P Ault Orofii
Plat. Mù-
ciü.App.
6£_Mummium
At-
talas Ro.
habet hæ-
redes.Plu.
inGrac.
Str. 13.
Lit*, si•
B
Cap. 9-
Gracchus
it à quo
drinis regno pulfus eft.Ijfdem temporibusAntiochus non ' EI
contentus Babylonia afque Ecbatana, totoq; Mediæim-
peiio,adueiTus Phraatem Parthorum regem congreflus 2c s?|
viètus eft. Qui cum in exercitu fuo centum milliaarmato- Qr
r ü habere vidcfetùr,chi'cenca mi Ilia amplius calonùm atq; hu
lixarum immixtaIcortis ôchiftrionibus trahebar. Itaque
facile cum ynfüerfö exercitu fuo Parchorum viribus op-j^f
pteflus interijtV C. Scmpronio Tuditano, ôc M. Aquillio
Coll. P. S cipione m Africanum pridi è pro concione de pe-
riculo filutis fuæ conteftatum , quod fibi pro patrialabo-
ranti ab improbis ÔC ingratis denuntiari cognouiffer, alio
die manè exanimem in cubiculo fùo repertum,non terne
Ü-
Concördiä inui&ajdiïcôrdiaexitio fuiùquod Romani tâ -1
qûàm fibi àc de fe diâiim,exempli lôco acceperunt,quip-
pe quibus iam de feditione difcotdantis totiusvrbis nun-
tiabatur. Carthägine Numantiaque deleta , oritur apud
Romanos vtilis de prouifione collatiô y ôc oriturinfamis
de ambitione contenrio. Gracchus tribunus plebis iratus
nobilitati, quodinterauéfcoresNumantinifoederisnota-
fcuscflèt,agnimàpriuatiseatenus pqflèflum, populo diui-
di ftatuit. O&àuio tribuno plebis obfiftentiademitimp®-
t iüm,ôc fucceflorem Minucium dédit. His caufis fenatum
irâipdpulum fupcrbiainuafit. At tuncfortè Attalus, Eu-
menisfillü's.môrienSjteftamétopopulumRomanum imperio
An^fuccederchæredemiulTerat. Gracchus gratiam . rè inter maxima Romanorum mala recenfuerim : præfer-
populi pretio appetens,lëgem tulit, vti pecunia quæ fuif- J tim cum tarttum in ea vrbe Àfricàni vigor & modcftia valet
Attali,populo diftrihùeretur.ObfiftenteNaûca,etiam j leret,vt fac^è viuo co, neque fociale neque ciuile bellum
Pompeius fpoporidft,feGracchum , cùmprimummagi- poïTeexiftere crederetur. Huncquidâ vxoris fuæSempro-
ftratuabijflet,accufaturum. -- , niæ , Gràcchorufn autcm fbroris dolo necatum fer un t,ne
Gr a c çh vs cum enitcrctur,'vt ipfe tribunus plebis fub- fcelerata(vt credo)farailia,atqj in perniciem patriçfuç naj
fequentiannôpë’rmaheret,cumquècomitiorumdie fedi- ta,interimpiasfeditiones virorum,non etiam facinoribus
occiditut.|tionespôpuliacçenderet,auâ;oreNafieainflammatano- mulierumeflètimmanior. M.Æmilio,L.OrefteconfuH-|
Cic. in ' bilitas ., fragmentis fubfelliorum plebem fugauic. Grac- bqs,Aetna vafto tremoreconcidïàcxudauitigneisglobis.
