p/alm. 4 -
ïntob. 4 -
B
Ccruicalia
furto confrere.
Belial.
c
In .
Indignatio.
Clamor.
D
loan. 7-
Oblatio.
Hoftia.
ianditacem,& veritatem<. lujiitia.^ln iudicijs.S4«#ir<«.31n I
operibus. Veritas.] In verbis. Loquimini veritatem vtwqui/fy
cum proximo [uo.] De Zacharialumptum. guja fumus inui-
cem membra.] Non pofluncalterutrum membra (efallcrc,
neque lamaiejta & vos. Iraftimini.&nolitepeccare.] Euidc*
terhocdicitvitijs&furoriveftro, neconniuenub'usvo-
bis fol mftitix Chriftus incipiar propter iracundiam ve-
iltam mentibus oblcuratis bccidere, & difeedehte illo lo
'Ciim diabolo in veftris cordibus prxbeatis. Aliter :Sol nô
beetdat luper iracundiam veftram, hoceft, vt ira (it bre-
uis^ttec in diem craftinum differatur. Nequtlocumdetis dia-
bolo,3 Porcaenimdiabolipeccatumeft, queinadmodum
Spmcus fendiiuftitià. guifurabatur, urn nonfuretur.] Hoc
eft,alicnoslabores aliquando direptos» nuncfuolabore
compenfet.Sc operando tribuatihdigentibus,qui multos
furando fecitegentes; Magis autem laboret, & opérant mans-
bus.'] Operatur bonum,qui déclinât i malo,& fecit bonu,
Sc opecatur in agro animx fux, vt ipiritualibus panib. im-
pleatur |&^pofl»t commodare emrienti &necelfitatem
luftinenti, dans in tempête cibària ccblcftis dogmatis coterais
luis. Si autem talis eft,qui operatur bonum.ergo &
is,qui furatur,confequenter verba furatur& dogmata,de
furto viuens, de furto fibi ceruicalia conlucns,& Icrijptu-
rarum pannoshincinde colligens.vt poffit tunicam face-
re confciflain. Diabolus eft Grsecumverbum,quod Latine
dicitur criminator. Lingua verb Hebraica latanas ap-
pellaturaduerfariusjfiuecontrarius. Et ab Apêftolo Belial,
id eft,absque iugo,quod de collo fuo Dei eiecerit fer-
quia ipfe oblatus eft Sc viuus. In odorem fuauitatis.] Odor
fuauitatis charitas eft. Tornicatioautem.] Omnia crimfea
brcuitercomprehendit, duascriminum defignando radices,
uitutem,qiiem A quila apoftatam tranftulit.(ty«vttK»*4Hi-
bus quod bonum eft.] Non quod malum, vtfunt mult* in-
honeft*, vd mal* artes,vt maleficia, &c. Sedfiquis bonus.]
Sermo quidocct virtutes. Etnolite contriftare Jpiritum fan-
Hum Dei.] Non quod ipfaSpirnus fendi fubttantia con-
tnftari poteft, cum habeatxternam atque incommutabi-
lem beatitudincm , fed quia ita in fendis habitat, vteo$
impleat charitatc.qua nccefle eft, Yt hottiines ex tempore
gaudeant, prbfedn fidelium, & bonisoperibus. Et ideo
ncceffe eft,vt etiam contriftentur lapfu* vél peccatis eorü,
de quorum fide aepietategaudeant, qux triftitia laudabi-
lis eft,quia venit ex difediobne,quam Spiritus fendus in-
fodit. Propterea & ipfe fpiritus dicitur contriftari ab eis,
qui fic agunt.vt eorum fadis contriftentur fendi, non ob
dhid, nifi quia Spiritum fendum habent, quo dono tarn
boni funt,vt eosmali moeftificent,hi maxime,quos bonos
fui lie fiue nouerunt, fiue crediderunt, qu* profedb tri-
ftitia non folùm non culpanda, verùm etiam præcipuè
laudanda atque prædicanda eft. Item: Nolite contriftare
Spiritual fendum hominibus loquentes, comparationes
inducit humanas,vtex nobis intelligarous, quantam Spi-
rituifandoiniuriamfacimus,cum donum eius in nobis a-
liqua peccati forde polluimus. In quofignati eftis.] Signati
autem fumus Spirirui fandq. Indieredemptionis.fln die ba-
ptifrai. Amaritudo.] Rancor in corde. Ira.] Qu* in vultu
apparet,furore reftindo defiderat vltioncm. lndignatso.]
