
A
* .B . P e tri
in ♦ r b e m
a d u e n tu s
Ntcepk.
lib.2.cap.
M
3 Suet.il»
Cl.cap.u.
Be da i.
hift.Angl.
B
4 F a m e s 1
grauifll
Aft. it. ]
loftph.20,
li.Antiq.c.
z.ctifcb.
hiß. lib. 1 .
cap. 8.
jEnatain-
fu la E u fc b .
in C h r o n .
& Caifio.
Strub, lib.
‘°'e
6 D e b a c !
Icdicionc
Iofeph.
•Ant. zo. e.
4 . Eufeb.
2 .hifi. cap.
IS-
7 Suet.in
CL fa .24 .
C a p . 7 .
S N c r o n is
m o r e s &
fla g itia .
D io . S u e t.
Tacit. 13 .
14.1* 6*10.
Niceph. It.
Z.fUp.jJ.
9 S c e iu -
fi)s .
'D
1 0 E r a f in
C h il. a u -
r e o p ilc a ri
h a m o .
» Ncr0n;
inc- Tacit.
UbMciullia/
atisnocum eft.2 Iraq-, propter aduentumApoftolr
Petri, & tenera Ghriftianorü germina.vixdum adhuc paar j
caadfandæfideiprofeifionemcrumpentia\ hâne exorie-
tem cyrannide & conlurgens iftud ciuilebellü neget quif-
quam di.uinitus efle câprejfum, qui præteritis temporibüs
de compreffione belloriim eiuiliü-Smile probarit exera-
plumîClaudius quarto imperij fui anno,cupiensfe ytilem
ïeip.tfftentare principem, bellu vbiq; & yidoriamvnde-
Auguftus ex lateritia1? marmoream reddidilTe iadauerat,
neminc ad reliquiasrerum liiarum adiré permilèrir, cöda
quæ flamæ quoquo modo lûperf ueranr,ipfe abftulit.Cen-
tiescentena millia lèftcrcium annua ad expenfàs d fenatu
fibi conferri imperauic. Plurimos lèhatorum,nulla extan-
re cailla, bonis priuauit. Negotiator um omnium fub vna
die,torm cris quoq; adhibitis,omnem penicus cenfum ab-
fterfit. Grudelitatisautem rabie ita efFeracus eft,vtplurimâ
xunq;quæfiuit. Içaq; expeditionemin Britanniam mouit; fenatus partetointerfçcerit, equeftrem ordinem pene de-
quæ exdtatain tumukum propter non redditos n;asfugas ftitueric.Sed ne parricidijs quidé abftinuit,matrem,fratré.
videbatur,tranfuedusq; in infulam eft,quam neqsante lu-
lium Cæfarëm, neq; poft eum quifquâ adiré aufus fuerat.
lbiq;,vt vérbis’ Suetonij Tranquilliloquar,fine vllo præ-
lioac fanguineintra pauciflîmos dies plurfina inïulæ partem
in deditionem recepît., Ôrcadas etiainlulasvltraBri-
tanniamin oceanopofitas, Romano adiecitimperio, àc
fexto quàmprofedus erat men le Romain redijt. CÔfera-
tur nune,ficu.iqùamplacet, inlula 8cinlula, tempus & repus,
bellum & bellum, Cæfar & Cæfar. Nam define nihil
profero.* quoniam hoc felicilfiroa vidoria, illudacerbîfilma
clades fuit:& ficdemum’Roma eognofeat, per eius la-
tentem prouideçtiam in augendis reb.antca Te partem roe-
licitatis nabuiflè, cùius agnitione Tufcepta, pleniifima f e licitate
perfruicur, in quantum non tamen blalphemiarû
offendiculis deprauatur.Eodem anno imperij * eius fames,
grauiflîmaperSyriamfadaeftjquam cciam prophetçpræ-
nuntiàuerant : led Chriftianorum necelîitatib. apud Hie-
rolblymam, conuedis ab Ægypto frumentis, Helena A-
diabenorum reginaçonuèrlàadfidcGhrifti,largiffimè mi-
niftrauit.Ànço imperij eius quinto, $ inter Theram&The-
rafiam infula de profundo emicuit triginta ftadioruçi fpa-,
j tio extenta. 6 Anno eius leptimo, fub procurators Iudææ
Cumafto, in Hierofolymis canta feditio in diebus azymo-
! rumexortaeft, ytinportarumexitù populo coartato, tri-
gintamillià Iudæorum cæde proftraca & côprelfione lùF-
focata referatur. Ânnq eiufdem nono,expullbsper Glau-
diü vfbe Iudâsos, ïofephusrefert. fed me magisSuetonins
mouet, qui ait hoc modo î Çlaudius Iudæos impulfore
ChriftoalfiductumulsiantesRomaexpulit. Q,uod,vtrü
contra Çhriftum tumultuantes Iudæos coerceri & copri-
miiüllèrit, an etiam Chriftianos firaulyelut cognatæreli-
gionis hommes voluerit expelii, nequàquam dilcernitur.
