. N o e , r e q u i e s .
Semjnominatüs.Cham,callidus jâpbeth.latitudo.Lotb
■ I ■RM Rejp. Non quod aDcô mundus in maugno lit politus,
fed quod' vitiahominum ih muncfo viucntium fintmali-
,a. Hoc modo ctianl illud patebit quod feriptum eft:
Quia dies mail funt.
I N A P O C A L Y P S I.
Int. Qui funt illifeptemjpiritusDei.qui inApocalypß com
inemórantur ?
Reft. Hi funt quos & propheta Efaias enumerat:Spiritus
fapientia&intelleäus,Jpiritus confilij&pietatü.Jpifitus Jcientia &
veritatis.Jpiritus timoris Dei. In quibus tarnen fpiritalia opc-
(ra fignificantur. Omnia autem illa oper&ur vnusatque idemjpi-
I ritus, j.' j - t ... . : Ä . .
I Et quidem hxede opinionibus dodiflimorum virorum
■ exioenti tibi a,me prolata funt. S/quis tarnen in prxdida-
j rum quxflionqmdifputationibus aitulerit qu^magis pro-
‘1 bentur, reprehendens perdnaciam, quxin plerifqUeefle
fold,non abnuo me fecuturum eflè meliora.
Q V ^ E S T IO N VM V E T E R I S E T N O V Ï
T E S T A M E N T ! F I N I S -
C A P IT A L I B R I S E C V N D I .
I Hebr*orum nominum interpretatio
II Devarijsvöcabulis
I II De expofirione diuerfarum rerum
IV Degentibus
V De loçis
VI Defluminibus
V II Demenfibus
V III Defolennitatibus V
IX Dcidolis
X Devcfte facetdotali
X I De auibus, vel volatilibus
X I I DebeftijsScferpentibus
X I I I Deponaeribus
X IV De men finis
XV De Grxcis nominibus.
declinanSjfiuevndus. Melchifedech,rexiuftus. Abram,
paterexcelfus. Abraatn,patervidcnspopulum,velparer
multarum,fciIicetgentium.Saraiprincepsmea.Sam,prin-
ceps.Notandum<]Uodvtrifquenominibus,fc!licet Abra^
Sc Sara: tantum a literam Dominus addiderit | qu* ramen
apudHebriosperclegitun Agar,aduena,velconuerfa.
Ifmael,audidoDei. mac,rifus:non tarnen,vt quidam pu-
tant,ideo.fic appellatus, quia Sara tiferit,fed quod Abraä,
qui tune vtique prior rififle indicatur.Rebecca, patie.nria,
fine qu* multum acceperit. Iacob, fupplantator.Ilrael,vir
videns Deum,fed melius princeps cum Deo. Lia, labörio-r
fa.Rachel,ouis,vel videns Deum. Ruben,videns filios, fi •
ue videns in medio.Simeon,audiens triftitias.Leui,appOT
ficus,fiueadditus. Iuda,confitens,fiue glorificans. Zabu.
ion,habitaculum pulchritudinis.Ifachar,eftmerCes. Dan,
iudicium,aut iudicans. Gad,tentatio. Afer, latitude fiue
beatus.Neptalim,conuerfantes. Beniamin,filiusdexter*i
Ephraim,frugifer,fiuevbertas,VclaudusLatine.Manafle,
oblitifs. Efau,rü.bens,fiueaceruuslapidum. Cedar,tene-
br*,vel mceror.Iob,tiiagus,vel dolens. Amalech.populus
lambensjfiue reftingucns. Moyfes, adfunrptio,vel linicnSi
Aaron monsfortitudinis. Pharao denudans eum,fiuedif-
lipator eiUs. Sed Pharao pomen eft non hominis, fed dignitatis:
ficut & apud nos Auguftiappellantur reges-, cum
proprijs nominibusccnfeantur. Pharao tarnen illc fub-
merfus in mari rubro proprio vocabulo Centres vocicatus
eft.Iofue,faluator. Athoniel,tempuseius Deibel refpon-
fioDei. Aod,gloriofus. Semcgar,npmenadueniens,fiue
ibicolonus. Barach,fulgurans. Dclbora,apis velloquax.