Ell ex fuperbia , cumaliquem iudicamus indignum , Sc
idconolumuseum fuftincrerCfewor.^Scilicet ille, qui ex
furore defeendit. CxterùraEfeias benè clamare iubetur,
& ipfeJDominusin templo clam abat : guifitit, veniat& bibat.
Peccatum perpetrare crimen eft : peccatum prxdica-
re,clamor. Cum omni malitia.] Comprehendi t omnia mala,
dicendo malitia. Ant malitia eft, quxinimico vicem
reddere poteft. Ejiote autem inutcem benight.] Poltquamvi-
tiaeradicauit, virtutes plantat, vt Hieiemiasdicit: Vte-
uçllas & plantes. Benight.] Ex corde. Mifericordes.] Operi-
bus. Donaittes.] Id eft, remitcentes peccata.
e A P V T V.
E state autem imitâmes Dei.] Indulgendo peccata, vt eft:
Domine,ne ftatuas illis hoc peccatum,quia nefeiunt,
quid feciunr.
Et tradkUtfemetipfum.] Ergo ficut ille animam fuam pro
nobis tradidit, ita & nos pro fratribus animas ponamus.
Oblationem & boftiam.]0 rane facrificium oblatio vocatur,
hoftia verb de viuis : at in Chrifto continetnr vtrumque,
id eft,fornicationem Sc auaritiam. Etomnis immundi-
titt.] Titillatio carnis, Scfiuxus fenguinis cx qualicunquc
attritu ventris.
^«rr«r/)irHr/o.]Ideft,libidinofacogitatio. Inter ftulti-
loquium Sc fcurrilitatem hocintcrcft, quod ftultiloquiu
nihil in fefepiens,&CQrdehominisdi^numhabet.Scur-
riiitas verb deprudentimentedefeendtt, &cbnfulcbap-
pecic quxdam vel vrbana verba,vel ruftica.vcl turpia, vcl
faceta, quam nosiocularitatcm alio veibo poftumusap-
pellare, vt rilum moueat audientibus. Verùm Sc hxed
fendis viris propellenda,quibus magis conuenit Acre atq}
gaudere.
Sed magitgratia a ftio.] Non vt Deogratias aganiüs,fed
vt g rati, fiue gratiofifimusapud homines, vt : Sitfemo
vejlerfale conduits. Hocenim feitote.] Hoc contra illos agit,
quilolamfidempoflèfufficeredicunt. Autauarus.] Qui
fie honorât diuitias vt deos. Nam in auaro idololatria cft, Dca,t*
quod feripturam ipfius nummi colit'i vtvoraciumDcus
Ventereft,itacupidorumdeusdiciturpecunia. Infiliosdif-
fidentia.] In Sodomitas, Vel in eos,quidiluuio perieranc.
Notandum eft,quod fex vitijsfupra prohibitis, fornicati-
one,immunditia, auaritia,turpitudine,ftultitia, fcurrili-
tate,nunc tantum triapofiierit,fornicationem,immundi-
tiam Sc auaritiam,quitus qui fuerit obnoxius , hxredita-
tem in regno Chrifti Sc Dei non polfit habere. Si enirn ica
ftultiloqui&fcurrxalienieftentd regno D e i, quo modo
iniquos fpecialitcr feparaùit, videretur fententia clic cru-
delis, non jgnoiceteimbecillitatifragiliratis human*, cü
etiam periocum nos didadamnarent. Qui enim in fer-
mone non labitur,perfedus eft. Neque verb ifta dicentcs
locu m ftultiloquio 8c feurriiitati damus, dum non exclu-
danturdregno, fed quoniam apud patrem diuetfxfunt
manfiones, Sçjlellajlella differ tin gloria ,fic &refurre(lio mor-
tuorum, quamuis aliquisàformcatione, immunditia,atq;
i lafciuia alienusfit,tamen fiftultiloquus fuerit Sc leurra,
non tenebit eum locum, quem pofièllurus erat, fi hæc vi-
I tia non haberet : re Ipond eut, quia ftultiloquiu m Sc feurri-
litas non eundem habeant reatum.quem rornicatio, im-
