i.Efdji
Ißt.j.
Et planxtt Dauid planâum huitifcemodi fuper Saul & fuper lona-
tbanfilium eius,&pracepit vt docerentfilios luda, ficut fcriptumeft
in Hbroiuftoruni.] Hoc ideo fecit ,vt,quia P h il iftæos lâgitta-
rijs abundarc iam noaerar,vnde & Saul maxime horum i-
dtibus pericrar.eandem bellandi artem& fui milices ad re-
uincendoseosdifcerenc. i Quod vero lèquitur,y?CKr/m-
ptumeftin Itbroiuftorum, ipfum hbrum hodic nufquam, ne-
que apudipfos Hcbræosinueniti polie alleuerant , fi eue
neclibrum bellorum Domini,cuius in libroNumerorum
mentioeft,nequecarmina Salomon is, neque difpucacio-
nes eius fapien ti ifimas de lign orum riatura her batum q jo-
mnium ,icemq;iumentorum, volucrum, reptilium&pi-
fcium.-vel quod in libro dierum dicitur, reliqua vero ope-
rum Salomonispriorum & nouiffimorum lcripta funt in
verbis Nat ha prophetæ,& Abiæ Salonitis jin vifione quo-
que Addo videntis contra Hieroboam filium Nabath : Sc
multahuinfmodivolumina , quæfcriptura quidem probat,
fed hodie confiât non efiè.vaftata uamqueàGnaldæis
Iudæa, cti'am bibliotheca an tiquitus congregatainter a-
lias prouinciæ opes hofiili eft igne confum p ta,ex qua pau-
ci qui nuncin landla feriptura continen tui libri, poftmo-
dum Efdræ pontificis & proplieræ iunt induftria reftaura-
ti. vnde feripeum eft de eo. Afiendtt Efdras de Babjlone,&ipje
fcrtba vtlox in legeMojft: velox videlicet, quod prompdores
licerarum figuras, quam eatenus Hcbræi habebanc, repe-
r it :& in epillola régis PerfarumArcaxerfis, Efdrxfacerdoti
Scriba legit Dei cAt dofttfitmo,ftlus. Montes Gelboe, net votes, nec
pluma ventantfuper vos, netfeftnt agri primitiaru, quia ibi abtefttu
tfi clypeusforttum,clypeus Saul,quafi non effet vnctusoleo. 3 Scire
debes, quia veracircr Saul, qui poil vndtionélandli chril-
matis, à quo & Cbriftut Domini vocatus eft, occidi meruit,
mortem veri Chrifti, quam fine culpa fiibire dignatus eft, !
inlinuat.montes quoqj Gelboe,in quib.interijt,fuperbos ,
lu daicæ plebis conatus, quibus contra audiorem vitæ re-
bellabanr.infmuant. Vnde bene Gelboe Volutatio fiue
Decurfus interpretatur. volutabanturenimin fordepec-
eatorum ,iuxta lllud proueibiu m,Erfits lota tnvolutabro lutt:
a cqj à recti tu dine vitæ fal utaris aberrantes, iamiamquc ad
inferiora,hoc eft,huiùs Içculi defideria intima decurrebât,
ob quorum defiderium regem cæli& terre in rtjortem cra-
dete fton dubitabantrptopter quod eis merito optatur,ne
roremdc cælo pluuiamue fufcipian t: quod hodie rebusi-
pfisvidemusexpletum,ineoquodillosgradacæleftisde-
ierens ad plebem gentium translata eft. Quod etiam I-
faias fub figura vineæfuturum fills ex perfona Dominico-
minatus eft,dicens,Ef nubibns tnandabo, ne pluat fuper earn ini'
bran. Quodfiftaperte dicere,Etapoftolisatqueapofto-
licisvirisomnibusmandabo, ne illis vitra verbum vitae
prxdicent» fed irrigarione verbi caleftis, quod à fe protcr-
ui repulerunt, indignos in fiia fterili rate vacuos, ac petpe-
tuoigni comburendos relinquantiDcquibus &bene dicitur,
vt agri primiciarum elle non polfinr. Superbæ quip -
pc Hebræorum mentes primitiuos fradtus non ferfit,quia
inredemptorisaduentu ex parte maxima in perfidiare-
manentes,primordiafideiicquinoluerunt. Sanctanam-
que ecclefia in primitijsfuis multitudine gentium fcecun-
data.vixinmundifine Iudæos, quos inuenerit,fufcipit :
& extrema Colligcns,cos quafi reliquias frugum ponic.De
quibus nimirum reliques Ifaias diem Sifuerit numtrusfi-
horuni Ifrael quafi arena marts, reltquiafaluafient. Poilu n t ta-
menidcirco Gelboe montes orfe prophetae maledici,vt dû
fruelusexarefeertsè terra non Oritur, pofleflbres terrae fte-
rilicatis damno feriarttur,quatenus ipfi maledidtionis fen-
ten tiam aCcipiantj qui apud fe mortem régis fufcipercitii-
quitate fua exigence meruiiTenn Nec tibi abfurdum vide-
ri debet,vt malareproborum adta bonialiquid fignificet,
autrurfumbona iuftorum opera in contraria fignificatio-
neponantun Lege morâlia fândtiPapæGregorij, vbi ek-
pofuit quomodo beatus lob ttialedixic diei füo dice ns*
peïeatdies, in qua natusfiunt, & Cetera > &videbis quiavfitaincerpretantur.
