O feulaii
mulierem
dedeccc.
Marcinus
cubuerat
cuiatui.
Vacca à
d x m one
; vexaca li-
beratur.
D
bium EAd
imperium
B. 1
Martini
fitaudiuicvt Maiia. Quod h hoc vti yolueric exemplo, I prctiumauicm eit etiam laminarialiiius verba, ipiritaii laic
per omnia tencatcxcmplatnitalfscauflafit, talifgue perfo- |condita,meroorare.
na,cale obfequium, t»e eonuiuium, Sc in omni vita femel Quem recens tonfam forte confpexetat: Euangelicum,
untum.Pr$clar£,i^hitPoftumiahus,noftrosiftos,vtMat- inquk,maqdatumiftacbmpleuk: duashahuit tunicas, v-
yfa'i yjpn eg^duntutexemplum,tte;gOPftang!t oradp; fed liam carumlargita eftnon habenti: itaergo & vos facere
profitcortiK» quiahaecfurdis.auribus audientur. Nam fi I debctis.Itera cdm bubuIcutilaJgemem.acperie nudum in
Martini fiqueremur vias,nunquam caufiàs de ofeulo dicc-
remuf j & v.niuerûs Cxux opinionis opprobres careremus.
Vwùm ficut tu folcsdicere, cùm cdacitatis argueris., Galli
/ûmusîiranosinhacpartenunquam vel Martini exemplo,
yel tuis di fputationibus corrigendi fa tern ur. V cruntamen
hæc nobis iamdudum agëtibus* quidtu ram obftinatè Sul-
pici tacesfEgo,inquam, no folummodo taceo,fed olim de
iftis taçcre difpofui. Nam quia quandam viduàih vagam,
nitiduiam > fumptuofem obiurgauerim kfciuius vi&ican-
tem ; itidemquc virginem adolefcenti cuidam mihi charo
indécênrius adhasrentc,cum quideipfam frequenter audif-
fem,àlios etia qui taîia agérét increpantc: tanta mihi omniu
feeminarum, cun&orumque Monachorum odia concita-
uitjvr aduerfum me ytræq', legiones iurata bellafufceperint.
Vnde quæfo taceatis,ne etiam hoequod vos loquimini, ad
meam referatur iouidiam:tota vobis iftorum nientib relin-
quatur:ad Martinum potiusreuertamur ; Tu Galle, vt ag-
greffus esjtceptum opusexplica.Tumille: lam quidemyo-
bis,inquit,tanta narraui, vtfatisfacere ftudijs veftris meus
ferino debuerittfed quiavoluntati veftrae non obfccundare
nefes mihi eft, quantym adhue diei fupereft,!oquar. Nam
certc dum ftramen illud, quod in ledtos noftros paratur,
afpicio , fubueniyin memoriam etiam deflraminc, in quo
Martinus i^fuyrac, fa&ara effe virtutera. Res ita ge-
ftaeft. / ,
Claudipmachus vicus eft in confinio Biturigum atque
Turonuih.-Ecclefiaibieft Celebris religione fanétorum, nec
minurgloriola facrarum Virginum multitudo; prætericns
ergoMartinus , inlectetarioEcclefias habuitmanfionem.
Poft difcefTam itiius cundbs in fecretadum i Hud virgines ir-
cucrfin t,adlambun t fingula lo ca,vbi aut fédérât vir beatus,
aut fteterat : ftramentum etiam in quo quieuerat,partiunt.
Vnaearum poftdiesfaucospartem ftraminis, quam fibi
pro beuediaione coilegerat energumeno, quem fpiricus
ercorisagitabat.de ceruice fùfpédir. Nec mora,diâo citius
eie<S£odæmone,perfbnàpurgataeft.
Per i de m fete temp us Martino à Treuer is re uc r te n t i fir
obuiam vacca quâ dæmon agitabat : quærclidlo grege fuo,
in ho mines ferebatur, & iam multos noxiè petulca confo-
derat, verum y bi nobis ccepit elle con tigua, hi qui earn e-
minus fequcbantur.prædicere magna voce coeperüt, vt ca-
ueremus.Sedpoftquam adnos toruis furibunda luminibus
propius acceffit, Martinus eleuata obuiam manu,pecudem
confiftere iubet : qua: moxad verb um illius flare ccepit im-
mobilis. Cum interea videt Martinus,dorfo illius a*mo-
nemfuperfedenrcm,quemincrepans ; Difcede, inquit,fu-
nclle,de pecude, & innoxium animal agitare defifle.Paruit
nequamfpirituSjScreceflit. Nec defuitfénfüs inbucula.
quin fèintelligcretliberatam : ante pédés fànbti recep ta
quiete pro (lernitur.-deinde iubente Martino, gregem fuum
petit, féquëagmini caeteratum, one pladdior,immifcuir.
Hoc illud f uit tempus, quo inter médias flammaspofitus,
non fenfit incendium,quod mihi non arbitrât efïé refcreh-
dum,quia hoc pleniüsifteSùlpicius, licécinlibro fuo præ-
teritum,inEpillolatamen poftea.quam adEufébium,tunc
Presbycerum, modo Epifcopum,fecit,expofuit : quam tu
Pbftumiane,aût,credb',legtfti:âut fi incognita tibi eft, cum
libuerit in promptu exillb armario habes,nos ab illo omif-
fareferimus.