munditia,& auaritia. Nunquid & turpitudincm cum tri- TalPin,|j
bus fuperioribus debuit nominare ? Ad quoddicendum, ^
ihieturpitudinemfignificareabfconditam cogitationem,
j cui inflammatur lenfus nofter adlibidinem^c carnis titib
. lationibus anima ignitalbccenditur,&nihilominusDei
! timoré in iudiciorcfrenatur: Sc quomodoftultiloquium
Sc fcurrilitâs,fic ifta turpi tu do non perdit, necip perpetu-
u m excludit à vcgno.Participeseorum.]1Potnica,tio, immun-
[ dida,auaritia. Filqlucis.] Id eft,Chrifti, vel fidei, velfcien-
: tix .Inomnibonitate.] Id eft,inbenignitate ad omnes, vt:
j Dcusfolemfuumorinfacitfuper bonos&maloi. luftitia.] Ope-
i turn Sc iudiciorum. Etveritate.] Verborum. Probantes quid i
fit beneplacitum Deo.] Quia viderur tota featere fententia,
j ordine tenenda eft: Nolite fieri participes eorum,proban-1
j tes quid fit beneplacitum Deo, etfienimaliquanaperaris
j tenebrx,nunc lux in Domino,vt filij lucis ambulate. Fru- H [
dus lucis oftendite, in bonitate, & iuftida, Sc veritate. Et Tadh
nolite communicate operibus infiu ftuofis tenebrarum. Id eft,quia
lux non poteft communicare cum tenebris. Tenebrarum
operalunt, quxadtënebras ducunt. Redarguite. jldeft,
peccantes, dum lux eftis. Qua enim in occultofiutit.] Forni-
1 cadojimmunditia,auaritia. Abets.] Filijs feilieet diffiden-
tiæ. Etiam dicere.J Aliquando nominat turpia propter vti- ^ a'
litatera,aliquando pro verecundia non nominat. Omnia j
qua arguuntur.] Qux occulta fiunt à filijs diffidentix, vt ex
eo quod corripiuntur.mutehturin m'elius, &mutata ma-
nifeftenturiâ publico,&publicata fiant lumen. Omtieati;
tem quod manifeftatur, lumen eft.] Incipit lume elfe,Cum cré-
didcrit,& vobisadiungitur.
Propter quoddicit : Exurge d mortuis.] Ego fecun du m inge-
niolum meum omnes editiones veterum (Cripturarum,
ipfequoqueHc'brxorum volumina diligentereuentilans, ■ ■
nufquam hoc feriptum reperi, nilï forte hoc dicamus, v bl-wi
quemadmodum olim prophet* in concione pppüli lQ'jciat I
qùeban- _ . y
“^b^nciir; fUCtiicitDominas. Eciggoniam Dominiulocutiu
[ y j ta& A'pôftolum Spiritu fendo plénlirti* repenti in
v * ba.quxinfeGhriftusloquébatüf,erü^i.ïleiatqüfedixif-
fc • tiudictt Ùomitiiu. Nec nbn’ St illûd tft dilfetcndùm,
qüomodo vni àtque eidem dicatürjqüafi dormiéhti : Sur-
Itiui dormis,quali mortùdi cxurgÔ â mortuis. Igitür quià
fjc Ipiritiis eft hoftiinis j quem lertipërin bonàpâttelcri-
pturnlnûenim'us > Sc arrima j CuiüS ihftrrtiitates Sc martes
WiirtUspeccafcdtum,idqüod nünc dicitllr t SuVge qui 'dor-
w^,refeftüràdfpftitum: Ëtqüodlcqüitùr Exurge àmoY-
r«0,animx coaptatur: Animaenim du* péccàiiérit>ipfe
morictur : Spiritus mortem ntittquamlegimüs; ''Çhrittiis
verb lux verà orictur ëi, qui futrëxit à hàbrtuis « Sc c i morllXlguomodo
eautèambitletis.] Noiiâd infidias faciendâs, led
adeauendumpèCcatum,vteftillud: Aftuttu dirigitgrejfus
fuos. Aliter Caütè,idcftîdifeernëntesbonum Sc malum;
1 Redtmentes iempus.] Hoc eft.ptenitcOtià refidup tempo-
ré inbonis operibusperleiicrantcs.tcmpus prietfetitumin
peccatisrcdiméces i quod tëmpüs malitia hominum Ven-
ditumerat;' 1 . ' ' .
