i ^sssShSb s e 'emfdemregni promiferat. •
C ’ a p y t
muemrpus — i ” ------- ■*
fomcft,quod Pauli Proconfulis,quemapudCyprü Chri
fti fideifubiecerat.vocabulura fibi Apoftolusfompferit,
quod hec nos quidem vfquequaq; euacuädum putamus:
-r’ ____11- .«n«;n/orinrur<«<jiivttiisc6(iiecudode-
. Pacem ïct
uandam
difcipulis
‘mandas.
■•Afcehàit
Chriltus
G A P V T io . . quod heb nos quidem vfquequaq; euacuadum putamus:
INde moniris eosbeatis;erudierts& pacific* roborahS •j'amcn nUia nulla talisinfcripturis diqihis cöfuctuda de-
ttaditihne doarin*,peromnesimperanstcrrasteligio-j éxhis q u * inexcmplo noftris font,ab-
- . \-,r- — f c K o n r tT r n a r i s vnicam Inuënimusiigituraliquantos bu
nis,aIios autem ternis vfos eflè riominibus: Vt Sqlomone,
eundem Idida: ^edechiam,eundemqi Ipaehlm : Oziam
xttacntioiJcu«j^Mi*«,j»».» f ------ fefiaci prxccptidifpergcrc.facnqucbaptilmaas «nicam
trinïtàtem canâUgemibusprorogare.fic inquiehsac «te-
cernens ;Data,eft mihi omnis potcftas in coelo & ta tetra.
E untcs nunc docete omnes genres,baprizantcseosm nomine
patris Sc filij & fpiritüs iandbi, docentes cos omerua-
re omnia quscuriquè mandaui vobis &ç.
’G A Ï V.T 17 .
CVmque diuinitatisorania mandaflètimpleri.mox in
Bettapiiam hifdero.pariteredudbis egrefius , coram
Qn,t.as : beads protinusviris quitantivifionem triumphi meruere
CCÇ U1” fortirii per oras euedbus ® t he reas, arccm fydere* donaina-»
tionis attendit, & ad dexcèram parrixrefidct maieftâtis,
Toramqueproprio fegit 5c gubernatarbitrio. Qui cundba
iugicer excetta poflidens ac.profunda,poft ccêlum dffcen-
•ditad tartatum,poft tartarum rciheauit in cselum.Öb hoc
Igitur voluit hifidem prxfentibus ad aftra migrate ( quanr
turn paruitaris me* dignàtur (ènfihusapcrirc)vtiter cime
qua fequerenmr oftéderet, quibus ante paffioncm fibM»-
xenribus: Domine ncfcimus quo vadis,quomodo poilu-
mas vidm nofleirefpondit euidenter & dixit: Ego fom via
Ac veritasjâ: vita. Via quoniam per eum patris pcruènitur
ad gratiam, Veritas, quia ctedenribus tribuet qu* promit-
tit. Vitâ, quoniam Sc morti non fobiaCcnt quos adoptât
L*tis vrdtibus intuentes ërgo difdpuli Domina fopra nu-
bcs èxcelfom côrufcos fydcrûm traétus propriis, deuidbo
mundo, calcaréteftigiisseherancur fopplices Sc adorant ,
tedituque gratifomo familiæ cius,grcflibus aerei tramitis
plagas quas oculis viderunt, reuoluunt cordibus & reportant
cundbi generis vins,vt genres credant. Teftes namq;
magrii diuinx'probantur eflè virtüris,qui fadba
r-»___i.C./'kriAf vidvnrrc. innnmerahililim (ctiôfetÛt
eunoern loioa. >
eundem&Azariam,alipfcj;plurimosbinisnaminib. vocatpr.