alioquin fi non per bonamalum, &bona
per malum fignificari poflenc, nunquam liceret nigi0 a.
tramento nomen D e i, iediemper lucidoaurodebetet
icribi; quia Deus lux eft , & tenebra into non, fiunt vll* : nec
rurfnm in titulis pfalmorum nomen Abfalon& Doeh ho.
minumreproborum minio fulgence, fed (oloattamento
deberet feribi. Sicut ergo in paginisiibtorum quouis colore
& mala pofiunc & bona abfque vllareprehenfione
figurari: ita&inpartefignificationum per quxlibctho-
minumgefta, &bonare<3iflime Sc mala poflunt exptimi;
quamuis Sc multo fiepius contingat, Sc mulco dulcius au-
diatur, bona per bona,& mala figurari per mala. Sicut au-
tem in piótifra parietum neq; obfeururo Aethiopera can-
dido,neq;candidi corporis fiuo capilli Saxonem atramé-
to decet depingifita inretributione meritorum iuxta fuü
quifquc opus re cipier, & qualis eric adtuftalis etiam vult u
apparcbitiniudiciojnequc omninoad rem, quidquifq^
figurarir,fedquidegerit,pcrtinebit.
S. E V C H E R I I,
LVGDVNENS IS
EPISCOPI, COMMENT
A R IO R V M IN L IB ROS REGVM,
Ad Verannium & Saionium fratres
epifeopos,
L I B E R S E C V N D V S.
R o m is s io n e s Dei, quæfaâræfuntadA-
^ braham, cuius ieroini Sc gentcmlfraeliricam
lecundumcarnem, Sc onines gétcsdçberiie-
cundumfidem, Deopolliccnte,didicimus,
quemadmodum compleantucj' per ordinem
temporu procurrensDei ciuitas indicauit.Quomam ergo
fuperioïislibri vfq;ad regnum Dauid faétus eft finismunc
ab eodem regno,quantum fufeepto open fufficere videa-
cur,ceteraquæfequunturattingimus. Hocitaq; teihpus,
ex quofamftusSamuel prophetare coepit, & deinceps donee
populus Ifrael captiuus in Babylonijim ducereturj at-
queindelècundû fanâi Hieremiç prophetiam.poftLXX,
annos reuerfis IftaelitisdomusDeiinftauraretur, totum
tempus eft prophetarum.quamuisenim.&ipfiimNoe pa-
triarcham, in cuius dieb. dfiuuio vniuetia terradcleta eft,
& alios fupra& infra vfq; ad hoc tempus,quo teges in Dei
populo efiècoeperunt, propter quædam per eosïutura, fiue
quoquo modo fignificata fiue prædicata, quæ pertine-
rent ad ciuitatem Dei regnumqj cslorum, non immerito
poiïùmusappellareprophetas,præIèttim quia nonnullos
eorum expieifius legi m us n ücupatos, ficut Abraham, fic-
ut Moyfen:tamendies prophetarum prxeipue maximeq:
ij didti funt, ex quo coepit prophetare Samuel -, qui & Sau-
lern prius,& eo reproba to, ipfum Dauid Deo præcipiente
vnxit in regé, de cuius ftirpe ceteri procédèrent, quoufq;
illosfuccedereficOportcret. Qu» igiturà prophetisfint
prædiâa deChrifto,cura moriendo decedentibus, Sc na-
feendo fuCcedentib. fuis membris ciuitas Dei per iftacur-
reret tepora, fi omnia velim com mem orare, inittt lîiéfum
pergituri primum quia ipfa feriptura quæ per ordi ne reges
eorumq;fada& euenta diflerens vjdetur tanquâ hiftorica
diligentiareb. geftis occüpatà efle narrandis,fi adiuuante
Dei IpiritU confideraüa t ra6t ecur » vel m agis vel certe iron
minus prænunciandisfutUtis quam præteritis etmnciadis
inuenietur in tenta •& hoc perfetutando indagare acdiile-
rendo monftrare, quam fit Operofum àtque prolixum, Sc
