ïlabetuctcciptumintf^rmô, niqueirt rtoftfisSeptu'agin- i defiæDiaconus,inquit,bcnemmi!hauk,bbnùm litige; B
tainterpretum cxemplaribus,neqiic in Hebræoruttl. S ïd deadqumt, & matant fidockrn in fidc.Chrifti le f e tw -M
-IrarfumióPiaiwohabctut : fUtmeHfi mum cmm ttfism | A a . - - . t . «.
addiélus. j laqueum. Apoftplus ait te m non pofuft,coram îplis. ^Ergo
fait Hèbïa fciendum ,quod auçoritas Apoftolica nunquàm Hebrxo-
icis excpl. rum exemplaubusfidemfacit, nec Verbis fcmperltttcr-
Iudxis
(a in laque
pretum feruit , fed fcripturarum fenfum verbis quibus
competu expUeàt : Omne quodappellatur-vetus Tefta-
mentum menfa cft llrael,in qua menfa » fi quis volebat e-
dere verbum Dei » appofitis fibi legis &.Prophetarum fer-
Menfa (cri| nionibus pafeebatur. Ethancputo effè menlam^dc qua
■ Mgijgj dicit Salomon : St redieris coenare aimenfampdtentis, inteüigi-
bthter intellige qua apponuntur tibi,& mitte maman tuam, fciens
quia tait a te parare oportet : Omnis ergo fcriptiira menfeeft
fapientix. Aliter, -fiat menfa torum corant ipfisin laqueum,
hoc impietum eft, quando occifi fuut in vindiélam crucis
pafcha manducantes, inlaqueutn fcilicet obfidionis : Si-
ue in laqueum menfa diuina: fcripturx ludxis efficitur,
quando ea“quxde Chrifto prophetata funr, non nifi ad li-
teram peruerfeinterpretantur,in captionem fcilicet tranf-
migrationis, quxfub Tito & Vefpafiano fadaeft. Po-
teft autem & ilia captio raenfæhuius vider i , quiaDomû
nus eos ce pit, dun\ ad eos dixit : Quid vobis videtur de Chri-
fio ? Sequitur j Etnonpotueruntei reftondm Verbum.^ Etinre-
tribut ionepi] Hoc eft,in mali opens vindiélam i fit autem
&mfcandaUtm menfa hoc modo. ’Ex fcripcuris didicc-
tunt Iudxi, quia Chriftüs inaternum manet: Iefum vero yi-
dentes in carne, & uon foluro in carpe, led in morte, &
morte crucis-, fcandàlizabantur in eum, neferentps quia
etfipaffus eft ex infimitatecarnisftd viuit ex virtute Dei. Dorfum
eorum curuatum eftfemper] Neque enim debent vitra coe-
lum defpieere,qui iri creatorem coeli peccauerunt: fed de-
orfum fignificat fortitudinem Iudæorum ad feruitutem
redadamextraneis gentibus. Dtcoenim,nunquidfic‘ offendc-
rantvt coderend] Id eft,non ira propter improbitatem fu-
am caecati fiinr,vt curari non poflint :Sicut 8c zabulon legi
muscecidillèjdiceute Efaia Propheta; Quomodo cecidiftide
teelo Lucifer ? Cafum apoftaticum fignifiçauitmon ergo hos
fie oft'endifle dicit vt caderent,fed offenfionis fux caufa ad
tempusobtufos. Sed illorum delittofdlus eft gentibus, vt illosa-
mulentur} Quomodo exillorum deli&ofalus genrib. de-
tur oftendit, hoceft,vt conuerûonem gentium videntes,
& teilamentum Dei,quod ipfi prius acceperant, illis tradi-
tum, &legé & prophetas apud eos maiore & digniore ha-
Delidam
Iudxorû
gentibus
pfodefle.