Gedeon, tentatioiniquitatis eorum. Abimekch pater
meus rex.Tfipla, vermiculus ad tin«fturam,vel coccinnm»
Iair,illuminans. lepte,aperiens,vel apertus. Efcbon.cogi-
tatiojfiue cingulum mmroris. Achilon,viuens Deo,vcl videns
Deum. Abdo,feruuseius. Sampfon,folfcorum,vel
folisfortitudo. Dalila,paupcrcula,vel fitula. Eli,Deus
meus.Samuel,nomen eius Deus. Saul, cxpeditus.liue pe-
:titip.laflai,inful*holocauftum,veliacrificium-Daiiid,defiderabilisjfiuefortis
manu. Ionathan.columb*donum,
j vel Domini donum. Abefalom,pater pacis. Salomon,pa-,
l^ificus.vldem Ecclefiaftes,ideft, cpncipnator,Idcm &ldi-
---- : ' ------*-----—-------------------------------------, da,id eft, dile&us Domini. Roböam.Iatitudo populi.ATT
c D T C o n P l T V ^ n V N F N ' bia, pater Dominus. Afa, tollens, fiuefuftollens. Iofaphat
E V C H E R I I E P I S C O P I L V G D V N E N - . Domini iudicium. Ioram,qui eft excelfus,fed .mclipsftib,
SIS rN L IB R VM SECVNDVM 1N ST R V - bmatus. Ocbpzias,apprehendensDominum. Athalia,
dionum Pricfaciö ad S a- tempusDoniini.Ioas,fperans,fiuetemporalis. Ama,fias,
. Ionium. populum tollens.Azias,fortitudo Domini. Azarias.auxi-
; I lium Domini. Iqtham,perfcäuse Achas,apprehendens.
VoniamJilicharißiTne^füperiorelibr&pro- i Ezechias, forticudoDomini. Manaflès , qbiiuiofiis,vel
pofitiontbustuisJe retultt crcbra rejpönßo, ’ quia oblitus eft, Amon, fidehs, vel numciusv Iolias,vbi
« B H f i lVt. •vereor, neaßtduainterrovationes, v t dlinccnfam^lDomiiufilus. loacljaz.robuft,«. Ioa-
i lS S S S B S , . , '. •* chim cuiuseftpneparano. Eliachim,D,eire111 n'ccfj,y: Ic-
^ ^ f t fU rm q u e ^ g m t ^ m c n n t e x ß a u u t e ^ onias>prapL iD Domioi. ScdcdiiaSiiuftusDo0>mi.
faßidium: meo nunc nomine et qutfiofonder um opue Icroboanlrj dijadlcan*' populum, vel dij iMicans fcpeajps.
varitlurM,tdnecfam rpnyilt qusque , v t ordme ipjo Bafaa.pinguedo. HeUm,feculi,vel 01 bis.
mtpis cltretnt,per(peciesfüts diuidens, tetitulisfuis 2,ambri, pfalmus, vel canticam ipeum. Omn. cnfpans
fubdens.Etprimo venitmtdHcbrtorumnomimmin- meus. Achab,fiaierpatris. IczabeUflucnsfangiiine.ycl
terpretttionem'equibuscerttqutq.&ctlebriortbre- iftetquiliniiim. Ichu.ipfeveleft, Ioatha,robuftus.2.icha-
B i g l ; 1 riaSjtimoc Domini,Sella^mbi'aeiu^, vel pptino.Mar^cmi
confolans. Facee,aperiens. Helias,Deus Domnuis. htch-
fieuSjDeimeifalus. Ofee.faluator.Iohel,indpientcDeo,
fiue eft Deus. Amos, potens, vel fortis, aut populum de-
bellans. Abdias,feruus Domini. Iona, columba, vel dolens.
Micha,quisifte? Naura,germen,fiueconfoiatio.
Abacuc, amplexans. Sophonias, abfcondenseam.Ag-
g*us,feftus,fiuefolennis.Malachias,angclusmeas.E’:iK'.s
{alus Domini.Hie;remias,excelfus Domini. Ezeclj:tl, tui-
cinjdo Domini. Daniel . iudicium Domini. Iudith,.lauf
dans,vcl Iud*a.Iofeph,au<ftus. Maria,illuminata fiue ftella
maris;.féd le r^W ^ y rfo-4Q^ina. ,.Sitoo», pönefflfle-
' 'T t t , ; rbrciii,
H E B R E E O R V M N O M I N V M
I N T.E R P R E T A T I O .
ADonai,inLatinumfonat Dominus. Sabaoth, exer-
cicuum fiue virtutum:aut,yt aliquivolunt,omnipo-
tens. Iefus,faluator.Nazarenus,(an6tusfiue mundus.Mef-
fias,vn(ftus,ideft,Cbriftu$.! .Michael, qui ficucDcu?. Gabnel,
fortitudo Dei. Raphael,medicinaDeii ''Adamjhomo,
fi «e terrigepa. Eua, vita, fiuecalamitas. Miroc ynde
apücl Hebrxos incerpretacio huius nöminis' tam diuejrfa
Bibhotb.Vet. Patr.Tom. 5.