Séd nec Euangelia hune morcm renuunt : Nam
MâtthæuSificut Lucas attendit,& Leui apppllatus eft.Sc-
cundum hanc ergo confuetudiçiem.VidcEuc nobis&Pau-
lus duplici e(Te vocabulo : Nam &hocipfum , quod fer i-
pturadicit: Saulm <a<Km,qm& Pa«l»<,ïpidécet non ei tune
primuinPauli nomen impofitumoftcn«iit,{cdveteûs ap-
pellarionîs id fitilTe defign.at.Sed requirendum efthic car As- »
nomen ruumirifronteeptftol*poinenc,adq»rèfpondcn-|
duhr eft : caù&nutoricacis Apoftolicse hoc elle radfctim: S ieur
cnim reges nomen fuum in principlesepiftotarum po-
nunt «quatehus magisvereantur hi, quibns ipfse-epifiolx
’ tranfinictuntür1iça & Paulus Àpoftolus, quia Tnns ex illisregibusfiicratjdequibuspfalmographusdicir.
DBlBdi-
JcernitcâleJlHrfgcifiiperefim,(aumnomen'huicepi(tolæ,nô
ignobile decns.prxfixit.In epiftolavero quxadHebrxos
prxtimlatur : quoniam apud Hcbtacorü ecclefias deftrn-
û or legis.falfa fufpicione habebatur, vnluit tacito nomine
p>1«pJ
Pauli bo4
men inc«1.,
piftolaad I
Hebraoi !
tacitû c(l!
de figurisiegisj&veritacc Chrifti redderè rationem: ne
odio nominis fronté prælari,vçilitatem eiclnderet leaio-
' nis. Scrum Cbrtfti Iejît] Seruutn aucem Chrifti Iefufe prô-l
firens, à lege exutnm oftntdit, Requiramus nhnc,cur fer-
uusdicaruris',qui alibifcribitiN»» mm aaefftsjjimtm
feruitutis: Itemq;ineum modum Saluatorair.-Jaw non dm
vosfmos,ftdamiiK. Etgo fine id fecunduin illamhumilita-
tem dîôtum puremus.quam Doroinns docuit dicens : Di-
f a ù im qnin tnïtufutn,&huffliliï corde : Neqî pér bec latd'-
Mutika! i
annecci nouu uuiauiu uiu«uuuu, m«.
dusjficuï loanncs euaneelifta teftatur,quç fçriberenrur Volumina
caperet vniuer/a librorum.
Explicit profa Sedulij.
s l D v m s c o T i
HYBERNI ENSiS , IN
O M N E S S. P À V ° L I E P 1S T O L A S ï
& primum in Epiftolam Pauli ad R om a nos,
colledtaneum.
G À P V T i*
Aldus ferttus Iefu Chrifti, Votatus Apoftolus.] Sci-
eadumeft,quôdin hoc procfcmio feptifor-
rnis diujfio elücefcit. Primo hartiq-, de fcipfo
« loquitur. Secundo,Euangelium De^ nô pàr-
- J ua laude extöllit. T ertioimediatorem Dci&
hominum.fecundum vtramque diuinitatis & humanita-
tis fubftantiam,magnis laudum ptaidicat præconiis. Quar-
tOj Apoftolicigregis eledionem demonfttat. Quinto, generalem
gentium àd fidem Chrifti vocationem déclarât.
Sexto,fpeciaiem Romanorum vocationem oftendit. Se-
primo loco,gratiam & pacem, qu* font donà feptiformis
fpiriius, Roman* Éçcîefi* à Deo Patte, & Domino ïefo
Chrifto præftari defiderabiliter exoptat. Hac diuifionc
præmi(ià,nunc ad lingulas ipfius prdoemij particùlaritates
i cn^icleandas veniamus. Prima itaqj nobis quxftiade no-
Vajfot va ; taine ipfius Pauli videtut cxurgcrc:Cur is,qui Saulus di&9
[déf SauluÏ! cft in A61ib us Apoftolorum,nunc Paulus dicatur. Inueni-
fît idcia musinfcripturisdiuinis,|
U11I0.V t.v A Kram unrnriK AWrahamiex Sarai.Philif.