10 non bene m iniftrauit ,hoc eft, fi non iê talem exhibeçrit
qualem deferibitApoft.ohiS: Grauem, nonmultovinodedi-J
tupi,non tuŸpis lu cri appetitorém,jed hahentem.mmfteriumfidei m |
confcientiapura, non iam bonum grande,fèd i$m malam iibi
pcettam conquirity tanquam qui contumeliàm fecerit di-
uinominifterio, quod fimiliter de CÂteris Qc omnibùsec-
clefiafticisgradibusintelligendu m eib Si quo modo admu-
landum carnem meamprouocenij Hoceft, vt omni modo talem
me exhibeam, quatenusmedefidèrentimttàrt. sie-
nimàtniftioeorum reconciltatioeft mundtf Vnde gentibus af.
iûmptiô, nifi ex illorum viuetent morte, ex lu dans mortu-
isî Chriftns vel Apoftoli vita fuerunt gentibus, fi quos fix
de liberauçro.ad veftram proficientyicami Si ei go,inquit,
Ifraelitæ, huiusgentis adiedio reconciliatiouem præftitic
mundo,& tanta mit Crga géneem iftam gracia,qi i x. iublaca
ab ea, vniuerfiim mundum Dco reconciliare fufficeret:
quantum putas tune merébit mund us, eumetiam gens i-
ftareconciliari meruerit? ôcquidaliud fit, quod éxteeon-
ciliatione Ifrael mundus adquirat breuiter oftendit,dicés:
. Vttaexmortuù1 T une enim cri t alîumptio Ifrael,quando
iam & mortui Vitam recipient, & mundus ex corruptibilj
incorruptibilisfietj&mortales immortalitatedonabutui;
A b'iurdum nam que vidèretur,fi cum offenfio ipiorum rc-
conciliationem mundo donauerit, aflumptio ipforutn no
mains aliquid myndo 8c præftantius lai giretur. Quod fide-
Itbatio fanîtàeft,& maßa] Hoc eft, ü qui credideruht pauy
fandi funt,& o mnes fandi fi eredant.Quod vnius fubfian-
t\x eftjVnum eft:ideoque oftend it,-non polie tndignos dici
ad fidem hos , quorum iam parente,s adepri funr• fidem;
quia fi pats Iudaeorum credidit, cur non & alia pars poffe
credere dicatbr î Et fi radixfanâa eft, & rami'] Iramutatis
verbis eadem repetit.,vtfenfum covnmodecduobusèxem-
plis.RadixPatriarcharuTOjhoceft, pnmï& nouifllmi fand
i ex ipfis. " Radicem veto-banc quidam Abrahaui, alij
Seth, alij vnum aliquem expatribus ponunt. EgOautem
radicem aham, quæ fan da fit, & fan das primitias néfeip,
nifi Dominum noftrum Iefum Chriftumdpfe eft cftirn pn-
mitiæ omnium, vel delibatiofecufidum id , quod alibi de
eo dicitur : Qui eftprimogenitus omnis creatura, hui c nam que
radicijOmnis qui làluatur inlèritur:8chaç delibatipnc fan-
da, omnis mafia humani generis làndificatur. Et fient radix
fanda,manentibus in le ramis iandificatis pinguc
berioblèruantia,zelumcapiantctiaminnouiflimisfaltem nem præbec,dum per fpiritumfuum landum adhâerenn
D
Lapfîbus
. ôônollom
bene tieus
temporibus. Et fi cut nunc illorum laplus.làlutem gentib.
dédit,ita gentium fides & conuerfatio,lfracIi æmulationé
conuerfîonis & falutis conférât: vfque adeo illos dilexit jVt
propterfalutemillorum gentes vocatet, quo'eas videntes ;
adregnûDeiadmitti.velficfaciliusconuertantur. Quod
f i dehâum illorum dtuitiafunt mgndi, & dimimtioeorumdiuitia
gentium, quanto magisplemtudoeorumi j Sidelidumillorum
tantum vobis promit # vt fine operibus legis vos illis
faceretcohæredcs:& fi pauçi eorum credentes,omncs vos
ad falutemVojcarunt,quanto magis fi orfmes crederct pro
defievobispoterantperdodeinam. CdnfiderainhisDei
fapientiara,quomodo apud deum,ne ipla quidem delida
8c lap fus inucil iter cedunt: Sed cum vnufquilque ex pro-
pofitis in voluntate,vellibertaee delinquat, dt fpenlàtione
cUuinxlapienti«hocipfumainqilqillidamno fuai negli-
gentiae pauperes fiunt, aliosdiuitesfacit. Vobisautemdico
gentibus,quamdiu quidem ego fumgentium ApoftolusfQua.mâia
m, çorporc fuero conftitutus. Honorificabommifteriumme-
um.~\ Dum exemplomeo plures eorum lalûarc contendo.