quam m ul t is ittdigeat Volu min i b us, qUis ign o ra t, qUi hæc
, , vel médioctitercogitatï deinde quia ea ipfaquæ ad protiiumUm
eft in feripturis, vt & boifain malörum fignificâ- ! phetiam non ambigitur pertiôere,ita funt multa dc Chri-
tioneaccipiantur,&:econuerfoiDciiiquc Vnamfidelilli- ftoregnoquecælorum, quæciuitasDeiéft* vcadhoca-
mum Dauid regis militem» ac pijifima arque innoCehciflî- perrendum maior fit di fpü ratio necefiària, quam huius 0-
ma eius opera. veidiéla in mala lignificati one, & e con tra I peris modus flagirat.proinde itajfi potUero.ftylum mode*
•pfum Dauid in maxitno fuo fcelere in bonoaccipiendum rabomeum * vthuicopcfiinDeivöluntate peragendo»
nc^ea qux fuperfunt dicara , neceaqux iatis funt prxeer-
mittam. Eratigitur iam in terra promiffionis fernen Äbra-
h« id.«?ft*populus,Ifrael lecundum carnem, atque ibi non
fölum renendo a.cpoifidedo.<;iuitates adueidariorura ,ye-1
rum etiam.reges, habendo regnare iam qceperac, impletis;
deipfopopufo promifiionibus Dei magna iarBex patte,
non folum qua? tribus illis patribus, Abraham,Ifaac, & la- ;
cob,5fquaeeun.qialix tempprib.eorum;yerum etiam quae
per ipfum Moyièn, per quern populus idem de feruitute
Acgyptia eftliheratus,Sc: per quern ciinffta prairerita teue-
l a t a funt temporibus eius, cum popuLun per heremu du-
ceret, fa 61« fueran t. Neq>autem,per infignéducem Iefum
Naue, per quern populus file in prqmiffionis indqdluJieft
terram, expugnatifqj gentibus earn J i l l , tribubus, quibus
iuflèratDeus, diuifiti&J mortuus eft: neq^poft vllum tan-
to-rempore iudicem impleta fueracpfromiflio Dei de,j:er-
ra Chanaan,a quodam flumine Aegypti yfque adflumen
pagnumEuphraten.-aec tameu adhueprophetabatur futurum,
fed^xpc^abaturimplendum. Itnpletum eftau-
tem per,Dauid, Sc eius filium Salpmpoem, cuius regnum
tanto,quantoprbmiffum fuerat^p^riPä^ilatacum cft.vni-
uërfqs quippe flips lubdiderunt,rributariofque fecerunt.
Sic igitur in terra promifiionis Iecunduiiycarnems hoceft,
in cerca^Chanaan ,.fu,b regibus fernen Abrahxfuerat con-
ftitutuip, yt nihil iu dp fupereflet, quo terrepaillapromif
fio Dei non Gompleretur: nifi ve in eadem terra, quantum
ad profpericatem attinet temporalem, pofteritatis fucccf-
fionum inconcufio ftatu yfq; ad morralis huiusficculi ter-
minum gens permaneret Hebrxa, fi Doming Dei fuflegi-
b us o bedi re t. fed qu o n iam Deus nouerac, hoc earn ,non
eflcfacturam , vfus eft eius etiam temporalibuspeenis ad
exercendos inea paucos fideles fuos, Sc admonendos qui
pofteafuturierant in.omnibus gentibus, quodeos adrao-
neriqportebatyin quibusalterappfproiffionem reuelato
noilo teftamento per incarnationem Chrifti fiieratimple-
turus. Quo circa ficut oracula ilia diui n a ad Abraham, Icir:
qui in eodem furoris impet u tan to cautius déclin andi
funç,qu^nro& in fauiusrapiun tur. V nde& Abner, qui fer-
raone noftro Patris lucerna dicitur, fugit: quia dotftorum
lingua quæfupernum Dei lüméindicat,cum per abrupta
furorismentemcuinfpiamfernconfpicit,cumq;contrai?