guoniam dies malifutit.] Per Metàhômiam, prohis qui
in diebus lunr,qu ia dies mali elfe non polïunt. Sed mielli-
gentesï] ld eft,(Crutamini legem» in qua voluntas eius eon-
T., ■ SSBHhI '.t'f • ' . ' -Jîiï.- T nn(TîirnilÇ
nutrit Üyfo'üet. ] Vt Vxoribus veftimehtum Sc v j du tb, Sc >1
qu* nëccliafia fön'r,p)fcbeam'u$.SicuiCbrifiuj'ccciefihm.]Vr. ‘i uc ,
Quotient volui 'cö'nljfi'efo*Hfilïo$ tuos;Scc. gtfia membrafumus. j
Membra 1‘iusdcbCnt in omhibuscumunitari, dccai^ci- I
pfius fiue hominis •, qucmadfumpliccxA%'aria,fiupEcclc-
liAi. Propterhocmititfhttmmbpätrem,& mainntfuam.] Spui- y9
tualiterreliquit Chriftus Dcum patrcm ; Sc matrem HieA
rufelcm cirleftcmiÖc vfcdit ad terras ad Eccicfiam. Etadba-
rebitbxoHfua.] Spififüalitet ÊcclCfi*Chriftus cxvcroque
pöpulo cblledtx. Shcramehtum hoc magnum eft.] Suht ebirn
alia minora fecraménta. VeruntamenfinguliA Hóccftj licet
in Ghrifi|p&Ecclefiauixetiiri , tamchopdrtct feruariin-
cbniUgio. Vt vnUsqUisque tjcofymficti'tfemttpfumdiltgat.^Di- \mAM.
iigesproxlmum tuum[ficut teipftim,iuxtu incerprctationc m lU-
üatohs.Proximuséftomnishomo. Nulla ergo erir inter
VxÖrëm^cqubtUmlibëthpminumdilediohem differentia
charitatis ï quöddictreäbfiirdumeft : In proximo e*
himfimilitudbpohitur',.Vrliceumdiligas,fi?utte -t Sc cubit's
efle feluatiim: In Vxbre autem Cdniparationisaduer-
Diuihdicitur; Sicut nonfimilitudinem, ledprobationein
& confirmätionem fohahficut de Clirifto dicitur: Quali
vnigeniti aparre. Vxorvttimeatvirum.] Duxfignificanti*
in verbo timorisfunt: Vna eft ■> qualcruifpiricum icruitu-. Et nolite inebriarivino.] Quömodo UPn poftumus tis habent in timoré i'Àltera prp reuerenda dici poteft -, vt
Vxor reuereatur virum fuuta;
duobus dominis fetuire, Deo Sc mammon*: fienbri pol-
fumus fpiricu i m pi eh pariter & vino: qni enim fpiritii im-
plecur, nabet prudentiam , roahluetudiiiem* vcrccuridi-.
C À P V T - V i.
ain,cafti rate m,qu i vinO,habet ihfipientiam jfurorem ^pro-
caciratem,libidmeili)hoc quippe xftimo vno verbofigui-
llijobeditepareniibus.] Id eft,in pàrentibus ca, qu* non
ficareluxuriam. . , 1
Fliipt Domini contraria voluntati. *
InPfalmis.] Hymhi^ift,quifortitudinem &maiefta- guodeft mandatumprmum.] ; - , — Quxritur'quaré A
nunc di-
temDeipr*dicant,&eiusdemfcmpervelbeneficia,vel xcrit: qUodcftmandatumprimum,,cum cumlit(lie 9 Pa
k rtum vel
fadamiranrpr.quodomnes Pfelmi continent» quib.hal- quintumiPrimumcninVmaudatumeft ; Nonerunttibidij
leluia vel prxpoiitum»vel fubiedum eft. Pfelmiautem j aliens prater me. IdeOalijdiftinguunt,quodeftmandatimi
proprie ad etlficom locum pertinent,vt perorganum cor- | primumin repromiffionc» quafi quatuoraliamahdata,
poriSjqUodfaciendum,& quod vitandum fit»nouerimus; quxanti; h*cdnftafunr,non habdantpromiffioncin.Sed |
Quiverbdeluperioribusdifputat,&concentUmmuiidi, vidcncut mihi ndnobfetualfefubtiliter» fed in fccundo |
omniumq; crcacurarum ordinem, atqj concordiamfob- i mandato fepromifiionem eflefociatam. Ait enim : Non
tilisdifputacor ediflerit, ifte fpirituale canticum canic,vel faciesiibtidola,neque omnemfimilitudmeml vfquc , &fatiomi.
tilisdilputaeor edilferit, ifte Ip:
certè proprer fimpliciorcs manifeltius, quodvolumus, em
. . . . . . . . . I I I I
__________________ ___ !fericordtamhisqusdiliguntmeyScc. ’ObferuaV'erbalponuçfequamün
Pfälmus ad cqrpus: Canticurarefertur ad me- nis,faciens mifericordiàm, See. Forfenergo quiadecalp-
tem. Et canere igitur & pfellere,& laudare Deum, magis | gusexeuntibus de Ægypto» Sc prima fexdataeft, vnum-
animo quàm voce débemus, hoceft, quippe quod dicitur;
Cantantes &pfallentesin cordibus veftris Domtnogratiasa-
gentespro omnibus.] Id eft,qux accidunt vobis.iiue profpe-
risfiueaduerfis.