Oftendit gentibus, quonam afiedu diligat Iudteosr Nam
minifterium fuum,quod Apoflolus gentium eft,honorifi-
cat, fi propter alfedura generis fui data opera eiiam Iudæ-
os adquirat ad fidemihonorificatior^enim fit,-fi 8ç illos, ad
qupsnonmifiuseft, lucreturadvitam. Pâtnbusentmin
laude maXimaerit,fi fratres inuenerit qui perierant. Quid
tam dignum , quàmvt vnulquifque minifterium fuum,
qùqd Dei prouidentia lufcepit,exoinet?Exornat autem &
iljtiftrat minifterium, qui, bene minmtarrficutex contrario
dehoneftât minifterium fuum,& notabile facit,quinegli-
genter^Ê indigne miniftrauit. Verbi caulà, minifterio ecfibi
viuificat, ver b o excolic, fapientia florid os reddit ,& H
omnium virtutum pletiitudiné adferfe frudus vberes fa-1
eic.îta 8c ipfe dicac de eis: Ego autemficut oliuafructiferain domo
Dei. Etenim fi rami qui rradj funt, propter incredulira-
eß ji.
temfradi funt;& qui ftant,fide ftaRt;qui lalui erunt iii qiio
liant nifi in Ielu Chrifto? & quis alius eft, à quo pèr iricre- j
dulitatem fradi fiiht,nifi iple cui non credidemnt?$ed tarnen
extempore aduentus eius multus oleafter infetiuu
huic radicijVel ramis ei’ , Apoftolis fcilicet & Prophétisé
qui inleruntur eis, foci j fient radicis pi nguedinis Ghrifti.
Qupdfialiquiex ramis frattifunt] Hoceft Aon propter it illij
fradi funt,fed propter illos tu infercus es,quia illi fradi.T«
autem cum oleafter efies] Oleafter, olca quidem, fed insulta
ac filueftris. NoUglortari aduerfus ramos] Hoc eft » noli de
illorum perdicipne gaudere.alioquin audios: quia hob illi
per téftantjlèd tuperillosmec illis vitam praeftas,-fed iUi ti-
bi< Dicis ergo fra ftifunt ramt,vt ego iHjèreteii] Diôisillüsideo
fradoSjVt tu infeïaris: videamus fi propcerea,- & non mégis
propter incredulitacc fuâ ce cideruac.Tu autemfidefta] Qui*
Iudæi per diflidentialapfi fiint : hos fide dicic ftaré,quia.cu
prius iacerenr,credendo (lare coeperunc. Nolialtttm ftpw>
fed time] Ideft,nóli dicere quod fidem Abraha: habeas, vl-
tra populum Iudaicum fidelem. QuidamhunClocum no
intelligentes, éaufam vel perlonas, de qua,vel de quibus
loquitur Apoftolusï * putanthic làpientiaméûe pro-
hibitam:quod fi itaeft,lecundum illos inuenietur fibi ipfi
eflè contrarius.'cum hic vetet,quod alibi vt Ephefini 8ç cx-
teri accipianr, magnis fupplicationibus à Domino depre-
catur:Nofi ergo altum fapere, hoc ell, noli contré eos elle lu-
1 perbus,(èd caue,ne tu often das . Memento quod omnis qfu
Fiifcfr
faxaitat,bumtltabitur i nam polfibile e l l , etiamte pecca-
rc Si enim Deus naturalibus ramis non pepercit, neforte neettbi
parent] Hoceft, fiillisnonfepcrcit propter inciedulita-
tem, quia cx radice (anda funt, quanto minus tibi fi pec-,
caucris? vide ergo bonitatetn&feueritatem Dei ] Bonum De-
lin,ggntibusel6teftatur: quiacum,idolajequercncur,&
nec fie requirerent le, vitro Vo,cauit illos,& peccata remi-
fit eis.Iudseis autein feuerus eft,& ex cjecauit illos,quiado-r
num Dci fpreuerunti.poteft enim Deus iteruminferere iilos.