ra fçe n tern diffim uj.at verboru m iacula redderc, quafi per-
fequentem non vultferire. Sed cum iracundi nulla confi-
dcratione fe mitiganc,quafi Afahcl perfequi& infanire no
cellar, - necelle eft yt ij, qui furentes reprimere conantu r,
nequaquam fe in furore erigant, led quid quid efttrâquil-
litatis oftédant.-quædam verofubtiliter proférant, in/jui-
busexobliquofurenrisanimupungant.Vnde&Abner cû
contra perfequentem fubfiftir,npn eü recta,fed auerfa ha-
fta transforauit.Ex mucrone quippe percutere,eftimpetu
apertæincrepationisobuiare: auerla verohaftaperfequé-
tem ferire,eftfurentc tranquille ex quibufdam tangere,&
quafi parçendo fuperare. A fahel au t é protinus occubuit,
q.uiacômroqtæ menres dum parci fibi fentiunt, & ramen |
refponlorü ratione in intimis fiib tranquillitäte tangötur,
ab eo quqdlê erexerant,ftatim cadunt. Qui ergoàierup-
ris fui impetu fub lenitatis percuilione refiliunt, quafi fine
ferro moriun tur. Igitur venientesfilij Remon, Berotbiu, & Re-
chab, &Bahana,ingreßifuntfentente die,in iomum Uisbofetb,qui
dormiebatfupraflratum fuü mer täte.lngreßifunt autem do mu, &
Ofitaria domus purganstritïcum obdormwit:ajfumëtesjpica: tntict
latenter ingyeßtfiunt,&percuffermteum in i«gtti«e.]Oftiacia tri-
ticum purgat, eu métis cuftodia d deernen do virtutes à vitijs
lèparat.Quæfi obdormierit,in mortem proprij Domini
infidiatores admittit: quia cum difcretionismllicitudo
ceftàuerit,adinterficienaûanimum malignisfpiritib.iter
pandft.Qui ingrefli fpicas toll u n t,quia mqx bonarum co-
gitationumgerminaauferunt:arqdninguineferiunt,quia
virtutem cordisdele&atione catnis occidunt. Ininguine
quippe ferireeft, vitam mentis carnis deleCtatione perfo-
rare.Nequaquam veroHisbofeth ifte morti fuccu mberet,
fi non atf ingreftum domus niulicrem,ideft,ad mentis ad:
faac, & Iaçob, Si quæcunqj àlia ligna veldiâ:a|>rophetica j itummollemcuftodiam deputaftèt. Fortis namqj vigilq;
infactis literis præcedentibusfa«âa funt : ita etiam ceteræ fenfus præponicordis forib.us débet, quem nec neghgen-
abiftöregum tempore prophetiæpartim pertinent adgc- tiælbmnusopprimat, neç errorignorantiæfallat; vnde&
çem carnis Àbrahæ, partim vero ad fernen illgd eius, in i beqe Hisbofethappellatus eft, qui eufto^efemina hoftiû
quo berredicentur o nines gentes cuhercdesChrifti per te-
nudatur. Hisbofeth quippe Vir confufionis dicitur:
ftamentum nouum, adpolfidendumvitam xternam rc-
gnumque cxlorum. Partim ergo ad ancillam qux infer-
uitute generated eft,terrenamHierufalem,qu?leruit qum
filijsfuis:partim vero ad liberam ciuitatem Dei, ideft, ve-
ram Hierufalem xternam in cxlis,cuius filij omnesfecun-,
dumDeum viuentesperegrinantucin terris. Sed funt in
eis’quasdam quxad vtramque perynercintelligantur, ad
ancillamprqprie, ad liberam figuratc. Tripartita itaq; re-
periuntur prophetarum eloquia. Siquidem aliqua Iunt
ad terrenaHierufalcm fpe<ftantia,aliquaad c^leftem,non-
nulla ad vtramque. Poll mortem SzuljVeneruntviri luda,
& vnxerunt Dauid in Hebron, vt regnaretfuper domum luda- E t
nunciatum efi Dauid quod virilabes GalaadfepeliJfentSaul. Mißt
ergo Dauid nuncios ad viroslabesGalaad, dixityadeos: HenediBi