fideleS & maghi diuin*probantur elle virrütts, quitaeta pteame “ y * “ “
Domini Iefu<:hrifti vi<fcnres,iiinumerabilium fcripferflt j rarvenKshbermtismPaulo,dixitçnim:M)»ramlii(Tyî»i
panesueftomm.NamfireligiofisomniapotuilTentchartis\*bomnibus,™forumi/«a.SerntiergoChnfto.nontn fptn-
anneffti noftti miracula (aluatoris, nccipfeforfîtanmun- mfernicnüs,red ln fptrit«i adoptiontstqa omnt ltbertate
1 f ^ ___ a_rm(i*rnr nni> G-riKerenrur vo- nobilior eft feruitus Chriftn Siue quafiimitator eius pronuntiat,
quidixerat: Egofum in medio veftrum,no ficut difcüm-
bens,fed faut miniflrans,& eius qui femetipfum exinattiuit, formant
ferui accipiens. Qui d eft aüt,feruum efle Chrifti, quàm
feruum efte verbi Dei,fapiétiæ,iuftiti*,veritatis, & omni-
no omnium virtutu qu*in Chrifto fontiSiçut aütfeientia
qu* nüçdatUr,per fpeçulû datur,& in znigmate, & pro-
phetia,ita & estera dpnafoirittjs S* vt libcrtas,qü* nunc
ïandis præftatur,nondü plena libertas eft : fed velut per
fpeculu & in ænigmate.Ët ideo fandi féru os fe eflè difüt,
ad coparationéilli’ libçrtaris,quçfaçie ad Facié. wibuitur.
Çhriftilefu] Ideo ytrunq; ,i.e. Chrifti 6c lefu,quiain y-
troqj cftDominus.DicédoChrifti,côntra Matcioné agit,
qui ipfuroDominum vetum corpus habere denegat.Sub*
iungendo Iefu,Iud*orum perfidiam redarguit,qui IeFum
negant quod Dcus fit. Paulus Gr*ce feribens Gr*cü nomen
antepônit:Matth*HsaütHebraice,Hebraica nomina
DtxtulKidicens&ibergeneràt'tonis lefu Chrifti.Vocdtus Apo-
flolus~\ Iarh præfciétia diuinaad hoc vocatus,vt eflèt Apoftolus.
Item vocatus Apoftolus in bencdiâionibhs Öen- ,
iamin,&in viaDamafei,ficut feriptum e(bSaule,Saule,qtiid AM
tneperfequerisî Hoc nornc,quodeft vocatus,generale pot- * 1
cft videri,quod perrinet ad omnes qtiiinChriftü credunt.
Multi faut vùcati,pauci veroelefti : V ocatus eft Iudas, at non
erat cleiftus: quia ele&i fperare a Deo nô poflunt. A-ns**®*
Gr*ce,n*?1,ÿï Hëbraicejmiflus Latine dicitur :î*Iam ficut
tZrftXtii Grxce,Latïrte mjritij appellantur,ita Grzcc
Latine miflx vocantur:Ipfoienim mißt euangelizarc pet
vniuetfum mundum. ,
SegregatusinEuangeliumDei]£ti«y^'A««,bonum nuntuitn wW,
interpretatut, quo pcccatores adindulgentiamcohuo- 1
musin feripthris'diuinis, quörundam veterum immutata cantur. Apoftolus autem quö modo in fodaifmo locum , (
vocabula: Vt ex Abram*vocatus Abtaham:ex Sarai, Sara:
Doiftoris habebat, vtpcgjPharifieus, ita i Iudailmi peae-
-— -— -------------------- 7-------------- ; dicatione
dkariöne feparatum ie dicitin Euangelium Dei-, vt alege
dilfimulans Chriftu prxdicaret. Aliter Fcgregatus,hoceft,
I agregeApoftolico feparatus.vt gencibus pr^di caret. Sicut
I a (ftibus Apoftolorum fpirftus fanólus óidv.Segrtgatemi-
hi Saulum.& Barnabam, in opus quod elegi tos. SegregacusdicH
I tut in Euangelium Dei,ficut alibi ipfe de fe dicit: | C umau-
templ/tcuit De°,qui me fegrtgauit de vtero matris me,e ,vtreuelaret
Mumfuum intne: Ex quointelligimus,quod iufti feparen-
tur a ventre., Ergo & Paulus, quidem fegregatus in Euangelium
“ichçl
dicinjivfegregatus a ventre matris iu^.Caufas in eo
merita,quibus in hd^fegregari debuprit.yidicille quem
non later mens : praeuidit enim, quodabundanriaxquam
cjgteri omnes laboraturuseflet in Euangëlio, quodin fiti,
Sein fame,& in frigore, &innuditate, inpericulislatrp-
num,in periculis fluminum, in periculis maris prsdicaturusefletEuangeliumChrifti.