Apnd hominelquidpmimpoffibile eft dridps furculos,
reformate,aplid Deum auteomniapoffibiliaatqjfacilia. ,
Nrfwi ttex naturali excifus esoleaftro] Quia iam olim patres
coriim pernaturalemlegemdegeneraiueruiitd natura, &
ber fiiccelfion?s peccadi confuetlidine pdrmanente, qua-
li naturaliter amari &ififnidtiofi efle CceperunE* Et contra
naturam infertus es inbonam ohuam] (Contra hatiilam oliujfe i
eft inierere oleaftrum, quiamagis fplet ramus radicis vim
mutare, qtiam tadix ramorum in fua vertere qualitatemi
Ideo iilfertumdieit oleaftrum, Vt furculus fruduin radicis
afferaf.fQcius euis effedus, bliua fidem,per qUam Abra-
liam iuftificatus eft,accipiamus.‘ Oleaftrpm vero,quiafte-
rilis &infrUduofanaturaeftjperfidiam fignificat. Ac per
hoc fi hi qui femper inimici Deiftieruht,conuerfi iri fidSm
Abrahteinferti funt,ex Cuius origine iion funt,quanto ma^
gisludii, fi pbftdiflidentiam credaiit, paternaereddendi
funt natur*,inlertiiterum in fuam promilfionem?Scd nec
hoc quidem iateat n os in hoc loco, quodnoii eo otdine
ApoftoluSoliuaeScoleaftrifimilitudinem pofuii quoa-'
Inimici
Euangelió
les quique&perfedi, inter femetipfos Veliit myftciium
Deililentio tegant, nec pafiim imperfedis& minus capa-
cibus proférant. Myftcrium regis, ait feriptura,cselarebo-
numeft. Et hoc illis d me teftamentum, cum abftuleropeccatd eorum]
Nouum Icilicet teftamentum, quod promittit Hie-
renuas,quod npn nifinoui,abolitis per baptifmtimpecca-
tis , accipiunt. fratres fecundum Euangelium inimici propter
vos] Caula incredulitatis inimici finit Euangelio, vt Gentibus
error & delidum illorum apetiât viain dbte tempus
.intrandi ad fidem, ficut fiipramemorauii Hoc dicit,yt jtftl___
I nob infultet his^ quorum delidum profuit GentibuS:lllis jduliuum.
enim ibfiiltandum eft j qùOruhi péccatutn bBfuit aliqui-
bus. Eadêth jpérfequens , adhbfc de Ifrael & Gentibus A- j
poftolùs,& ramis oleaftri,qui ihfultabant ramis oliuæ de-
fradisjimputans etiam hocaddidit.‘ quiaIfraelfccündum
Euangéliüm quidem initoicüs fadü$ eftDeo , quia bon
credidit Chtiftoiquabtiim autétn Ipedàtad honorificen-
tiam patrünljèledus 8c chariflltnus haberur apud Deum.