7 Veruntamen lèquentianno tanta fames R oma fuitvt
medio fbro Imp,èrator correptns à populo conuitijs&fra-
gminibus panis türpiffimè infeftatus, ægrè per Pfeudotyrû
in palatium réfugiés furorem excitatæplebis eualcrit. Par-
uo aucem intercedente tempore trigintaquinq-, fenatores
& trecentos fimùl équités Romanos minimis caufis inter-
fecir:ipfc autem manifeftis veneni fignis eft mortu us.
A n n o a b v r b e c o n d i t a o & i n g e n t e f i m o o é l a u o 8 N e r o
C æ f a r a b A u g u f t p q u i n t u s , p r i ^ c i p a t u m a d e p t u s e f t , m a n -
| f i t q ; i n e o a n n i s n o n p l e n i s q u a t u o r d e d m , C a i j C a l i g u l æ
' a u ü c u i i f u i e r g a o m n i a v i d a a c f e e l e r a f e d a r o r , i m m ô t r a f -
g r e f i b r , p e t u l a n t i a r Q , l i b i d i n e m d u x u r i a m , a u a r i t i a m , c r u -
d e l i t a t e m n u l l o n o n f e e l e r e e x e r c u i t . f i q u i d e m p e t u l a n t i a
p e r c i t i i s o m n i a p e n è ï t a l i æ a c G r æ c i æ t h e a t r a p e r l u f t r a n s ,
i a f l u m p t o e t i a m v a r i j v e f t i t u s d e d e c o r e , » c e r i c o s , c i t h a r i -
û a s , t r a g oe d o s & a u r i g a s f æ p è f i b i f u p e r a l f e v i f u s e f t . J L ib i-
d i n i b . p o r r p t a n d s e x a g i t a t u s e f t i v t n e à r n a t r e q u i d e m v e l
f o r o r e y l l a v e c o n l à n g u i n i t a d s r e u e r e n t i a a b f t i n u i f l è r e f è -
! r a t u r ^ i r u m i n y x o r e î n d u x e r i t , i p l è à v i r o v t v x o r a c c e p t ù s
f i t . L u x u r i æ v e r b t a m e f F r e n a t æ f u i t > v t 1 0 r e t i b u s a u r e i s p t
Ic a r e , t u r , q u æ p u r p u r ê i s f u n i b u s e x t r a h e b a n t u i ; f r i g i d i s &
,c a l i d i s k u a r e t v n g u e n t i s . Q i j i e t i a m n u n q u a m m i n u s M .
c a r u c i s c o n f e c i l l è i t e r t r a d i t u r . 1 1 D e n i q ; v r b i s R o m æ i n -
c c n d i u m v o l u p t a t i s f u æ I p e é t a c u l u m f e c i t ; P e r l è x d i e s 'f e -
p t e m q j n o d e s a r d é s c i u i c a s , r e g i o s p a u i t a l p e & u s . H o r r e a .
q ù a d r o f t r u d a la p i d e ', m a g n æ q j i l l * v e t e r u m i n f u l æ , q u a s
d i f e u r r e n s a d i r é n a m m a n o n p ô t e r a t j m a g n i s m a c h m i s
q u o n d a m a d e x t e r n a b e l l a p r æ p a r a t i s , l a b e f a d a c æ a t q ) i n -
f la m m a t æ f u n t a d m o n i m e n t o r u m b u f t o r u m q ; d i u e r f o r i a
i n f e l i c i p l e b e c ô p u l f a . Q u o d i p l ê c x a l c i f i i m a i l i a M ç c e n a -
t i a n a t u r r e p r o l p e d a n s , l t é t u s q ; f l a m m Ç f v t a i e b a t ) p u l c h r i -
t u d i n e , t r a g i c o h a b i t u f l i a d e m d e c a n t a b a t . A u a r i r i æ a u t é
t a m p r æ r u p t ç e x d d c , v t p o f t h o c i n e c n d i u m v r b i s , q u a m fe
■îNnij
iChtißjj;
nospH-'l
{ n ias jfj;
xit.