Rrarn. chuspergradus , quiluntfuperCalphùrnium fdrnicem,I RurfufépaliodieLiparainfula, ôcvicinumcitcàëam ma-
*VeÜ |detra<âoamiçulo fugiens, iôtus fragment© fubiellij cor-j rcih tantum efferbiiit, vtaduftas quoqj rupes diflbluetit,
Plut.Satu- ruit. Rurfiilque aflurgens, alio iôfcusclauæcerebro impa- tabulatanauiùm liquefadtis cens extorruerit, exanimatos
rciü nomi «âæ^exanimatus eft. f Ducentipræterea in ea feditione ih- j pifccs lupernatantelque eXcoxfcrit : homines quoque, nia
terfe6h,eprumq-, corpora in Tiberim proieda ftint : ipfius qui lçngiüs potuere diffugere, reciprocato anhelitu calidi
quoque Gracchi inhùmâtum cadauerextabuir.Ortapr*- raerisaduifcsintrorfuhi vkalibusfufïocarit.
terea in Sicilia belli fefuilis contâgip multas latè infecit M.PrÀVTio Hyp(æo,& M.jFuluio Flaccoconfulibus.
prouincias. Na'm‘&Mintutnis CÇCCL.ferüi in crucem | yixdum Afi:rcam à bellorum excidijs quiefcentem, horri-
tPIut. trê- a<äi,& Sindeihe àd quanior millH.fèruorum à Q. Metello bilis & inuhtaVâ perditip confecuta eft. Namque cum per
centi & Gn.SerUilio Catpioneoppreüalnnt. in Metallis quoq; totàm Afritam immehfælocuftarüm multitudinesj* coaiçiuMj<
n*s. à theniehfîum idem tumultus fèruiUs ab Heraclito præto- luiflent, 2c non modo iàm Ipem cundtam frugum abrafii-
rife ' jrc^i^u^useft. ApudDelumetiamièruinouomotuintu- ; fehr,herbaj(queomnescumparteradicu'm,&foliaarl^orû
obfcq. jmefçentes^oppidanis præûenietitibus prefix fünt^aofqiil- tùm teneritudineramoruhx confümpfiffent-, verumctiam
Liu.hb.s6. lo primoSicilienfis mali foniitey à quo ifte velutrcintillàe, ^maras corticesatqi âridaligna perrofiflènt,repêtinbarre-
Diod.l.n. gnjicanteSjdiuerfa hæcincendia feminauit.In Sicilia enim pcâèVénto,atq; in globoscoadlæ.porcatæq; diu per aerem,
fcnbit. p0ft Fuluium confulem Piföcöhittl Mamertium oppidum | A fri can o pelagoimmerfe funt. Harum cum immenfbs aexpugnauit,
vbi o â o milliafugitiuorürainterfccit : quos ! ceruos longé vndis vrgcntibus fludlûs peréxtenralatèlit-
autem caperebdtuit, pàtibulo fuffixit. cui cum Rupilius' j tora propulillènt,tetrum ni mis arque vitra opinio nem pe-
. cohfùl fuccefliflet, idem quôq; T auro minium 2c Ennam fiiferum odoiem j tabida ÔC p une fa 61a cogeries exhalauit.
^^ig^^jfirmiflîmafugtciuorumréfugiabello recepir, vbiamplius vndeômniùm pariterahimantium tantapeftilenria côfe-1
belli üfquain viginti millia tune feruonun trucidatareferuntur. cuta eft,vt auiu m, pecudum ac beftiaru m eprruptione aë-
earcerc a-jMiferaprofedlo talis belli ôc inextricabihs caufa. Pereuri- fis diflbruiarùm, putrefaâapaffim cadauera,vitium cor-
pud Mor-dQmvtiquedominiserat,nifiinfolefccntibusferuis,ferro ruptionisaugerenc. Acvcrôquantafuerithominumlues,
gantiam !0{,uiam irctur. Sed tarnen in ipfis quoque infoelicifiimis egp ip^ dpmrefcrb y toto cbrpöreperhöiieleo : liquiden-
lotam pe- damnispugn* , ÔC infoelicioribus luchs vidioriæ, quanti in Numidia,in'quâ tune Miciplàrex crat,_o6lingentamil-
xilîe. ' periere vidti,tantumperdidéreyidlores. . ' *. liahominum:cirçaoram veto maritimam , quæmaximè
Çapiè. j Annq ab V.C'.DCXXII.P. LiciniusCraflusconful ôc CarthaginiehfiatqueVtifcenfilittoriadiacet, plusquàm
Bellum A- pontifex màximûs.aduerfus Ariftonicü'm Attali fratré,qui ducenta millia p'erijflè traditum eft. Apud ipjfon vero Vti-|
IufiMiô traftitamberteftamentumRomanisAlîamperüaferat,cû cathciuitatemtriginta milliamilitum, quæadpræfidium
x*».j 9. ,inftrüâ:iflimo mifliis exercim : pr&terea à magn fs régi b us, j totius Africæ,ordinatafueraht,extih61;a atque abralâ funt.
