A
Eed. !*.
7* * _ . . ^ _
primodiein caßlisextitit'perfubftanria^cohdiribrieim Sic , ctum inteliigimus, nifi perfedta; aitari^. non enhtTeu^
& cetera, Scriptui^eft enira: Qui vitiit in sternum, creauito- ramparuum, quam infantes noftri funr, fa&um fuifTe cte-.
n^niafimul. In'disijttefecitomnevirgUlturtidgri, antequam on- dibile eft: qoi erat in illis’cauflis iam condicusvvbi. Deus |
retur in terra, omhemfa herbdm regiQ)ih,pritu quamgefminaret; ]J ;homineiu inoperibuslex dierum fecit. Et fecit Deus homi~
Quq rtioäo h'eiba & vlrtdiaügri antequm exörirencürcö- new delimo terra. Non vero tale erat corptisnuortale jam I
difdfunc ?'8cfi non eraht exorta , quo n^ö'dö'eränt fadta? fa 6tu m,qualeprimohonrin i cre«uu m vider ur ante pecca-
nifi quia can la liter in i Mo die quando didhmi eft: P rodttcat juim : fi hoc, in quo nunclumus, taleeft, qualeau-tfuit, |
tmaheriramvirentenfr tune <kp'rodilcdhdi accepit virtue«: Iaut erir; quia priftii hominis corpus 8c li habuitin haföra1 1
& in ea tanquam in radicibus, vt ita dixerim, tempöium p offenem m orihoc etiam habuit, vtfipcecpilet, poflert"
fadta'eranc, qua: per tempo ra hituia'eranr. ' : -’*• (' ' morte d illol in.Iftud autem,cuius corruptio de peCcarofa-
NonenimplueratDovimisDciisfupiYteredm, & homo none- d a , Scadmorremimortalfegs ducit, poftquam cecidit in
rat, qui'operaretur eamW^Cut quod iam fextadie fad urn j hanc moriendi neccffitacein,ird eft abilliusprimi homing
faferaEjbocfecapitüiahdb^cömiTiertlprat*? nili quiaquan- | creadone corporis immutatuin , vt ad immorralitatem
do fecit Deii's vividia agri, nondumpluciat, nondum ho- | tranfirenoh poillc, nifi permortem. Illud veto corpus J
iriofjtdtos fuerat. ' ' 1 H quodinrefuiredionccrcdimusfuturu,immortaiefemel|
Sedforts afeendebat det'erfts,’nr^itmvishteffamfuptrficim ter- j ctfedum , luorivlrra noiy>oterir. -quod cum fuerit ii
ra.§1 Fontëm’, fingûlàrèiïf nwYierum pfopiuràii poftiit;
mortalis anima; corpus efFedum , ficu tab illa , ita ab eo
qu'afidiçeret, riohdum pîùuia eràr, fed fontesper vniuer-
qualitas moriendi qunquam reparari poserit. Si primi
fdm terra’fn $|is quïb'uTqylbcis erhmpentes, regiones pro-
hominis corpus vitale fuit ,-.quod potuic etiam non mori •
J pfra|jrfigabaht. Ndluit^ifcfontes àppellârc, led fontem.
hoc mortale efty cui necdlicasbada eft moriendi.-quod
proprer baturac vnitatém : vel cfer'të , vt intelligeremüs J abfolutein futurum immorcaleerir,iam mori omninono
quantum prima cérræ’generatie à pofteriore differ., quæ - poterie: acperhocillud corpusfaculcatenrnonmoriendi
indfblÄadpluuiawÄ'itHÄtwneitt'-vi^i^ödeHi y & tarde.- habuit ex natura: hoc vero mortale çonditionem m o -
!f*- Ab
D '
D é f o r m a .