ticiik
Suet, t. y
MMË
•uhi
% u.
tiwt.t.,1
H'ßi* i
luf,
14 m
iunt Ta
jtul.exA«
il.
F
thonis &
Vitdlii
Impciiaù
Ttdl. S'
I J.Swf.
riutty
G
fororem,vxoré,cætcrosqjomnes cogna tos,& propinquos
fine hæfitati one proftrauit. A uxit h an c mole m facinorum
eius tçmeritasimpietatis inDeum. '5 Nam primus Romæ
Chriftianos lupplicijs 8c mortib. aftecir, ac per pmnespro-
uinciaspari pcriècudone excruciariimpcrauit,: ipfunique
npmenextirpareconatus, beadlfimos Ghriftiapoftolos
Petrum cruce,Paulugladio occidit. Mox accruatim mile-
ram ciuitatem obortæ vndiq-, clades opprelïcre; Nam fub-
fequente au tumno tanta vrbi peftilétia incubuit,vt trigin-
tamilliafunerum *+ inrationem Libitinæ venirent. Britannica
deinde clades è veftigio accidit, qua duo præcipua
oppida, magna ciuium fociorumq; clade ÔC cæde direpta
funr. Prætereainpriente magnis Armeniæ prouincijsa-
miflîs Romanæ legiones fub iugum Parthicum mifiæ , æ-
greqiSyriaretentaeft.In Alia tres vrbes,hoceft,Laodicea,
Hierapolis, Coloflærerræmotu conciderunt.JAtverà Nero
poftquamGalbam inHifpaniaimperatorem creatûab
exercitu cognbuit, totus animo aclpeconeidit. Gumq; in-
credibilia perturbandæ, immo fubruendæreip. malamo-
liretur, hoftisà fenatu pronundatus, 'Scignominiofiflimè
fugiens, adquartumabvrbelapidem felè ipfe interfecit,
arque in eo omnisCæfarumfamiliaconfumpta eft.
A n n o.ab vrbe condita odingentefimo XXIV.GalBa a-
pudHilpaniasvfurpauit imperium : qui mox vt Neconis
mortem comperit,Romam venit. Cumqjomnes auarida,
læuitia, lègnidaque offenderet, Pilonem fibinobilem in-
durtciuiTi que ad olefcentem in filium atque in regnum ad-
optauit : cum quo leptimo menlè imperij lui ab Othone
iugulatuseft. Luit Rom a cædibusprincipium exciratifquc
eiuilibus bellis,recentes Chriftianæreligionisiniurias: 8c
fignalegionum ilia, quæfub aduentuin vrbem Pétri apo-
ftoli diuinitus çoercita conuelli nullo modo ad excitan-
dum ciuile bellum valuerant.quod per Scribonianum pa-
rabatur,1Petro in vrbe interfedo,& Chriftianis pcenarum
diuerfitate laniatis, toto le orbe foluerunt. De Lfilpânia liquidem
illico Galba lurrcxerat : quo mox opprefio, Otho
Romæ, Vitelliusin Germania, Velpafianus in Syria imperia
fimul atq; armarapuerunt. Probent fine etiam inuiti
potentiam fimul& deinentiam Dei, qui Ghdftianis tem-
porib. offenduntur, quanta celeritate tantorum incendia
bellorum excitata finit 8c repreflà, cum & antea minimis
caufismagnæacdiuturnæcladesagitarentùr,&nuncma- B‘^1'
ximivndiq; concrepantes magnorum malorumfragores,
minimo negotio fopirentur. lam enim erat Romæ,quam-
uis perlecutione vexata ecclefia,quæ iudici omniumChri-
fto etiam proinimicis&perfecutoribusfupplicaret.Igitur
Otho,cùm Galba &PifoneRomæinterfedis inter tumul-
tus cædefque inviafifïèc imperium, ac mox creatum impe-
ratoremin GalïiaperÇermanieas legiones Vitellium cô*
perifièt, bellum ciuile molitus, tribus primum leuibus
prælijs, hoc eft, vno apud Alpes, alio circa Placentiam,
tertio circa locum, quem Caftoris vocant,contra Vitellia-
nos duces congrefiiis vidorextitifièt, quarto,apud fB e -
briacumprælio, cumanimaduerdfièt fuos Vinci, menlè
habet®
tertio quàm imperare cceperat,fefe interfecioVitellius vi- L t.aP.