Florae. hoçeft,NicomëdeBithyniae, MithridâtePohtiôcArme- QuxcladesrefÂinaactam violenta inftitit, vt tune apud
•vit.cic. ;!niîè,ÀriaratherÇappado^{e,PylemenePaphlagbniæ, eo^J Vticam fubVnadie per vnam portam ex illis iunioribus
plufquam M.D.tbqrtûos elatos fuifle hàrretur. Verunta-
men pace ôc gratia oninipotétis Dei dixerim i de cuius mi-
feritordia Ôc in cuius fiducia»hæc loqhbr, qüâmùis ôc tem-
poribüs norths exorianturaiiquando, ÔC hocdiuërfispar-
tibus lbfeuftæ,ôc plerunquc étiam,fed tolerabiliterlçdanr,
hunqùâm tarnen tehiporibusGhriftianis tantaviisinextri-
cabilis maliàccidit j vtpernicies locuftarum , quænullo
modoferri viuâ potuifiet,m ortua plus noceret: Ôç qua diu
viuentepericüra erant omtiia,ca perdica,pereuntibus ma-
gis omnibus optanduhxfuehjt,benenree. 1
Anno ab vrbe conditàDGXXVII.QCçcilio MeteÜoil
Ôc T . QÜinto Flamihio G o lf Carthago in Africa reftitüi
iufia,vigefimo ôc lècundb demumatihp , quàm fuerarë-
ucrfa,dedü6tis ciuiùm Romanorum familijs, qiiæeam in-
colerent '9 réftitutaôcrepiefcaeft, maghdaurem prbdigio
præcejdehte.&ahj ctltax mehforès ad limitâdum Carthagi-
nènfem àgrum mifii j ftipires terhiinerüm indices fixos Ôc
tiôâe à lupis reiiulfqÿ mprdicüs,corrofofq; rcperifiènr.âli-
quandi ù hæfi tatum feft,vttü Ro man x paci expediret,Car-
thagihem tfefbrmarii Eodem ânno C. Gracchus,Gracchi
Ülius <jüi ia OtcifuSiri feditiohefuerat,frater,tribunus plc-
bispertlimültficrêatus, magna reipublicæ perniciesruit.
+ h 2f Piaiimis copfjsadiurus, cô nier to tamé bello vidtus
bit VaL â! efbôc cum, exercitu poft plurimam cædem in fiigâm aâfô»
ipfeiam circumuehtus ab hoftibus y ôf penè captus eflèty
virgam quàërat vfuS ad equum, in oculum Thra'cisjmpe-
git. Barbarus au te m eu ira ôc dolore exarfifièt, larus Crafii
gladiotranfuerberauir. Itailleexcogitato genere mortisj
effugit ôededecus ÔC feruitucem.Perperna côful,qui Craf-
fo fucceflerat, audita morte Crafii ôc clàde exerci t us Ro-
manijrapcim in Afiam peruolauit.Ariftonicum recenti vi-
6lona feriatum.improuifo bellö adortus, nudatumque o-
mnibus cöpijs in fugam vertit. Cum<|ue Stratonicem vr-
Bem ad quant ille confugerat.obfidione cinxilTet,trucida-
tum fame afl deditionem coëgit.Perperna côful apud Per>
gamum eörreptusmôrbo, diem obijr. Ariftonicus Roma:
iufiii lenatus ih carcere ftrangularus eft.Eodem ahno Proie
mæi Alexandrihorum régis vita milera, miferiorem vitæ
fexitum dédie. 1s enim fororem fit am ftupro cogni tam j a c
dei tide iri màtfiniPhium receptani, nouifilmè turpius qua
duxit,abiedt.Phiîigriam vero fitam, hoc eft, filiam fbroris
ôc co niiigiSjCôniugem àfciuit: filiumq; fuum, qüem ex fo-
rorefufceperat,necnon ôcfiliumfratris, occidit. Quam-
obrem tantis inceftis parricidijlq-, execrabihs, ab Alexan-
Ptol. hic
VII. Phy-
feo ob im
Val. &
Stràb.17'.