rionehoipluu:
perhcicur. iliaverbâdiubc-ntisimperium moxexortaap
j pariiib ‘ génération^ f^li’&terra.qùandécnaiàfunt, in die
quofeciiüèus UlttYn &krr*1»>&omm virgtiltum'agn, omnemtfe
i lh ïba»iïc<TioHis, antequam effetfuper tenant. Superius feptem
diéf'nHhiêriàti lunt: nunçVnus diesdieftury quo fccit cas-
lum Si terfam, 8i dm hbV if gu le u m agri, ^ômiieiTique her^
bàm rëgidtiis. Huiùsdiei rioiuine-lecundum prophetamj
oîpùé'tè'mptfs hûi'usvîtae fignificatuti in quo caélum & ter*
ra fadiim, ici eft, ïn' qlio; creaturæ vifibilcs difponuntur:
Sëdqtrfd fibî v u lt^ ^ ^ h c .d b r iim ^ td cæld & terr-a-,ad-
iëci t : : firgultu m agri \ & herbam règioniP.& tacu i c cetera i
quai funt in cælo 8c tefrà , vel etiam in mari ? Nili quia per
virgultihti agri, inüifibilëm crcaturàm démonftrat intel-
ligi'y iicureftanirrià: dïdâaùtem virgultnm, propter v-h
gorëm vife: hërbtfj’prdpüer’ëàndem yiram nunqu^m marr
cefcentem. Deindequodaddidic: Antequam effetfuper terrain
: intc-lligicur antequam anima pcccaret: lerrenis e-
him cupiditatibus fdrdidatàiCànqùa'rn fiipér terram-rtata',
vél^pëf térrâ'éftèjCèdedicitur. Vndé &d'diecit : Nvndum
enimfluerxtDominui Défisfuper terrant. Quafi aperce d i cexer,
antéqùath pectafëtaniiù^nohdumtiubibusfcÉiprurarum
pluûiàih:dodnnæI>dniiâus adahinvamirrigandaincon’-
ceiïërat. •riondum prdpter hominem s qui eft terra,;Dd-
mihùs hofter nubem carnis aftùmpferat : per quani im-
brèni' 'ftudî èûahgelitiargiflîmum infudit. • Quod- vero
fjbiunxit: Et homo non crut, qui cperaretur terrain : quianul-
l'ûS hdihbibflëtàtm! dfti’h vîfÿne , VndenatriSeft Chriftus;
I^fe'-é n htièji lapis démonté fine mdnibtis abfcffus : ideft, àblque
coitùj &%3rrianofeiWihe, de virginal! vtero, quafi de mon
te'hhmariiënatüfa:,• êéfiibftantiacârSiSabfeiftus. Seà fûns
nfeen^iitdeierrÀtit^ga^yUiuirptmfüfeiffciemterra, 3rerta {
matef vîrgd Domini*M%ria redilKiti’e accipitur, de qtia
fcfipt’ufhëft : JperiàHprtà^&gehninebsJhidUrm. Quam
terram itrigauitfpifKUsfè'ndù^,quityhtisi&aquae nq mine
in' Euailgèlib iigdj'fîèatur^ Scquitnr : •
• Tormaint igittrc Doitniiits hominm de Tnvo'm.ré.^. Secun-
• dum’ càhlpilë'm ratiodéra in fex a'ierum^dpetibus fadus
eft, fëidîn'diim origibem vexQtémpdrhm'-nuncforniai’us
eft. nam quando didum eft, quod fadus eft horhojfpfam
caùflàm fëceratDcüs 1 de quà erat fud tempère hotnQ fu-
turds i càüflaâutemf dé quaip fiiturum for'marecutjidiëft,
terra j haec ptsÈCeflerâr; Item nonnülli intelliguntira, vt
ppftquam didum eft : Formauit Deus bominem deltmotWta:
nbhëftaddïrumadiériaginemfuam: dtfoniam de corpo-1
ris fdfmati'dnedicitur. Ttmc auteminterior homo figwi-1
'ficabâtur-; quando didum eft: Ad imaginèm& fiwiittudinem
fuam. iQtiieritur autem j vtrum virili ætate formatüs eft’
Homo ï àn'perfpatiatëmpbrüm creuiflèt ?•& vtrumfècifriendi
habet ex peena: iraportale iflud felicitatem nun]
quam moriendi habet in gloriav Sequitur: ,
Et injpirauit infaciemeiusjpiraculum vita, drfaäuieflhomo iw
antmam viuentem: ] Spiraenlum vitae hoc in loco^ animam
coniundä'cbrpori intelligimusr Si veto honroille quanJ
do faduseftexlimo, corpus ÖC^aniraaeraty-nunc rpfius a l