dor Romani venit: vbicum multacrudeliterac nequiter
ageret, incredibiliedam voracitatis appetitu humanam
vitam probris aggtauaret, poftquamde Vefpafiano com- |p^ a
périt: primum deponere molitus eftimperiü:pofteadquk \otbi. I
bufdam animatus, Sabinum Vefpafiani fratrem nihil
litumfufpicantem, cum cæteris Flauianis in Capitolium j
compulit: luccenloqj templo, & mixta fimul fianimarui-
naque,omnes in vnum pariter in teritum ac tumultum de-
dir.Poft déficiente inVefpafiani nomen exercitu fuo,defti-
tutus,appropinquantibus iam hoftibus trepidus,cum fe in |
. ............. „ ... ^ an^am_--
1 9-
BtVft
fiani
Hltr.Tfm
JçtfioC,
quandam proximam palatio cellulam cpntrufillèt,turpil:
iimèinde protradus, cum perviam lâcram nudus ducere-
CUr, pafiim cundis fimum in os eius coniedantibus, in forum
dedudus, v in .q u àm regnumpræfumplerat menlè,
apud Gemonias fcalas minutiiïïmorum iduum crebris
compundionibus excarnificatus, atq; inde vnco tradus,
& in Tiberim merfus, etiam communi caj:uit lèpultura.
Multis autem & nefarijs modis per complures diesà Ve-
ipafianimilitibus,aduerfum fenatum, populumque Ro-
nianum mdifereta cæde læuitum éft.
Anno ab vrbe çondita odingentefimo vigefimo quinto,
breüi ilia quidem fed turbida tyrannorum tempeftate
difeufla, tranquilla fub Vefpafiano duceferenitasrédijt.
Namq; vtpaulofaltius repe tamjudæi poft paflioncChri-
fti deftituti in totum gratia Dei,cum omnibus vndiq; ma-
lis circumuenirentur, quibufdamin Carmelo monte fe-
dudi fortibus,quç portenderent exortos à Iudça ducesre-
rUm potituros fore, prædidumq; ad fe trahentes,in rebel-
lionein exarlèrunt. Extindifq; Romanis præfidjjs,legatû
quoque Syriæ lùppetias ferentem,rapta aquila 8c cætis co-
pijÿjfugauerunt. Adhos VelpafianusàNeronemifl’us,Ti-
tum filium luum maiorem inter legatos habuit. Nâ multas
& validas legiones lècum in Syriam traiecit. Itaque eu
Iudæos multis eorum oppidis captis, in vrbem Hierofo-
lymorun>,prçcipuèob diemfeftum congregatos olidione
claufilïèr,cognita'Neronis morte, hortatu plurimorum re-
gum&ducun>, maxime Iofephi Iudæorum ducisfenten-
tia,qui captus,cùm in vincula conijceretur,éonftantiflîmè
dixerat (licut Suetonius refert ^continuo le ab eodem,lèd
imperatore foluendum, imperium adeptus eft: relidoq;
in caftris ad procurationem obfidionis Hierololymorum
filioT ito.per Alexandriam profedus eft Romam. Sed co-
gnitainterfedione Vitellij.paulifperAlexandriæfubftitit.