. -
1« Euangelium Dei] Vhum atqueidemeftdicere,&Euan-
eeliumDei,Euangelium Chrifti. Q^pdipfe Dominusdi-
%v.Ego,&patervmmfumus.Etiterumdicitadpacrem : Om-
niamea mafunt,&tua mea. Ergo Euangelium patrisiEuan-
gelium filij eft; QuodantepromiferatperPropffttasfuos]Vt pro-
bet redarn Sc intégram fidem, & Ipemefle in Chrffto, iam
prius Euangelium eius dicit a Deo promiflum , ycEfaias
air: Confummabo fuperdomum ifraël, &fuperdemum Iuda tefta-
mentum nouuni.D&md quoqnc:Dominus,iaciük,dabitverbum
Euangelizxtntibus.Ët iteruiq : I» omnem ten am exiuitfonus eo-
rum. Item : Faciet Dommis verbum breuifmüm fuper ttrram.
Vtrum fimpliciter accipi debeat Eugngeliurp, per fcriptu-
ras propheticas repromiflum, an difcretionem alteriusE-
uangeliji^quod sternum dicit Ioann.in Apocalypfi, quod
tuïicreuclandum eft,cum ymbra tranfieric, & veritas vè-
neritjconfiderato etiam tu qui lcgis.cui xterno Euangelip
conuenirevidcbunturetiam ilUstfrnianni , de quibus
Propheta dicit: Ef armos minos in mënte habui. Eique adiun-
gi poteft&ille liber vit*.., in qüo fan&orum nomina fcri-
ptadicuntur. .Sed&fllilibri,quiapudDaniè'lëm,cumiu-
diciumeonfediflet,aperti font. Velquiapüd Ezechiëlem
Prophetam,deimus&deforis dieunturinferipti. Omniaque
non atramento, fed fpiritu Dei yiui fcripta memoran-
ambiguiras difEdentiædcrefurredlioneeiuscalcata eft&
cqmprefla,quiaprædeftinatus eft. R e â e quippe films Dei !