nimaex iuiseftadditum.ad illam inipirationem, quando
factus eft homo in animam viuemem, du m dicirur: Inff 'P
rauit in euni f f 'trtium vita, &faäuseß homo in antmam viuentem I
nön eftcreden'düm ,.velutpaxtem naturae Dei in animam
hominis fuifleconuerfam, vt-bogamur dieere, naturam
Deiefte mutabilem,ficutanima, qua;modo proficir, modo
deSeir.modo läpir,mbdo.deüpic. Ergo non eft anima,
quafmurabiliseftj credenda natura, vel parsDci, Prophe-I
ca ätteftante,qui ait: Qtü finxitjpiritum hominis» & ipfe fat
omnia. &ip(eipirituselt auinia hotpinis , Euaugelifta te-
ftante deanima^quam Cjariliusincarne accepit, cumdi-
xifletDomi|ius: Poteßatem baheoponendianinratu tneam. quä
tunepofuit i1 quando inclinatawpite emifitßiritum. Vndc
nuilatenusdubitandumeftjflpirirum efleanimam: quam I
etiam Detis neede le, neede qualibet fubiacenteelemen-
toru'm materiayied de nihil« fecit, nat» fidefefnetipfo
earn feeißet, nun^uatn vitibia aut mutabilis, v.el miipraef-
fe potuifltt.w fi.vero ex elementis vifibilib.iis,fadafuiflet,
häberet aut ex terra foliditatem | au t ex aqua humorem,
autflatum exaere, aut calocem ex igne. S i4 quia liisomnibus
carjet-, apparet earn inde non efle,,qua: cum ill is pro-
batttr nihil- habere communesi&ideoan;rha-ipiraculum |
dida eft #qaiaexnihilo.fadÄ^Corppri,q;uod^nimarec,in-
fufflata efti'ideo dida eft ipiraculum vitae/quia Seifte aer
ple^umque didtur ipiritul:.: fed tamea ipiricus vitae non
dicitür, qUiacaretvira- Qnsritur autem viirum Deus a-
bimam iöfdfflandp fecit ? aa eaih quam fecerati corpori
dandopötiusinfufflauit? Vtrumqueenim ptitbeife, nec
habere aliquid quteftionis, qüo modofiue infufflando fe-
cerit animam,-iiue crealidodonauerit; neede aliquoflätu
füo, -nbe de fer.ipfo , led ex nih’ilo aut fufflando creauir,
autcrcändo corpori infuiflauit: noquiailfudfpiraculum
Goauerfum-eftih animam viuentem, fed operatus eft animam
viuentemj’ -NondtwbJtamen fpiritalem hominem
ddbem.os inieeUigea-e,quia fadus eftin animam viuentem»
fed adluic animalem.; Tuivc enim fpirirahs eifeduseft,
Cum in paradifo conftitutuseft, Scpraeceptum perfedio-
nisaccepit-Itaquepoftquampeccauit, Sc emiifus eft de
paradifo»in«,ore;manfif,'vtanimalisefler;Scideo animalem
hominem priüsgeftamus omues,qiii de illdpoft pec-
H
catum nati iumus., donee ailequamur fpirnalem, Adam,
. . id^eftj CHtiftûinl«j^^ Sicenim Apoftolus dicit : IJop frimtim i.Ctr.is
fee earn Deus fuæ voluntatis feruarorém ? Vcrun tamen fi;1 quodffiritale eftijfedquod animate. Formauit igitur Deus homi-
hot bominum futurorum eauila, vnde erantinfitiarque:; nemdelimoterra: id eft fadus eft Chriftus, iuxta quod ait
præconditi in die, quo faduin eft caelum Sc terra, quandoI Apoftblus: Ex [aulne Daitid fcauiihim car nem, tanquam de to* l‘
çreauit Deusomnia fimul : nbn aliter Adam de limo fa- ! limo terrai. Erinffirquitinfaciem eiticjpiraculum vita. Vtique
.L . _ ..... .... - . s________ __________ infufionem __:
infuhoüé fpiricuslandi, qui opciatüs eft hominem Ch,ri- ,
(turn. Et fadus eft homo in animam viuentem. Scüiecc vf
qui perfedus erat Deus, perfedus crederetur Sc homo.