Titus verb magna aediuturna obfidione Iudços premens,
machinis cùndifque bellicis molibus, nô line multo fuo-
rum fanguine tandc muros ciui tatis irrupit. Sed ad expu-
gnandam interiorem remplimunitionem, quamredulà
multitudo facerdotum ac principum tuebatur, maiore vi
&mora opus fuit. Quod tamen poftquàm in poteftatem
redadum opéré atque antiquitatelufpexit, diu delibera-
uit, vtrum tanquam incitamentum hoftium incenderet,
an in teftimonium vidoriæ referuaret. Sed ecclefîaDei
iam per totum orbem vberrimègerminante,hoc tanquam
eftoetumac vacuum,çulliq; vfui bono commodum, arbi-
trio Dei auferendum fuit. Itaque Titus imperator ab ex-
ercitu pronuntiatus, tcmplumin Hierololymisincendit
aediruit- quod à die conditioiiis primæ vfque addiem e-
ueruonis vltimæ,man lèrat annis m c i i . Muros vrbis vni-
uerfosfoloadæquauit.D c.millia Iudæorum eo bello in-
terfeda, Cornelius & Suetonius referunt. Iolêphus verb
Iudæus, qui ei tune bello præfuit, & apud Velpafianum
propter prædidum imperium veniam gratiamque meruerat,
feribit vndecies cenrena millia gladio & fame perilîè,
reliquias verb Iudæorum diuerfisadas conditionibustô-
toorbedilperfas: quarum numerus ad nonaginta millia
hominumfuifiè narratur. Velpafianus & Ticusimpera-
tores, magnificum agentes de Iudæis triumphum, vrbem
mgreffi funt. Pulchrum &ignotum antea cundis morta-
libus inter trecentos vigintitriumphos, quià conditione
vrbi? vlque in idtempus adierant, hoclpedaculum fuit,
patrera & filium vno triumphali eurru vedos, glôriofilîi-
mam ab his qui Patrem 8c Filium offenderant, vidoriam
repotaflc.Qui continué omnibus bellis actumultibus do-
mi forifq; compreiïis,pacé totius orbis pronunciauerunt,
&lanumgemipumoblèratiscohibericlauftris, lèxto de-
mum ipfi poft vrbem conditam cenfuerunt* lure enim idé
honosvltioni paffionisDômini impenlus eft, qui étiam
natiqicati fuerat attributus. T une deinde fine vllis bellorum
tumultibus in immenlum Relpublica Romana pro-
uehitur: liquidé Achaia,Lycia,Rhodus,Byzantium,•î• Sa-
mos4Thracia,Gilicia,Commagene,tum primum redadæ
m prouincias, Romanis iudicibus legibulq;parauerunr.
ono autem imperij eius anno tres ciuitates Cypri terræ-
motu corruerunt,Öc Romæ magna peftilentia fuit» Vclpa-
J.anus aut^ lu villà propria circa Sabinos nono anno principatus
fui profiuuio ventris mortuus eft. Anno ab vrbe
condita odingentefimo vigefimo odauo Titus fegrega-
tis à numero principü Othpne&Vitellio,ab Augufto o-
dauus biennio poft Velpafianum regnauir. Cüius tanta
tranquillitasin imperia fuit, yt nullius omnino fatlguiné
in republicaadminiftcandàftidillè referatur. Ettamé tune
Romæ orto repente incendio, plurimæædes publicæco-
crematæ funt. Abruptum tunc etiam Vefiiuij montis ver-
ticem magna profudilïè incendia fèrunt, torrentibufque
flamm arum Vicina regionis cum yrbibushorainibufque
delellè. Titus cumingenti omnium ludu in eadem villa,
qua pater eius, morbo ab film ptus eft.
Anno ab vrbe condita odingentefimo tricefîmo ,D o - 'Cap. io.
mitianus Titi frater, ab Augufto bonus ; fratri fuccelîit in ^Domitia
regnutui Qui perannos quindecim ad hoepaulatimper &
omnesleelerumgradus creuit, vt cohfirmatilfimam toto
orbe Chrifti ecclefiam,datis vbique crudeliflimæ perlècu- isucr. Ni.
tionis edidisjCOnuellere auderet. Is in tanta^n fuperbiam 'eeph.
prolapfus fûit,vt dominum fefe ae Deum vocan,fcribijCo-
iiq; iulïèrit.Nobililfimosèlènatu,inuidiæfimulacprædç
caufa.alios palâintérfecit, alios in exilium trufit,.ibiq; tru-
cidariimperauit. Libidinis intemperantia quicquid cogi-
tari poteft,fecit.Piurimas vrbis çdes,deftrudis populiRo-
ttiani rebus,éxtruxit: bellumaduerluiliGermanos& Da-
cos per legatosgeffit pari reip. perniçiejcum &in vrbeiplè
lènatum populuraq; laniaret, &forismalè circumadum
exercitum alfidua hoftes cæde conficerent. Nam quanta
fuerintf Diurpanci Dacorum regis cum Fulco duce prçlia,
quan tæque Roman orum clades, longotextu euoluerem.
