770
rorem,vel obcdiens. Petrus, agnofcens. Bariona, filius co-
Iumbx,Syrurn pariter 8c Hebrxum. Cephas, Petrus, Syru
eft.Paulus,mirabilis.Saulus, tentatio refpieientis,vel tentatio
nisfecuriras. Andreas,virilis,Grxcumeft. Iacobus,
fupplantator.Ioannes,dominigratia.Philippus,oslampa-
daium. Barcholqmxus,filiusluipendentisaquas. Tho^
m'as,abyflus,vel geminus: vnde 8c Didy mus grace dicitur.
Matthaus,donatio. Idem appellatus eft Leui. Lebbeus,
corculum,id eft £ corde,ipfe eft 8c Taddaeus, ipfe eft Iudas
Iacobi.Chananaeus,poffiaens,fiue poflefiio. Ita autem di-
dus Simon, dvicoChana,ipfe eft 8c Zelotes.Scarioth, me-
morialeDomini.velmemoria mortis. Hoc veronomine
feraphin,ardéntes,velinçendentcs,iuxtaillud : QuTràèTc
angelos fuosipiritus,& miniftros fuosignem yrenteniiEr-
go feraphin yirtutes in coeliseflè confirmant, quæDeuni
Jaudent,&: in minifteria diuerfa mittâtur. Chérubin,fciéh.
tiæ multitudo. Cæterum Chérubin ipfum in Saniftafan-
dorum duo tantum fignifisantur animalia. Alijs vero lo-
cis vbi hdenomenlegitur, autpiduram aliquam indicat,
aut variétatem.
D E E X P Ô S IT IO N E D IV E R S A -
R V U R E R Y M I I I .
appellatus eft Iudas à vico in quonatuseft. Marcus,excel-1 "X J f Andragorain Genefi, genus pomifimillimum par-*
fus mandato.Lucas,ipfe confurgens,fiue ipfe leuans. Stc- jLVXuopeponi lpecievel odore. Mazaroth zodiacoti,
phanus,normaveftra: Græco autem fermonecoronatus.1 quæ duodeçimfigna mathematici adlerunt.Fath,clima,id |
Augufti, folenniterftantes. ; Cæfer, poflèffioprincipalis, eftplagameridiana,veloccidentalis. Rhamnus,inPfalte-j
Cirèneijhaeredes. Bcthfaida,domusfrugum. Berphage,' rio,nonrubuseft , fedlpinarumgenusfentibuspermole-
Syrum,domusvallis.Bethania,domusafïlidionis. Gene- ftum.Rhomphea,gladium in Latinum fo.nat» Namvbiin
fear,ortusprincipis. Am aus, populus abiedus. Caphar- I Genefi dicitur, gladiusflammeusatqueverfatilis, in Grçeo
flaum.ager confolationis. ' Sarepta,inccnfa,fiue anguftia rhomphea ponitur. Framcæ, haftælongiffimæ. Suntqui
panis.Gethfemani,vallispinguedihum. Golgatha,calua- ijsetiam nunc armorumvice vtétcshoc nomen tribuunt.
m.Nazareth,flosmundiciæ,vclvirgultum.Niniuiræ,nati! Quidam etiamitagladios fignificariputanti Capparis,in
fpeciofi.Sidqn,venatio.Zachæus,iuftificâtus.Idumæa,to- Salomcfncfrutetigenusin Oriente fimile lentifco. Pala-
ia.Lifama.natiuirastentationis. Iordanis,defcenfus.Mar- thæ,in Regnorum, maflæ quæ de reçentibusficis cornpin-
tha,prouocans Deum.Magdalena,turris*Sufanna,lilium.1 gi foIent.Palathæ Græcum eft. Debelainiiin Ofeà prophe-
Saba,captiuitas. Caiphas; inueftigator, fiue vomens ore. j ta,paiathas dicunt. Dabir,in Regnorum, oraculum quod i
Pontius, declinansconfilitim. Pilàtus, os malleatoris. He- , erat fadum in mediainteriori parte rempli, in quo & area
rodes, pellicius. Barrabasî filius patris, vel magiftrieo-, Domini erat,hoc appellabaturSandafandorum. By (lus,
riim,abfque dubio Iudæorum magiftri, qui eft diabolus, genus ferieigroffions, pariter &fortioris. Subtquidam
Eden in Genefi,deliciæjIurdæa,confeflîo.'Hierofolyma,vi- j qui &genus lini eflèbyfliim putent. Phcenicium,in Efaia, I
fio pacis.Sion, fpecuîa, & ïede : nam hæcciuitas Dauid in i coccinum. Luteres, in regnorum ^conchæ, vel canthari
monteconftrudaeft. Babylon, confu'fio, fiue translatio.