De P10I.&
Antio. om
Liu.59:
Liber Quïntus.
; j q ^ cum ßcpepopuIum Romanumlargitibnib. promil- memoratioriis breuiter pèrftrinxerim: quia vt de natura éfueratoccnus,
S M E W S r . 1 . 7 7 .---- , 0 7/, P..............
deceflit i Minueius thbunus plebis cum maxima ex paree p(«Numidarum registaaoptiuus,hiBrelqueinter natura-
I deceftbris fui Gracchi ftatuta cönuulfiflèt ,legefque abro- j les eins filios fa6tus,primum cohaeredes fuos,id eft,Hiem-1
ealfetjCaius Gracchus cum Fuluio Flacco ingenti ftipatus! pfalem óccidit, Adherbalem bello viélum, Africa expu-
aeminëjCapitolium vbi concio agitabatur, afcendic. Ibi • lir, Calphurnium deinde confulem aduerfumfemiflum,
maximb tumultuexcitato, t quidam prxcöd Gracchanis j pecuniacorrupir.atq*,ad turpiflimascónditionespacisad|ttil. maximöti- - - . , , , . . -
intetfe&us, velut lignum belli fuit. Flaccusduobushlijs
armatis cih6tus, comirante ctiam Gcaccho togatp , bre-
uemquégladium fub liniftra occultante, quamuis ôc præ-
conemfruftra præmififlet, qui feruos adlibertaté vocaret,
Ianum tanqiiam arcem occupauit : contraquem D. Brutus
virconfularis ieliuo publico cùm ingéti certamine ir-
ruit. Ibi Flaccus diu obftinatiffimèdimicauir. Gracchus
poftquam in templuuvfMineruaî fucceflerat, gladio incü-
bere volens, fnteruentu Lætorij retent-us eft. Itaque cum
diu anceps bellum agitaretur', tädem fagittahj ab Opimio
milli.confertam multitudinem difturbauerunt.Dito Flac-
ci paterfiliufque cum perædem Lunæ t in domum pfiua-
tam deliluiflent, forefque obieciflènt, refcilfo crahtio pa-
riete, cohfofli funt. Gracchus diu pro fe amicis pugnanti-
bus ac pereuntibiis, ægrè ad pontem fublicium peruenit:
ibique neviuus caperctur, ceruicem t feruo fuo praebuit.
Caput Gracchi extifum , confuliallatumeft, corpus ad
Corncliam matrem Mifenum oppidum deueÄü eft. Hæc
autem Cornelia Africàni maiorisfilia Mifenum , vtdixi,
prioris filij morte feceflèrat. Bona GracchfpubHcatafant.
Flacçnsfadoleftens in f roborenecatuseft. Exfaitibne
Gracchi, t ducenti quinquâginta in Auentino cxCi referûtur.
Opimius confullîcutinbellofùicfortis,itain quçftio-
ne cntdèhs.Nam amplius quamtria millia hominum fup-
plicijs necauit:ex quibus plurimi, ne di6ta quidem caulà,
innocentes interfeâii funt.