^eCplantaueratdutem Dominus'Demparadijum voluptatis aprin-
cipio,in quo pofuir hominm, quefy formatterat.-3 Paradifus,
borxus, iiue voluptas,vel delicis interpretacur. Tres funt
opinionesde paradifo: vnaeqrum| qui corporaliter tan-
cuinuiodo paradifuin accjpiunt : aliaeorum, quivtroque
mddointelligunr. A pfincipio fignificatur, ex qüb mani^ ]
feftatur, quod quafi prius quam Deus cxlum Sc terram Fa-
cerct, paradifum ante eondiderat. >
Produxitfc Deus de humo omne ligitum , pulchrum viftt > & ad
yefeendum fuaue. ] Non vt aliquod noui generis lignü con-
dideric; fed ex hisgenerifcms, qüxiam terra tertia die pro-
duxerat, exorta funcpoftmodum, Sc ex ilia vimit,e,quam
iam generandi terr^acceperat.Li^««w etiam vita in mediopa-
radifi, quidam.tantum allegorlceinte^ligi yoliin t, adfigpi-
ficandam fapientiam, qiiseeft lignu m vitae. Sed quia fi cut
petra perculla aquas praebuit, quanquam iignificauerit
Cluiftuin, ramenerat hiftorialiter petra: ita Sc lignum vita
, quamuis |ignificaret Chriftum | tarnen erat Sc corporaliter
Sc euidentiffimelignum; quodpropterea lignum
vitsenuncupatum eft, yt, dtim illi hominesindeguftareut,
nec morbo,nec fehedute deficerent. In ceteris enim erat
alimentum.in ifto facramentum. Lignum^fcientta boni&
mail, non quod ipfumllgnumin fua natura rationale eftet,
vel Icientiambom 8c malihabuillct: fed propterea appel-
latum eft boni &mali fcienti*,quia hbriio per experimen-
tumab ipfo didicit, quid éflètobedientisbonum, Sc itio-
bedientiarmalUin. Sequitur:
' Etfiuum egrediebatux deloco voluptatis ad irrigandumparadi-
fum, quiindedtuiditur in quattuor,capita. Nomen vntPhifon.J
Ipfe eft Ganges,qui nunc dicitur Nilus,qui -/ikhiophe partes
irrigac, Tygris vero & Euphrates etiam nunc nomina
eadem cenent. Scd Euphrates fluuiuseft Mcfopotainije.
Tygris veto contra Aflyrios vadit, & poft multum circui-j
turn inHuit in mare rubruny. Vocatur autem hoc nomine
propter velocitacem,ad inftarbefti« nimiaydlocitate curlencis.
Plantauerat autem Dominm Deusparadifum aprincipio.