Æthi6pia,tenebræ.Ægyptus,tribulatio,fiue tenebra. Ty-
rusanguftia. Romani,fublimes,veltonantes.Sinai,men-
fiira.fiue mandatum,fiue tentatio,vel amphöra mea. Gehenna,
vallis gratuita. Quidam æftimant appcllatam hanc
à valle Gehénnon,quæeil iuxtamurum Hierufalem. He-
brai,tranfitores.Sadducæi,iuftificati.Pharifæi,diuifi.Gali-
læi,volubfles,Samaritç,cuftodes,eo quod à Babyloniis il-
lic ad cuftôdiam collocati fint Iudæorum.
Cum m cæreris,tum 8c in hoc abundanter liquet, Icri-
ptura omnis (àcraquam vere diuina fit, ac plena myfterijs,
quando ica cöngruant rebus nomina,affedibufq;rèfpon-
deant. Sicut Dauid, qui exprimitur in Latinumrortis ma-
nu:vtiq;fortiflimusomnibus fere bellis extitit. Salomon,
pacificus:vtiq’, in paceregnumadminiftrauit.Daniel,iudi-
cium Dci.-vtiq-, in presbyterorumiudicio lententiam diui-
nædifeeptatiofiisexhibuir. Vnde quid mirumfihifutura
brædicauerint,quorumetiamnomina, ficutresedocent,
prophetiam(onant? Sediam de varijs vocabulisinterpre-
tationémponamus. .
D E V A R I I S V O C A B V L I S II.
ALleluia, in Latinum ibnat laudate Dominum, ia e-
nim vnum eft de decern no minibus D ci, quas apud
Hebraeos babentur. Amen,vereifiue fideliter. Diapfàlma,
fempcrieo quod ilia quibus hôcddne<ftitur,fcmpiterna elle
confirm« à Deo:hon commutationem metri fignificat,
vt quidam exiftimant,veirpiritusprophericirefeôtionem.
Sunt etiam qui diapfalma idco inlcribi putent vt ex hoé fi-
bi-perfonarum , fiue lènfuum intelligaturellèconuerfio.
Olanna, laluifica, fiuelaluùm me fac. Ofi enim laluifica
interpretatur,annainterieäioeft deprecantis. Ergo intégré
dicitur,Ofianna.Sed dum corripitur,aut corrumpitur,
ionat olanna. Eft aürem fènfus, Saluum iac,fubaudiatur,
velpopulumIfrael,vel totummundum. Rhama,excella.
In Euangclio:Yox in rhama audita eft,ideftin exfelfis.Eft
tarnen & ciuitas,quæRhama appellatur. Racha,vanus,
autinanis.Rabbimagifter,Syrumeft. Man,quid.Manna,
quidefthoeî Abba, pater: & hoc Syrum eft. Anathema,
perditio.Marantha,Dominus nofter vérrit,'Syrum eft. A-
nathema autem matanatha,ficut quidam dieunr,perditio
inaduentu Domini. Mammona,diuitise..Theraphim,6-
guræ, vel imagines, melius quam incendia. Seraphim Vél
aquarii.Sed Sc cantharus Græcum nomen eft. Latómi, in |
Regnorum,lapidum cxCoics:Sc hocGræcum eft.Çreagrç,
in Paralipomenon , fufcinæ, ad carnes de cal darijs profe-
rendas,græcum eft. Sambuca, in muficis genus lympho-i
niarum. Nablum quod Græce appellatujr Plalteriü,quod-
queapfallendodidum eft. Adfimilitudinemeftciitharæ
barbaricæ in modhm deltæ literæ a - Tympanum, quod
extenta pelle velcorioefticitur.Cinari,vt quidam putanr,
acetabula.quæperculïàin modtïlosconcitantur. Thyina,
ligna. De his Salomon gradüs fecit in domo Domini, in-*
cognita ligna etiam peritioribus Iudæorum. Sethim ,lpi-
: narum in eremo genus eft, ê quibus lignum imputribile*
Sabeth,virgultiapudHebræosnomeneft,inGenefi:Ecce,
in quit, aries poft tergufn eius tenebaturin virgultoSa-
beth. Lebetæ,ænei minores in vfum coquendiparati. In
Paralipomenon : Pacificas vero hoftias coxerunt in lebe-
tis,& cacabis,& ollis.Cophinus,corbis.Hydria, vasaqua-
rium.Condi,in Genefi,poculumvélfcyphus.Lesythus,in
Regnorum, ampulla olearia. Lenticula, in libro Regnoru,
vafculumcxærejhabensoleum quovngebanturinregnû.