vos Domino , qutafecißistniftricordiam banc cum Domino vefiro
Saul,&fepcltfiis eutn.Et nuncretribuet quidem vqbis Dominus m‘t-
fericqrdtam & veritatem. ] Cur ergo ifti qui Saulem, &eius
filiym fepelietun t, 'raifisricordiaro'fecilfe dicuntu.t, Sc ob
hpcirege pio benedicunturmiliquia bene afficiutur cor-
da liyilerantium, quango condolcn t roortuorum corpori-
hus alienis, qux illo afteilu, quo nemo carnem fijam vn-
quam qdioh^buit,voluut fieri pod mortem (uam corpo-
ribus fqis ^ Sc quod fibi exhiberi vblunt, quando lenfuri
non funt,alijs non ientfentibus curantexhibetedum len-
dunt. Dauid vndlofiiper domum luda rege, Abper fifius
Ner,Hisbofeth filium Saul regem conftituit fuper vniuer-
fum Ifrael. .Egrejfusä eft Abner filmier,cum pueris Hisbofeth J e
caftrk in Gabaon. Porto Ioab film Saruiet cum pueris Dauidegrefii
de Hebron,concitauerunt bellum iuxta pifcinam Gakaon, &perfe-.:
quebqtur Afithel Abner. Locum efi Abner ad Afahel dicens, Recede,
nolimcfequi, ne compellarconfoderete in terra. Quicontempfit, &
noluit declinare, Percußit ergo sum Abner, auerfabaftaininguine,
&transfoditeum,& mortuus e/hjCuiusAlähd typum tepuit,^
Qifi coin quos vehementer artipiqps furor,in praeceps dugladijs
vir autem confufionis eft,qui forti métis cuftodia mu-
nitus non eft: quia dum virtutes fe agere exiftimat, fubin-
trantiayitianefcientemnecant.Totaigitur vircutemuni-,
endus eft aditus mentis,ne quango earn infidiantes holies
penetrentforamine negle<^æ cogitatis. Gongregauttautem
Dauid omneséleftosex ifrael XXX. millia.Surrexititaq3& abijt,&
vniuerfius populus quierat cunt eo de viruluda,vt adducerent an am
Dei fuper qua inuocatum eft nomenJ)ominiexercituu,fedente Chérubin
fuper earn.'] Congregauit Dauid omnes eleâos ex Ifrael
XXX. millia, quiadominus ecclefiam primitiuam ex
ifrael inftiruit, non quidcHi ornne Ifrael,lèd eleétos quof-
que fibi confocfans. non enim omnes,qui exjftaeljfunt ifraeli-
tefedfili)pmmfiionisdepotanturinfemine. Qui X X X.millia
fuifle referun cur,id eft fidei,operis, Sc fpei firm irate perfe-
6ti. tria enim propter confcflioncm fanélæ trinitatisad.fi-
dem pertinent, decern propter decalogum jegis opera,
millepropterfuiperfeélionemadfpcmvitææternç » qua
fuperius ali quid non e ft, ficut numéro millenario maior
nullus ell. fi enim X. millia, fi X X X. millia, fi etiam mille
millia dixeris, non ipliim mille numerando tranfeenden-
do, fed per fe , vel per minores numéros fæpius ducendo
multiplica's. Tria ergo pet aecem multiplica, nefidesfine
operibus moitua fit. Item ttiginta per xtiille multiplica,
vtfides quæpcrdilcélionemoperatur, non alibi quam in
cælis retributionem fperer.Elcdli igitur ex Ilraél,populos
re die credentes,operantcs,fperantesinfinuartt. Viri autem
luda quierant cum Dauid , ipfos populos & dodlo-
res, qui latcri Chrifti quafifamiliarius adhærebant, indi-
cat;quo vtrpq>flipatus exercitu, Domini arcam adducere,
.i.ecclefiam dilatare, Sc in eorum,qui non crediderut.cor*
dib. infereregaudec.Imponitur aüc arca plaullro nouo,vc
noui teftaméri gratiarenouatisin baprifmonvécib.infun-
datur, vinumqj nouum nouis vtribus madetur. Erat quidem
prius area in domo Amminadab, qui erat in Gabaa*.
De adda-
« a area
perDauid.