Paradifus Ecclefiaeft: fic eninide ilia legiturin Cancicis.
j canticorum: Hortus conclufus foror mea. A principio autem
paradifus plantatur, quia Ec.ciefia catholica a Chi ifto prin
Cipio omnium conditaefiecognofcitur. Fluuius depara-
difo cxiens, imaginem portat Chrifti de paterno fonte
fluentis, quiirrigat Ecclefiam fuam verbo pradicationis
ex dono Bapcifmi. Quattuor autem paradifi flumina,
quattuor fuut éüangelia ad pra;dicatiohein cunÓtis genti
bus mifla. Ligna frudifera, omnes Samfti funt. Fru<ftus
eorum, opera eorum. Lignu lit autem vica;, lanbtus fan-
dorum, Chriftus fcilicet, ad quern quilque fi porrexerit
t^an'tim,viuetinaeternum. Lignum autem (cientiae boni
6c mali? proprium eft voluntatis arbitrium, quod in medio
eft pofitum , ad dignofeendum bonum Sc malum: dc
quo qui,reli&a gratia Dei,guftaueric,morte morietur. Se-
quitur: . -
Tulit ergo Dominus Deus hominem, & po fuit eum inpantdifo
voluptatis, vtoperaretur,&cuftodiret ilium. ] Hie recapiculan-
do narrat,quo modo in paradifo pofueric Deushomihem,
v.t operaretUr Sc cuftodirct ilium. Quid operaretur, quando
non erat laboris defediö ? Quid cuftodiret, vbi nullus
erat aggreflor vel pra;do 1 Sed. vt fic cuftodiret eun-
dem paradifurii fibi.ip.fi, ne aliquid admitteret» vt indé
mereretiir expelli: vel cérte, vt operaretur, y t iuftus eflet:
cuftodiret, vt tutus dfet. 'Tulit igitur Deus hominem,&pofuit
eum in pdradifo. Aflumpfic Deus carnem» Sc fadtus eftca-
putEcclefia;; Vt operaretur,&cuftodiret ilium. Idefe,volun-
tace pattis ex omnibus gentibus Ecclefiam impleret. Se-
quitUt:
Pracepitfy ei dicens. ] Qmeri pojreft, quö.mödp löqueba-
turDeus ad Adam, ytrumj ficut uurie apgelis loquitur per
cseleftemfubftantiam: anquö modö patriarchis, percof-
poralemIpeciem aflumptam èxaérèca:lcfti: velquomó-
do prophetis, in mente, ficut feriptuiri eft: Et dixit mihian-
geitisj quiioquebatur mine. Sequitur:
Biblmb.iféti Patr.Tom.j.-
Ex omrit lignoparadificomede ,de iigno autem feientia boni dr
mahne corned a s . Non quod ipfum lignum in fiia natura 1
Rationale eftet, vel feientiam boni Scmàli habuiffèt : fe4
quod in eb experiri Sc feire potuit, quid eflet inter obe-
dien tiæ bonum Sc in obedientiæ malum : Sc ob hoc prohi-
betiir, vt obfefu^ret præccptura,6c obedien tem fe fub t)cï
dominatione feiret. Ex hacergo cauftaipfum lignum tale
nomen âccepit. , Ligno vitae vtebatur, quafi ad medici-
nam, vtincorruptibiliseflet: ligno feientiæ bojiiScmali ■,
quafivcnenoivttaoréretur: Sene canto exrolleretut do-
miniQ jjfed ;n obfefuarione inaridati feiret fe fubie<ftum
creatori (uo. Sequitur':
Inquacunquedie comederis ex eo, morte morieris. ] Sic ergo
intelljgamus Dominum denunciafte;mortem in eo quod
ait ; Quacmque dieederetis ex eó, morte moriemint. Ian quam
dicerët : Qua die me deferueritis per inobediehtiam »
delëram vos per iuftitiam., Quo modo pocerac mor-
tem timere, quam nullatenus iciebat experiendo ? Sicut
enim nos feimus refurreótionem , qùam nunquam ex-
perci fumus , nec vidimus ; ita Sc ille iciebat mortem,
non ad hue per experientiam , fed per feientiam. feie-
bac quippe quid eflet: Sc per priuationem vita; iciebat,