Paropfis,acetabulum maius,' Aliqui & catinumitaappel-
lari putant.Epiftylia,in Rcgum, qnæfpper capitella colu-
mriarum ponuntiingræcum eft. Mechonoth,inRegum,
fulturæ,quas baies appellamus.T opazion,lapis preciofus,
in quo, lieue aliqui affirmant, omniumlapidum colores
refulgent.Corbaira,gazophylacium. Corbonaautem in-
terpretatur oblatio. Chafma,in Luca,hiatus;græcum eft.
Eryfibe,in propheta,ærugo,ideftrubigomelfium: Græcum
eft.Zizanià,lolium.Sicera,fuccus ex daltylis;&omnis
prætetvinum liquor, qui ad bibendum, autèpomis, aut
quolibetgenereconficitur, ficera nuncupatur. Nardum
pifticujb,najdum fidele,id eft fine impoftura.-Græcum eft.-
Nardum Ipicatum , ab eo quodlpeciesipfanardiinmo-
dumfpicæfit,quæinfulà Confieitur. Alabaftrum genus
marrporis preciofi , ex quoEuangelici illius vnguenti va-
fculum crat. Stadium., in Euangeho ipacij certa dimenfio.
Oôfco ftadia mille pallus efficiunr.
Hæc nomina quae fubfequuntur, in Exodo, vel in Re-1
gum libris his reperiuntur locis,quæarcæ vel tabernaculh
aut templi Domini rclationem continent. Quorum- no-
minum vocabula, ad hæc quæobfcuriora funt, in transla-
tione veteri habentur. Hæc vero quæ lucidibra apparent,
nouæ translationis.textu continentur« Vêtus ergo cransla^
tio habet, Speratercsrnoua, ferulas.
^ ; Gala-
/
"^CâTamifcos, calamos. Troilcos, velcarifeos, quafi in
ouçis modum déforma cos. AncopifcoS,incaftraturas.Af-
idifeas,vncinos.Fimbrias,catenas. Scitalas, vedtes, Lapi-
Sibus acrotomis,dedôlatis. Dcgrapidem,cælaturam.Pe-
tàlis, laminis. Perimentum,lineam. Spiras,capitellaco-
lurnnarum.velficut puto,fa<fturam earum.Elam,porticü:
led melius interpretator ante fores,fiue veftibulum. Ergo
& Iacob,& prsterea Adam iple.Hsceft etiam Hebron, in
qua Dauid regnauit-. Lod , ip& eft Lydda,ipfaeft Diolpo-
lis. Decapolis, in euangelio, regio eft habens ciuitates decern.
Accaron,vrbs Palaeftinse.Antilibanus,locaappellan-
turqux fupra Libanum montem orientalem plagamre-
fpiciunt. Effrata,ciuitas Bethlehem-. Eufiates vero fiuuius
de paradifb.Mefopotamiaidcirco dicitur,quod Tigride Sc
ElamHebraicumelt. Céteraqutefuperius funt,Grseca Eufratefluminibusarobiatur. Samaria^ ipfanuncSebafte
funt maxime. Item in Ezechielis cxtremaparteinvifione | appellatur.Emaus,in Euangelio,rtomenquondam cafteN
iuitatis,in veteri translatione habet paftophoria,in noua; li.-nunc ciuitas,qua: Nicopolis dicitür. Galuaria,locus ob
eazophylacia,ideft,ccllulasparuas. Thee.thalamos. Ai- hanccaufanidi<ftus,qUoddeconfuetUdinein eodem loco
feu ftqntem.Aelaucooth,veftibulum. Polyandron,mul- damnati capite truncarentur. Ariopagus, curiat apud A-
titudines.Spitamis,palmus.Giflus,definitio.Manaa,facri- j thenienfes nomen eft,qu*d Marte nomen accepit.
ficiurn. In Rcgum, Cenotaphia, fimulacra, qux Grtece
■ Sed hxc ha&enus.Nunc etiam illud accipe,vt
q u æ d a m nominapriusfcripturaappellauerit, &vtnunc
vocentur.