non prsdeftinatus eft, (ècundum id quod verbum Dei eli>
Deus apud Deum.-quid enim prædeftinaretur , quod fine
initio,& fine terminoDeus (èmperæceinuseft?Illudenim
prsdeftinatum eft,quod nondum foerar.-vc ficut in foo té-
porefieret, quemadmodumanteoraniatemporaprsdé-'
ftinatum erat vt fietet,lége cap.3. in Enchiridion: vbi np.n
folum bonos ingloriam,fed Sc impios Deum dicit pr*de-
ftinaflèadpoenam.Deftinaturille quieft:Pr*deftinatur is
qui nondum eft.Quare non dixit prspoficus eft?Inter prç-
deftinacionem iauté, Sc propofitionem hoe incereft : quod
prçdeftinatio.alicuius rei mulroantcin mente eius quide-
ftihet, quid futurum fit præfiguret : Propofitumaurêm cü
vicina fit machinatio,& pene cogkationem (èquatur effe-
dlus. Ouipradefiinatusefi film Dei in vtrtute fedtndum fpiritum
fanctificationis , ex refuneëtione mrtuorum lefu Chrijli Domini
nofiri] Tanqium dealio fopra dieerct: quid eft enim filius
Dei pr*deftinatus,ex refurredtinne mortuorüiefo Chrifti
Domini noftri î nifieiufdem lefu Chrifti,qui prsdeftinatus
tur. Ver prophet asfuos] Hoe ad laudem Euangelij perrinet:
nemo enim rem vilemmagnis prscurioribhs nuntiat.To-
tus hic locus contra Manichsos facit, vbi dicit, quod ante
Euangelium fit promiflum,& perprophetasDei,& in fan-
&isfetipturis: & quod Chtiftus (ècundum carnem ex Da-
uid ftirpCjid eft,Maria virgine fifcreatus, fecundum quod
prsdixeratEfaias: Ecce virgo concipietin vtero, & parietfiliurn,
& vocabitur nomen eius Emanuel, ln fcripturisfanftis'] Hoe ad
cumulumproteftarionis adiecit,vt majorem fiduciam cré-
dentium faceret, & legem commendaret. San61* autem
fcripturzfonc,quia &vitia damnant,&facramentum illic
vnius Dei continctur pro falute huraana. Defiliofuo]Multi
filij gratia,hie natura,cuius etiam fecundum carnem na-
tiuitas diflimilis csteris inuenitur. Quifattuseftéiexfemi-
ne Dauid] Fadtus cft per lpiritum fandtum,fecundum carnem,
ad^ehdo (ècundum carnem fadtus eft, fecüdum ver-
bi vtiquc fob ftantiam non eft fadbus.
EaftuseST] Nop dicit genitus eft. Aliud enim eft, fi.dixe-
tis, ex femme admixto (anguinem coagulate & generare,
& aliud eft,non permixtione, (èd yirtuteprocreare, Ideo
DelHüai&
Przdcfti- r
narçi I
Proponcr*
eft filius Dei. Ergoquomodo hiccum audimus : filius
Dei itupirtute lefu Ch rifti ? an vt filius Dei fecundum fpiritum
fanftificationislefaXZhïidtiï aut filius Dei exrefunedionemor
tuorum lefu Chrijli?cum dici potuiflèt,vifitarein virtute foa.
aut (ècundum fpiritum (ànâificationis fuæ,aut ex refurre-
dlione mqrtuorum eiu^,vel mortuorum foqtum: non co-
gimurintelligerc ali^m perfonam, (èd vriatn ejademque
fcilice t filij Dei,Domini noftri lefu Chrifti ? Ita cum audi-
rnus.-Ferif Deus hominem ad imaginem Dei : Quamuis vfitarius
dici ad imaginem foam po(fit: non tarnen cogimur aliara
perfonam inrelligerëin trinirate, fedipfamvnam j eàn-
demque triniratem,qui eft vnus Deus,ad cùius imaginèra
fadbus èft homo. Secundumfpiritumfanâificat'tonis ] V t prat
omnibus in incorruptibilitatis virtute reforgeret,& yitàm
refurredbienis Dei filijsaperiret : de quibus ipfe dicit, qui
filij Dei font,cüm fint filij rçfurredbionis. Sandbificationis :
veto (piritus dicitür filius, fecundum hoc quod præbet q-
mnibus (andbitatemjdeo non dixit, ex refurredbionelefu
Chrifti,fed ex reforredbione mottuorum I e s v C h r i -
s x i } quia reforreüio Chrifti generalem refurrèaiohem
G
;Sanä:i6cäj
prsbuit.Mörtuorum lefu Chrifti, nonomniusn reforgen- !|jonis fpiJ|
tium, fed ad Chriftum pertinentium in ip(b Chrifto refor- riros» 1
redbionïs forma pQrtenditur. Perquem accepimusgratiam] Mortui
cosleftis fapienti*,diuerfarumq-, linguarum cognitionem,
gratiam nominat.Apoftolus vero, ad prsdicationisauto- 'Apoftoius
ritatem comitantibus (ignis pertinet,^uia& ipfe Chriftus Idici po-
Apoftolus dicitur,id eft, m[flus a patre , quippe qui ad E- teß*
uangelizandumpauperibusmiflum fe dicit. Adobediendum
fideiin omnibusgentibus] Miflos ergo Apoftolos dicit,vt pr*-
dicarent fidem pmnibusgentibus, vt qbedirent Sc falua-
rentur:vt donum Dei non iaA (blis Iud^is,vpruni etiaru ö-
mnibus gentibus coneeflum videretur, adobediendum fi-
dei,non legi. , . . ;
Pro nomine eiusj Modeft,viclnominiseiusfungithüf,vt 10m.*.