I ï s d e m temporibus Metellus Baléares infulas bello
peruagarus edomüïr,ôc piraticam infeftationem, quæ ab
ijfdèm tune exoriebatur, plurima incolarum cædc com-
preflit.Cn.quoq-, Domitius proconlul Allobroges Gallos
iuxta oppidum Vindalium grâuiflimo bello vicit, maxime
cum elephantorum noua forma equihoftium, hoftefque
conterritijdiftugiflent, viginti M.ibi Allobrogumcælàre-
feruntur,tria millia capta lunt.Eodé temporéÆtna mons
vitra lolitum exarfit,Ôctorrentibus igneis luperfulîs lateq;
circunfluentibus , Catanam vrbcm finefqjeiusoppreflit,
itavt te6ta ædium calidis cineribus præùftà ôc prægrauaca
corruerentjcuius leüandæ.cladiscaülà>-fenatusdecéman-.
norüm ve.6tigàlia Catanenfîbus remifîti
. Anno ab vrbe condicaDCXXVIII. Fabius conlul Bi-
tuito régi Aruernorum Galliæ ciuitatis bellum maximo
■ P J ; inftrudlu comparanti, adeo cum paruoexercituoccurrit,
vt Bftuitus paucitatem Romanorum vix ad efeam cani-
bus, quos in agmine habebat^fufticere poflè iadlaret. Qui
cura fibi ad transferendas copias, vnum pontem Rhoda-
ni fluminis parum eflèintelligeret , aliumeompaciis lin-
tribus catenifque connexunî', fuperftratis confixifque ta-
bulis inftruxic. f Conferta pugna.ôc diu gtauiteragitata,
vi6ti Galli;conuerfiquein fugani,dum quifque fibi timet,
côaceruatis inconfulfë agminibus, ôc præpropero tranfitu
pontis vincula ruperunt, ac mox cum ipfis lintribus merfi
jBgnaui ^unt* tCctum odtogintamilli^ armatorum in exercitu Bi-
j tuitifuiflè tradütur, ex quibus centum quinquaginta mil-
— ^fara havel cæfa vel merlafiint. Q^Marei.us conlul Gallorum
I gentem fub radiçeAlpiümfitam,bello aggreflùseftjqui eu
E ‘r I le Romanis çopijs cifcumleptos viderenc.belloq} impares
t», 1 fore inrelligereritjoccifis coniugibusacliberif,in fiam mas
ica:fa fclfe proiècerunt. Qui vero præoecüpaotib. Romanis per-
agendæ turicmortis luæ copiam non hibuérant, captique
^ ” -î fuerantj alij ferrb, alij fufpëndio ; alijabnegato cibo lele
confumplèrurit : nullufq-, omninô vel paruulus luperruit,
qui feruitütis conditionem vitæ amore rolerarct.
Anno ab vrbe condica DCXXXI-X. P.ScipioneNafi-
cà^Ôc Li Calphurnio Beftia corifulibus,Iugürthæ Numi-
dari^m régi bellum confenlu populi Romani Ifenatus indi-
xit. Sedego de Iugurtha ordinis tantum loço,ôc caulà cô-
1E pieE, ri. in’
6H-. Adopfraudes
tô
cum feed
hçrês.Ro,-
m m
jjlli'|V|çfiti qfiumai q u è d Plu .
Cap.i;.