Sed & quod dicit: Propter vos] Quorum faliiti fcilicet i n-
uident,prohibentes Apoftolos Genei bus loqui, & perfe-
qüentes quiadnuntiant Chriftum. Secündum reliquias
vero, quéefaluandædicuntur , - in quibus clédid crederi-
tium fublêquuta eftex Ifrael. Clmiftmnpr opterpatres] Qüp-
tüin fcilifcêt fidem !èquentès,tredunt ineum, qui lufcita-
uit Chriftum Iefum à mórtuis: Sit enim aliquando & vos non
credidiftisDeo] Póft hæcetiam latentes i 8c profundiores
incredulitatis eorum àpetit caufa§,& dicit i Qüia ficuc vos
Gentes quondam noil Credebàtis Deo, hec tarnen idcirco
penitus reliquit vos Deus; Sed aliquando pudagricolas habetur: illi magis oliuam olesiftroinfecere; ad vlftmum miferi-
& non oliute oleaftrum folentjPaUlus Vero apoftolicaau-\cordiamcdnfecutieftis propter incredulitdtem illorum] Occafio
totitateordinecommutato,reSrnagis caufis, quam caulas j tamcn conferendsin vos milericordiai populi Ifrael inrebus
aptauit; Hole enim v os ignorare fratresmyfterium hoc] credulitasextjtit, icaetiamnuheKiquide populd ifrael
Adhticad eos qui ex gentibus crediderunt i quafi elatos j noii credidehlnt $hd^irfque relinq.uuntur in incredulita-
U fuperbiebtes aduerfum ramosquifradilunc, &p.utari- jtefiia; Poftqiiam plenitudinis; Gentium impleta fueric
tes qibpd h.de non Dei bonitate j & ineftabili difpebfatid- difpenlatio, etiam ipfi mifericordiani cdiifeqtlenrur. Sine
ne fapicntixeius,fed fuis tneritis Confectlti fuhti vt illiS de- potnitentiaenimfuntdonationes & voedtionis] Si crediderihtj
tradis-, ipfi cum ellent oleaftti irtfererfentiir in bonarii oli- j illis non poterunt imputare peCcata, quia Deum non pce-
uim. Myftetiiim autem dicit arcanum * quod liomini- jnitfet ABrahxftrniniprbrtlififle; Conclujit erlimtfeus omnia t
Bus igrfpratuin eftj -.qbareialuatx fiuit Gentes; qui^ occi- in incredutitate; vt omnium miferedtur] Nonviibclufitifed joroma lab
f/•i on-e m eis iàlUtis êtia-m-- -e-x..c itas prxftirit Ifrael. Eft myfte- 1 ratione,qu0sinuenitin.inctedulitate, hoceli; Iudxoso- Pcccat0,
riiim qbod ignorabatur ab his qui infultabant huiufmo-
mues; & Gentesednelufiti Quia ante Iudæipeccatorès
di,quomddoindilpcrfione filiorbro Adam; exterisqui-
tantum étant; non etiam perfidi. Poft quam autem Chrifto
bufque gentibus fecundum Angeloriim numerum diftri-
non credidetbnt, Gentibus funt xqiidles, vt dmnes fi-
Butis, propria quxdam,pars fadlaèft IfracJ ; ad qiips8t ié-
militer milèri cordiam conlequantur.Hdc eft,bmnia con-
prdmiffiones bonotu,Ô£ teftamenrà; & legislatio fàéfcaeft.