quod exiens anima à corpore façit tporcem , Sc dum
reuerfafuerit, incorpore facit refurreâionem : ita Sc File
feiebat mortem per priuationem vitje. Mortem dicica-
nimae, non corporis: quid non eo tempore mortui funt,
quando comederunr.. Ergo hanc , quam nunc Deus ho-
mini minarus eft mortem,non earn tantum debemus acci-
pere, qua carafeparatur ab animated hanc, qua hæc aiie-
natur à Deo, qui eft vita iua. ficut enim corpus viuir ex a-
nima,ita anima, vtt>eateviuat,viuit ex Deo. ergodeferta
a Deo anima, iiue diciturmortua : ex qua tres pqftea fecii-
tæ funt mortes, prima in anima, fccundaincarne,remain
damriatione.: Sedvt iftae fequerentür, primapræceffit de-
tertio Dci^Sequitur: |
Dixit quoqùè Deus : Non eft bonum hominem effe folum : facia-
museiadiutoriumfimilefui.'] In primarerumçonditionedi-
éfum fuerat, Mafculum &femïnamfeciteos: & benedixït eis,dicens
: Crefeite & multipluamint, &replete terram. Ilia benedi-
<Sio nqptiarumprimorum hominum, vt crefcercnt, ,&
multiplicarentur, Sc implerent terram, quamui^Sc in de-
linquentibus manferit, tarnen, antequam delinquerent,
data eft, vtcognofceretur procreatio filiorum ad gloriam
connubij, non ad pccnam percinere peccaci. Et quamuis
emiffi de paradifogenuiflecommemorennjr.credimus tarnen
eos finevlloardore libidinis, yel dolore pariendi gi-
gnerepotuiflèfilios in paradifo- vt ex ligno vitæ vigorem
immortaliratis fumen tes, perducerentur ad numerum fan,
«ftorum, qüem expédiât quanritas priédeftinatorum. Nec
mirandum eft, vt iïhon pcccaflènc, femper viuere pOtuif-
fent: dum EnochScHeliasin Adam qujdem mortui, ha-
dtenusramen eflë creduucur viuiin corpore. Dixit quoque
Deus vNoneft bonum effe hominem folum. Arguuntur hæretici,
qui Chriftum folum hominem putant,Sc nô etiam Deum.
Eaciamus ei adiutoriumfimilefuï. Quia in ipfo hominelufce-
pro, EcclefiaDeo copulata eft. Seqüitur:
E or tu at ü igitur Dominus Deus de hum o cuti élis anim antibus terra,
&vniuerftsvolaiilibus cali, adduxit ea ad Adam, vt vider et,
quid vocaretea. omneenmquodvocaiixt Adamammavïuentis, i-
pfum eft nomen eius. Appeüauittfe Adam nominibus fuiscunüa ani-
mantia,&vmuerfavolatiha cali, & omnes beftias terra.~\ Vc o-
ftenderet quauto priuilegio homo pecoribusantecellit,
qui ràtione lua cundladîftingUere, 8c nominacirn fecerne-
repoflèc,adduâ:aanimaha ad Adam, non circiiiru locali,
fcdoccülto nutü diuinapotenri’à Voluit j vc venirent, Sc
8c hoiriöintelligeretfeipfüm quanco melioc effet beftij-s »
.dum cundlis nominaetyraologiarumimponic : 8c eo ma-
gis conditorein füiim diligeret » quofe meliorem cundlis
viuentibus, quibus nomina impoluir, eftè feiret. Appeüauit
autem Adam nomirtibusfuis.tunäadnimantid &voldtilia Uli,&
beftias terra-, figrii fi cans gen tés,qua; fal uæ fièrén t i n E ccl.cl: a,
Sc pèr eunderri Dominum bomenGhriftiänitaris eraht accëpturæ,
quod prius non habueraht, ficut feripeum eft: Ei
vocdböferuosmefishominealiö.; Sequitur,;. Ada veröttoii iriue-
niebdiuradmoriumßmileeius.'](^ia.iRietoi!nnnutüfnäntte
1 p p V i I V ü ü j . I r . terræ
De «
cjuod (cri-
ptum cd :
Quacuncomcdcris
XVII..
'norm,&c.
XVIII.
G
Impohic