Bwaiicü
eMtib.6o\
*ltr.s.c.ÿ J
m ‘+-
duxit.Præterea cumRomam iplè veniflet,omnibus pecunia
aut corniptis$aut attentatis 9 feditionés diflènfibneiq;
permifcuit:qu‘am cum egrederetur.infami fatis notauit e-
logio, dicens : O vrbem venalem ôc maturè perituram,fi
emptoreminuenerit ! Inlèquentianno A. Pofthumium,
Pofthtimij confulisfratrem,quein is quadragintamillibUs
armatorum exercitui prçfeceratjapudCalamam vrbe the-
(auris regijs cônditisinhianrem bellooppreflitrcuiq-, viôlo
ignomihiofiflimumfcedusexegir i viiiuerlàmpenè Africa
à Romanis deficientem^regno fuo iulfic. Poftea rame Me-
telli confulis integritate ôedifeiplina coelrcitus,duobuS etiam
prælijs viéfcus, vidit præfente fe ôç vâftari Numidiam
fuam,ôc nonpolIedefendi:àquo ad deditiônem coaâus,
CCC.obfides dédit, frumentü àtq; alios cornmëatus per-
foluturum le le fpopondit, tria millia amplius perfiigaru nr
reddidit. Exin-cum incertus in pace improbos non prohiV
betet excurfus/C.Marij conlulis, non minore penè quàm
iple prædituseratafturia,Romahifq;yirib..fraéïus eft: ma- i
ximèpoftquam Marius vrbem Capfam ab. Hercule Phoe-
nice(vtferunt)conditam, regijs tune thefauris confertilîi-
mam.dolo circumuenicôc cepic. Diffidens dciindé ôc proprijs
rebus Ôc virib. Iugurtha, locietatem cuBocc-lio Mau-
rorum rege.fccif.cuius equitatu in immenfum au6iMs,Ma-
rianum exercitü creberrimis incurfionib»fatigauir.Poftre-
mo apùd Cirtam vrbem antiquam Mafianilæ regia,aduer-
lus Romanos expugoationemeius parantes fexaginra rhil-
ljbus equitum inftruâus oççurric.' Nunquam vllaRqina-
no militi tumultuoficii: pligpa ÔC rerribiliorfuit, adeôvt.
difeurfu Ôc fremitu circumcurlänrium ôc impetentiü equitum
fufcicacus puluisicoelum fubtexueric, diem ademerit,
noâemque obduxerit : tantus autcm telorum nimbus in-
gruerityvtnullapars corporis abiótu tuta efièt.-quippè quibus
ôc vifùs ad prolpiciendum impedimento caliginis, ôc
expeditio ad caüendam compreflionem multitudinis de-
^trat.Né élabora b at eques Maur9 acNumida, Vr benè col-
loçatumhoftem opportune teliimpecu rimaretur,fedpo-
tius in incertum pila mitrebant, certi quod vulneraincer-
ta non eflènr. Ica coaâi in vnü Romani pedites denlàban-
-tur.lntercapedinem ranci periculi nox interuemens dédit.
Eadem portera die & belli ÔC periculi facies. Erumpere in
hoftem,quamuis ftriâro miles gladio non valebat; eminus
enimiaculis repellebaîur. F*gere non potcrat,vndiquc e-
nim velôcior ad perfequedum eques inclüferat.Iam tertia
dies, ôcnullum vndeçunqué fuff'ragium, dira vndiq-, mortis
faciès obijciebatur: tandem Marius conful forti delpe-
ratiohe Ipei viamfeCit vniuerfo fimul agmine prorupit è
vallo,campoquè fefe fimul ôc prælio dédit» Et cum herum
circunfufi hoftes non lolum agminis extrema laniaréc, ve-
rumetiam media exeuffis procul tçliscæderent : turbacol-
que Romarios infiiper etiam æftusfolis, intolerantiafitis,
mortis circuhftantiâ ; vfq; ad extremum delperationis de-
fetigarent, fubitô'notumillud Romanorumaduerfus A-
fros tempeftatumimbriumque füffragium coelo miflum,
infperaræ faluci fuit:fiquidem repen tinapluûia fitientibus
Romanis ôc æftuantibusrefrigerium potumque præbuit.
Porrö autem Numidis haftiliarelorum, quæ manu intor-
quere fine amentes folent, lubricaac per hog inuriliared-
didit. S cuta etiam, ■quæelephanticorio extentoatqj du-
rato habilia ôc cura gcîtabanc ( cuius ea natura elc, vr ac-
ceptumimbrem,tanquamfpongiaebibat, ariperhoein-
cradtàbile repentinoponderefiat) quiacircùnferri non po
cerantjdefendere nequiuerunt. Ita ex inlperato conturba-
tis deftitutilque Mauris ôc Numidis, ôcBocchus & Iugur-
thafugeranti Roft hoc XG. millia armatorum nouiflnho
Bello ab ijfdem regibus obieda, hæç qüoque vfque ad in-
ternecionem Romanis vinccntibus cæfireferunturtExeo
Bocditor
Her-
bis.Saluft.
P