cluliflc in incredulitate ; vt tunc decret urn donum à Deo
ManenteetgoillapaEtedominiinftatuluo; poffibileiidii, vcniret,qbando dmnes diffidentia labdrarent ; vfgrÄia
erat nos,qui eramus gères,introire in hærediratem Dei; & j münëriS eilet grâtiflima; Icàqüe hemd fe ia â e c i Wife-
in feeptri eiuS iiira fuècederei Sèquitür:rr nonfitis vobis ipfis j rum éftèhim fupèrbum elfe êuth, cui ighbtüm eft : O dlti-
fdpientes] Hoc eft, ne fecundum humanam fapienriam di- tudodiuitidrumfapientia ; &fcieniià Dei] Mitâtus tantum
can's : Nos Deus elegit; & illos adiccit; Quiainfultare lâ-
pfis, ècgloriari aduerfumrâmosqui confraiftifunt ; lion
fitpetDeifapientiam;fedper humanam mutabilem ; &
ignôrahtehi mÿfteriuin Déi. Quo d tniftl fecündum De^ jfàpienciâm Dei ; qux tattl diu expedauit fecundum pfcfeum
fapit,in beneficijs Deinbn iniültat adicólis,fed fcuinti-
móregratias agit tnifericorditë largientis; Quia cacitasex
parte Ifrael contigit] ld eft, hen bm nibus paticur Deus, fed
aliquibns ex Ilraelfieri cxcitatem; Autiri tantum Ifiael
dc delióta &pcrfidiaoécupauerat,vt venirët tempus ,qüd
'genfes Omnesadmittèrentur ih vitam & ita omnis Ifiael
pet fideriï folam faluarctür , quomodo gëntium plenitu-
dö,vtxqualeScflchtinChrifto;quixqualesfuerarit iridc-
licflis. Donee plemtudo gentium intraret] ld e f t, multitudo
crèdèhtium ex Omni gente. No'nomnes omriirio gëntéi,
iüxta figurain. iyriechdöcheii. Skutfcriptum eft: Veriieiex
SióHquièripidt,&aufefdi iniquitdteseXIdcob] Quodfi vis,in-
quit Apoflolus; feite, quomodö etiam poft cxcitatem feU
uandu* fit lfiael,audi qüo modö feriptttm fit: Vernet ex Sion
quteriptdt &c,- Seiëöduo\fanè cll,quod de Prophcta Ëfeia
vnum teftimoniu.tn,iftudPaillus afl’urnpfit; pro edquod
aixit Apoftolus :yeniefex Sidn, feriptum inueniè'c p?o-
F»ter Sion. Et„qudd ait hfe, cumabftuletö peccdtuni eorum,i bi
omuiuoferiptum nórieft,(eddecap,ud Hebrxosquidem,
dpöftoli tarnen aü|piit)atefunlptum eft. Veruui meminif-
(é debemus, quod prxfemetn locum Apoftolus quafi. my-;
fieriutnbabei i voluit: quo Icilicet huiufmodi fertfuS,fidcprofundum,
nullis prxcedencibusmëricis Gentes intio-
miftas ; 8t iri ^èrfidia ludxosdëreliótos: VndeeXclamat
dicens : O dltitudo diuitiarum fapientia & fciéhtti bek Laùdàc
fcientiam,donee omnes mifericordié indigerenc; Vt ho-
rriinibus défailli ia&antiäglorié tolleterur. Eicelfum 8c
imlmenfdmDeum iri diüitijs lapièritix 8c fcientix fux,cum jq
Omni laudegtatiarüm actionis teftatur : Eft eriitri corifi-
litim 81 iudicium eius incömprehenfibile. Nam ab initio
feiens conuerfatiories 8c dpera Hominurn ; quia nëque
fapientia
ira mai (à
Dei.
foläfeueritite iùftitix faluéri po fier humanum genus, ne-
que fdla mifericordia adpröfedlum men to rum perueni>
re ; vrioquóquetemporedetreuifquid effet prxdican;
dum,ante tarnen permittens vmmquenque fibi :quia na-
turaipia ducccognitiöiuftitix obtorpuerat, confuetudi-
nedclinqiiendi data lex elf ; vt humanum genus terrdrié
metu lege frehatetur : quia non fe cohibentesrei terieban-
tuT à lege prxdiöia. Mifericordiaeft , quxadfe döriftigi-
entes faluaret, refugientes autem cxcaretad tempus, ad dia Dei.
prqmiflïoneni eorum Genees, qux prius iuftitiam Dei da-
tém per Mofen fequi no!uerant,adtiöcans., vt horum fe-
luti.dum inuident, ipfq zelo ad radicis falutaris originem
fe refarmarent promiffi iri lege. H x c e& altitudodiuïtta-
rum fdpientU & fetentu Dei, qui ram ludxos quam Genees
manifeftaté prouidentia adquifiuir ad vitam. Confide-
rans fandltis Apoftolus, tantés elle bonitatis Dei diuitias,
Bibhoth. Vet.Patr.Tom.5. R r ^fitan