D E G E N T IB V S IV .
V Omor, in Genefi,Galâtæ , id eft Galli, quiàcahdore
I corporisprimum Galatæ appellati funt,e quibus po-
D E F L V M IN IB V S V É L À Q V IS VI.
G Eon, fiuuius eftÆthiopiæ, de paradifo emergens,
quem Nilum vfitato nomine appellant. I^rilbn, flu-
uius India; : idem quoqià paradifo nuens.'huncalij Gangen
vocant.Siloe,fons eft in Hierufalem,de ràdicé mohtis
Sion bulliens,qui non Temper, led in cértis horis diebufq;
emanat per antra (axaque de curi ens.Iordanis, ideo diélus
puli quondam in orientis longihquà migrantes primum eft,quod duo fontes in vnum confluatit,quorum alter di-
Gallogræci, nunc antique Gallorum nomine Gal atæ vo- citur lor,alter Dan appcllatur.Marc Galilcæ,idem & mare
cantur.Magog,Scythæ.Quidam Gog & Magog, Gothos Tiberiadis,idem Ôcftagnum Genclâr,idem &lacùs Gehé-
putant. Tubal,Iberi,qui&Hifpani. ; fereth. MareSàlinarium,hocvocafur&maremortUUm*
^ Thiras.Thraces. Thogorma,Phryges. Madai,Medi. vel Afphalti,id eft,bituminis.abHierichohaud longe ab-
Iauan,Iones,qui Sc Græci. Vnde Sc mare Ionium. Cethei,^ eft.Bethfaida,pifcina in Hierufalem,in quam Sc aigri defe-
Cifij, idemCiprij, apudquos&vrbsCittiumvocitatur. rebantur: ideo&.Probatica, id eftjpecualisappellatur*
Donanim.Rhodij. Ex hirGræcorum nationibus extitere, quod hoftias in ea quondam facerdotes laüâbàhti
quiàTauromonte,vfqueoccidentalem oCeanum maritimam
oram occupauerunt. Hæomnes genres de Iaphcth
ftirpe delcendunt. ,
Chus, Æthiopia.Mcfraim,Ægyptus.Casloim, qui poft-
eaPhilîftini,nuncPalçftini. Iidem tarnen 8c Allophyli. lindem
&alienigcnæappellaci funt. Horum ciuitas Afcalon.
D E M E N S 1B V S V IL
Nllàn , in libro Efdræ, menfis quem dicunt Martiuffli
qUique in fcripturisappellatur menfis ptimus. Elul,
in Machabæorum libro, Auguftus, qui apud nos menfis
Saba,Arabia. Saba vocitatur 8c regio, in qua nunc Sabæi. j fextus vocatur.Casleu,in Zacharia propheta,Nouémber,
Euila, Getuli. Labain.nunc Libyes,quondam Futhei ap- f qui eft nonus. Tebeth,inlibro.Heftcr, December, qui eft
pellabantur. Tharfis,iiue Carchedon, Carthagoeft:qui- ! decimus. Sabath,in Zachariaproph. Ianuarius,qui apud
dam Thacfos Ciliciam arbitrantur: quia & ciuitas Tharfis nos vndecimus.Adar,in libro Efdræ,Februaries,qui apud |
illiciitaeft. Africa,appellataabvnoexpofteris Abrasde
Ccthura,qui vocat9 eft Apher.Ifmahelitae,vocati ab Ifma-
hele filio Abrace.lidem & Saraceni, aSara. Iidem 8c Agarc-
ni,ab Agar. Nabathei, a Nabeth filio Ifmaelis appellati,
(jüi ab Eufrate ad mare rubrum porriguntur. Chananci
appellati de Chanaan filio Cham. Horum terram Iudaei
expulfisïncolis poflèderun't. Hi om nes de origine Cham
vehiunc.Alfur, Aflyrij ab Aflur filio Sem.' Hi vrbem Ninü
ex nomineNini regis condiderunt, quae ntinc Niniue vo-
catur. Syros appcllatos quidam aflèruntab Afurimfilio
AbraxexCethura. Vs, qux8c Auxitidis regio circa Cce-
lefyriam , ita ab VsSempronepoteappellata. Elamitx,
Pcrfe', abÉlam filio Sem. Hcbraeicognominatifuntab
Heber,qui pronepos fuitSem.Cafdei, nuncChaldxi vo-
cantur,&CafdeiaCafedfiliohIachor fratris Abraae. Hi
omnes de Sém poftcritate procedunt.