Subieftiinuicem in timoré Chrifti.] Prppter timoremChri-
lli fiatfubiedio,dum ilium oftenderc timemus. Audiant
hoc Epilcopi,audiant Presbyteria audiat omnis ordo do-
dorum, fubiedis fuis elfe lubiedos, Sc imitentur dicen-
tem Apoftolum :Citm enim liber effem ex omnibus, omnum me
ipfum feruum feci,vt omnes lucrifaceran. Et in alio loco ; Serui-
teinutcem. Saluatorquoq;formamfëruiae'cepit, vtferuK
tet difcipiilis luis,& pedes eorum lauit. Hocinrcreftin-
tergentium principes &Chriftianorum, quodillidomi-
iiäntur fubditis,nos feruimiis, Sc in marores fiimus, li minimi
omnium fuerimus. Midieres viris fuis.]1 Hucufque in
communp,nunc fingulatim vnuinqqemq; dpcet, vt débita
officia fingulis non celfent.
Sicut Chriftus caput eft ecciefia.] Id ëft,quo modo inChri-
fto Sc Ecciefia fenda comundto ,ficin viro Sc mulicre debet
elfe fenda copula. Ipfefaluat or corpora] Id eft, Ecciefia
Chriftus feluauit, vel vir laluator corporis mulieris in ne-
celfitatibusj&dolorib. duminfirmions fexuseft. Viridili-
gitevxores/««w.^JSandus amor hi c in telligendus, vt volun-
tates refecentur,vt prægnan tes ad partum vfque noh eoe-
ant.
Shut & Chriftus dilexitEcclefiam•] ha Sc vos pro fandita-
te yxorum,necmori,fi nccelfe fuerit,recufetis. Vteam fan-
ttificaret.] AqUaenim lauitcorpus,animam dodrina: ita
Sc vos corpora vxotum con tmen tia, & animam mundace
dodcinami verbo vita.] Id eft,in dodrina per baptifmum,
velverbum quod caritatur à facerdoce ad baptifmum. Vt
fitfanäa.] Id eft,anima. Et immaculata,] ld eft,cofpore.Sttf
Biblioth Vet.Pat. Torn. 5 .
quodquemandatnmdecalogiprimumeft, ad comp;
tionem eorum præceptorû,quç pofteainlegefcripta funt: ■
Qui priotem exculationem défendit, in fecudo mandato
non feorlum dicer,fedlub vno textu^ atque fermone non
ram promilfionem datatn , quàm fententiam ôilaudes
DeiélTefinitas,facientismifericordiam,^c'c. lnfimplicitate
cordis.] Id eft,depofita priorefuperbia Sc finVùlatione:FIic
autem prouidet Apoftolus, ne dodrina Chrifti in aliquo
blafphemetur.fi credentes fAui dominis inutilesfiant..
SicutCbri/fe.JPulchrèaddidir,ficut Cfirifto , vtfcilicec
non audiat leruuscarnalem dominum.li contraria prxce-
ptisDcivoluericimperare. c
Nonadoculum.] Pr*fentibustanmm.dominis. Sicut Do- ja
mino.3Domino ferait,qui cü bona volütate animi feruiciû temîs,obr
dominis facic.Cwwi bona voluntate.fNon cum murmuratio- edrant.
ne,ne apud homines gracia, Sc apud Deum mercede p ri-. H
uemini. Rémittentes minas.] Ne veftr* maliti* imputetur,fi 1
effugerint.Quiaillorum & vefterDominuseftincxlis.] Id eft,
ficut fuper feruos vindicare poteftis, magis aucem fuper •
vos vindicare poteft Deus. Perfionarum non eft acceptio apud ^
Deum.] Qui folus tantum vindicafvoluntates , &iuxta
eas deteriori pr*fertmeliorem,eligens fada, non homi- j
nes.' . I
Decatero.] Poft fpecialiamandata virorum aemulierü, j
nunc generaliter omnes admonet. Reftores huiusmundi.]'
Qui regunc in aëre fuos angelos. Diabolus enim fuis fan- l‘
gelisdiuerfe officia diuilîc. Autredorcshuiusmundi.id .
eft,amarorum Sc carnalium huius mundi.
Tenebrarum barum.] ,Tp ca ifta terrenà vira tenebr* dici- xenebr*.
tur : lux quippe lucefin tenebris. . k
Incxlefttbus.] Idcft,inaëredifcurrentibus. In diemalo.]
Diem âutem malumpræfens cempüs oftendit, de quo m-
" ! V V T Pradi- ■