ipfe ait: Sifutmifit me pater,&ego rnitto vos. Ec icerum.-^tti vos Matt 1J*
recipit,me recipit:Siae pro nomine eius,id eft,ad gloriam no- )
miniseius. ln quibus&vosvocatieftis] Quiafdl. donum Dei
^auuutll,Büu p u 1.Atluuv, ..u ,.u u ,v tt------- - omnibustriiflumeft,vceumaudiuncfeinterc^teroavqcafadbum
dicit non genitum.obferuans proprietatem , quia tqs,fcirent fe fob lege agere non debete. Item,i» quibuseftis
fadbus eft fecundum humanicatem »genitus eft tecundumj&Vosvocati: nam Sc iq vobis,ideft,Romanis apoftolatum
diuinitatem. Secundumcarnem]Hic fynechdocheeft, nam accepimus.Fi?f4f«pBßk]Hoceft,fandis vocationepei,no
carnem pro toto hömine pofuic, fed requirendum, quare merito faüi.Gratia vobis & paxaDeopatre,&Domno riojtro Ic-
nonfecundum animamdixit «b» ^ , :NecinteUigunci^-!j?< Cbn^o]Il|«danimaduertendueft, quod&infupenor^
eo carnem folamnqminatam efle, ineqquoddieftumeft: Jbus,&inpr*fenticömmate eclipfes,ideft,dereaus necel-
Verbum carofaäum,caiia hominum oculis,propter quosfa- j fariarü didbionum efle nolcuntur.Itaque vt pleftacontttu-
dbacftillatufceptio,caro folapotuitapparere:Nec ferqper j dbio conftare queat, ipfaverborum (erjes lttordinem lie
fadtum efle,ad creationcm rerertur, feriptum enim e(b:Do-| difponatur: Ego Paulus feruus Chriflilefit,PocattisAptftolus,ScC.
mine,refugiumfaäuses nobis. Et: Dominus faäuseft mihi infalu- qu* fubfequuntur.pqftrernoqup fobinteratut: Precqrvel
tem.QuipradeftinatuseftfiliusDrilFiliumDetdicefi$>|>atrcm; exopto, multiplicenturgatiavobis,&paxaDeopamnoJtro,&
fignificauit Deum, addico ^utem Spirituländbificationis^ Dommlefa Chrifto'.GtAÜim, Scpacem cumihisdtcitelic,qui
oftendit myfterium trinitatis: hicergo qui inearnatps qui- redbe creduht.Gratia, qua apeccatis abfoluti (unt: Pa*ve-V
demlatebat,ficpr*deft,in3tuseftfecuhdümfpiritumfan-'ro,quiaeximpijsrecoqciliatifunccteaton: Behegratia . 0
dbificationisinvirtureminift:erijfilijDei,cuinlurgitamor- & pacem conhedbit, nam vacua prima fine alcetaj pax« I
tüis,(icut feriptum eft ‘.Veritas de tenaorta eft. Omniscnirnj njmobfeyuac gratiam. ______. --------- =— j
Ecllpfes 2d
prafatibL
ni b. Pauli.
-------- - Q<y 4 ADeo 1