D E L O C I S V.
IÉbiiSjipfe eft Hietulalem,ip(a eft &Salcm,in qua regnauit
Melchifedech.Hxcnuncab Helio Adriano vocatur
Helia. Babel in Genefi,nuiic Babylon vocatur. Inhoelo-
co cum turrem quondam homines aedificare aduerfiis coe-
lumadgcéffieflèntjdilperfifunt,immifladiuinitus co.nfu-
fione linguarum. Achar, nuhc Nifibis vocatur. Reblatha,
nunc Aiuiochiaappellatur.EademeftEpiphania. Sicem*
hxc eft 8c Sicema, nunc Neapolis éiuitas Samaritanorum.
Olibama, in propheta, ciuitas ii'vqua Ed»m principes ha-
bitaucru'nt. Ariel,in Efaia,harte quidem eflè putant Ario-
poli'm,ab idolo Martis Ariel,quod illic ficum eft.Interpre-
tatur autem Ariel leo D e i, Hierufalem figuraliter fignifi-
cans. Ararath,Armenia,inciiius montibus poftdiluuium
area confedit,adeo vt illic aliejua indicia nunc vfq; perma-
neant. Arbex, qua: Acbos in noftris codicibus corrupte
legitur,iti qua tres patriarchxfepultifuriCj Abraham,IiaaC,
; ~Bilfhoth. Va.Pat. Tom.j
nos duodecimus. Quodfietiam reliquaHebrxamcnfiu
vocabula,quae incanone non reperi, feire voles: Iar vocatur
menfis fecundus'.Siuan tertius: Jhamus quartus: Alo
quintus.-Tifri fextus:Marefon feptimus.
D E S O L E N N IT A T I B V S V I IL
A Nnus iubileus, annus quinquagefimus, qui erat annus
remiflionis,quo in Ifraelvnufquifq; rei fux ven-
ditor ad ius eius etiam abfq; precioreuertebatur. Pafcha,
tranfeenfus,Hebrxum eft,non Grxcum.Tanlcenfiisvero
idcirco diduseft , quod Hebraei ab^Egypto in terram rt-
promiffionis tranfeenderunt. Ccrte pafcha noftrum eft,
quod faluator ab inferis refurgens caslorum regnatranfi
cenderit. Phafe, itidem pafcha eft tranfcenlus, vel rranfi-
tus. Sunt qui magistrarilcenfum, vel tranfitum ex hocap-
pellatum affirmant, quodeadem node Dominus per JE-
gyptum tranfierit, cum iEgyptiorum primogenita cunda
percuffit.Pentecofte, quinquagefima,Grxcum eft. Huius
quinquagcfimxfiguram annus iubileus gcilit,quiqi nunc
itcrum fiiturx repromiffibnis xterna requiem prxfigurai.
Scenopegia,cum tabernacula a Iudxis figucur, ob memo*
ria tabernaculoiu. enim Graece tabernaculudicitur.
HxcIudxorufofenitasScptembrimenfe cclebratur. Encaenia,
noua: xdificationis obferuatio vel dedicatio.
namq, in Grxcalingua nouu fignificat.Ergo in hacfolcni-
tatc,lud^iOdobri mefe dedicationis tepli colebant diem.
Epiphania,Grxcu eft,q> fignificat apparitio,vel oftenfio:fi-
ue quod eade die Dominus & feluatornofterinbaptifmo
luo populis fueric bftefus:fiue quod ftcllaMagis.-fiue qi prime
iigno Domini aqua in vinuvctfa tucapparuerit. Neo-
menia,h.e.quod apud nosCalcd^.Scd quia apud Hebr^os
fecundulun?curfUsmcfesfupputatur, & Grxceluna
appcllatur, idcirco neomenia noualunaaccipi pbtcft.Pa-
ralceue , prxparatio , Grxcum eft. Parafceue ertim fexta
" X t t a ___ ' fabbati _