nifi Cornelius Tacit, qui hanchiftoriadiligeatilfimè con-
texuitjdeteticendo interfedorum numero, &Salluftium
Crilpum 4 8calios audores quam pilurimos lànxiftè, 8c lè
ipfumidem porilfimum elegiffc dixiflèt. Domitianus tamen
prauilfima ela tus iadantia^fub nomine luperatórum
hoftium de extindis legionibus triumphauit. Idemq; ef-
feratus fuperbia, quafe Deum coli vellet, perlècutiqnem
in Çhriftianos agi ficundus àNerone imperauit; Quo te-
pore etiam beatifiimus Ioannes Ajpoftolus in Pathmum
infulam relegatus fuit. Inter Iudæos quoque acerbitate
tormentorum 8c cruentiiïimæ quæftionis exquiri genus
Dauid,-j:atque interfici prçceptum eft,dumprophetis làn-
dis & inuidetur,&creditur,quafi adhuc ruturuseflèt ex
lèmineDauid, qui regnum pollet adipilci. Continuo tamen
Domitianus crudeliter in palatio'à fuis,interfedus
eft: cuius cadauer populari fandapilaper vefpilliones ex-
portatum, atqueignominiofiflimè lepultum éft;
Anno ab vrbe condita odingentefimo quadragefimo
fexto(quamuis Eutropiusquinquagéfimum hune elle annum
lcriplètit) Nerua admodum fenex à Petrortio 8c Partheniofpadoneinterfedore
Domitiani,imperatordeci-........... _
mus ab Augufto creatus, Traianum jn regnum adoptauit, cap. 1 x.&
per que reuera afflidæ Reip. diuina prouifione eonluluit. D*ohj/ï£s.
Hicprimo edido fuo cundos exulesreuocauit: vnde&
Ioannes Apoftolus hac generali indulgentialiberatus, E-
phelum redijt : emenfoque anno imperij fui, Nelrua cow-
redus morbo diem obijt;
Anno ab vrbe condita.DcccxLVU. Traianus généré
Hilpanus,xi.ab Augufto,reipub.gubernacula Nerua tra- iTriyam
dente fufcépit.ac per annos-j-decem & noue tenuiti Apud
Agrippinâ Galliæ vrb.é infignia fumpfit imperij : mox Ger-'phy;
maniam trans Rhenum in priftinum ftaru m reduxit: trans menlis vi.
Danubium multasgentes liibegit. Regiones autem trans G<SaiK iv:
Euphratem & Tigrim fitas prouincias récit, Seleuciam &
Gtefiphontem & Babylonc'm occupauit. In perfequendis IV"
lanè Chriftianis erroredeeeptusjtertius à Nerone cüpal-
fim repertos cogi ad facrificandum idolis ; acdetredanteS
interfici præcepilïèr,plurimiqueinterficerentur, Plinij Secundi,
qui inter cæterosiudices perfecutor datus fuerat;
relatu admonitus,eos homines præterconfclfioné Chrifti
honeftaq; conuen ticula nihil contrarium Romanis legib.
facere, fiducia (ane innocentis confeflîonis nemini morte
grauemacformidololam videri,refcriptis illicoleniorib.
temperauit edidü. V eruntamé continuo Romç aurea domus,
à Nerone tbtis priuatis publicifque rebus impenfis
condita, repen tin o conflagrauit incendio, vt intellige-
' K k 4 retur
f i n M . S .
G u a lte r i
c ftD iu rp a-
n is .X ip h i-
lin u s D a -
c o ru m reg
e m D e r -
c c b a lu m
v o c at.
fHoci
E g e C A p o .
H ift. e x c ri
p fe ru n cE u
ftB. 8ÎNi-
eph.lib,.
cap. io.
C a p . i î .
N e t . Im p ;
Io . A p o ft;
rc u o e atu r.
Niceph.l.