' Quodam autem tempore,dum dicecefés circuiret, ve-
nantiura agmen iticurrimüs. Canes leporem fequebantur,
iamquemulto(patiovidlabcftiola, cùm vndique campis
lacé patentibus nullum efïèt effugium, mortem imminen-
tem iam iamque capienda crebris flexibus difFercbar, cuius
periculumvir beatus pià mente miferacus,imperat canibus
vtdefifterent fèqui,& finerentabirefugienterti, qui continua
ad primum férmonisirnpërium conflitetunt: crederes
vmctoSjimmbpotiusaffixosjnfuishircre vëftigijs, itale-
pufculus perfêcutoribusalligatis,incoiumis ëualit. Oper*-
peUiceavëfte vidïflèt, En,inquic,Adam cieélus-deParadi-
1b,in veile pelliceafuespafcic: fed rtosillo vetercdepofico,
qui adhuc in ifto mançt, npuum Adam potiusinduamus
Boues e^parte prata depauerant,porei etiam ponnu|là,(uf.
foderanc:pars estera quæ manebat illæfà, diuerfis floribus
qüafipiâfâyèmabat. Speciem.inquit, gerit pars fila, cohiu-d
gij,<jua:pecore dëpafia,etfl non penitus gratiam amifit hcr-
barum,nullam tarnen florqm tetinçt dignitatem : ilia veto
quam porei,pëcora immunda foderunt,fornicationisima-
gmemfiedampræcendit : cætctum ilia portio,quæntdlam
fenfitiniprtam.glodamvirgmitatisoftcndic, herbisfoeun-
daluxuriac, feeniin ea fruflus e^uberat, Qç, vitra omnem
fpcciem diflinôla fioribus , quafi gemmis rtucanfibus or-
nata radiatrbeata fpecies tk. Deo digna, nihil enim virgini-
tati efteomparandum; Ita & illiqui coniug^ fornimtio-
ni comparant,vehemëriter errant : &illiqùi çoniugiavir^ aiortl
ginitàti æquanda æftimànt, miferi penittis & flultifunh g<âiâ|
Verümhæc à iapientibus tenenda diftin&io eft m y t çoh-
iugium pertineat ad veniam , virginitas fpedet àd glo-
riath : fornicatio deputeturad poenam, nili fâtisfablione
purgetur,
Miles quidam cingulum ihEcclefia,Monachum profef
fus,gbiecerat;cellulam fibieroinus.in remotp,quafi Ercmi-
ta vidlurus.erexerat, interea aftùtüs inimicus varijs cogita*
cionibus brutum peflus agitabàt:vt çoniugemfiiam,quam
Martinus in Monafterio puellarum efié przcepëràr, yolun-
,tate mütata fècum potius vëllet habirare. Adijt ergo Mar-
tinum forcis Eremita.quid haberet animi cbttfi’ieturïillë verb
vehëmenteràbnuere.foeminam viro rurfus, iamMona-
cho,non marito incongrua ratio ne mifcçfi ; poftrenSo cura
miles inffarct.affiriinâs nihil hoc propbfito efié noçiturum,
fe fblo coniugis vti veile folittio:pbrrbj nërurfùs Ce in fila vi-
tiareûoluerenc, no eflé metuendum,-fè efîemilitem Chii-
flijillamquoqueineadem eiufdemmilitiæ fàcramentaiu-
rafïe:patéremrEpiftopùs fànâos,& féxum fidèi m.erito ne-
feien tes, pariter militate. T um Martinus (!'verbay o^is ipfà
didurusfum)4iç mihi,inquir,(î vnquamin hellofuifti, u in ûus m
acie cbnftïtifti? At illc re ipondens, Frequenter, inquit,in a- Iem ’«(»
cie ftèfr,& bello fréquenter inrerfui.Ad hase Martinus • Die tens to I
mihi érgo jnun'quid & in ilia acie__, quae ârmacain prælio pa-
rahatüt, aut cùm iam aduerfus hoflilem exercitum collato ,reuocalB
cominospede, diftridoenfèpugnabas , vllamfoeminam
ftare aut pugnare vidifti? Tune demum miles confufuseru^
buit,grâtiasagcns,errori fuo fè non fuiflèpermiflum : nec
afpera inctepatibne verborum , fed vera & rationabili fc-1
cundüm petfonara militiscomparatione ebrredum. Mar-
tinus autjem conuerfusad nos : ficuteumfrèquens frattum
turba vailauerat; MulierjinquitjVirörumcaftrarion adeat,
acies militum féparata confiftat : procul foemîna in fuo de-
gens tabernaçulo fit remota, cpritëmptibjlem cnim rèddit
exerci t um, fi virorùm cohbrtibus turaï foeminea miicea-
tur. Miles in acie,miles pugnet in campo : mulier fè intra
murorum munimènta contineat , habet & ilia gloriam
fuam , fi pudicitiam viro abfènte fèruauerit : Veuius
haec prima virtus, & confummata vidoriaefl, non vi-
dëri.
Iilud verb Sulpici meminifïè te credo , quo àffedu no-
bisjcum & coram adefies, ilia m vfrginém pra:diparet,qùa:
itafepenitus ab omnium virbrum oculis remouiflèt, y t ne
ipfum quidemad fêMartlnum, cùm éam ille offici) caù(f>
vifitarevëllet,àtfaufgrit.^ Nam cùib prætetagellum iffiius
præteriret, in quo fe iatn antecompluresannospudicaco-
hibebar,audita fide illius atque virtutc,diuertit, vetaro il*
lu ftris fneriti puellanv religiofo officio Epifcopus honora-
ret. Nos ébnfequentes, gauifuram illam virginem pUtaba-
mus.-fiquidem hoc in teftimonium virtutis fu* efié habita-
ram,ad quam tantinortiinis Sacerdos ,• depofito propoliti
rigore, vehifièç. Vcrùm i lia fortiffimi vincula propoliti,ne
Martini quidém cbntemplâtione laxauit. Ita vir beatus ac-
MilcsMc
cachas!)
Vîrgofl I
(gepta
ceptaperaliam fixminam excufatione laudabili, ab illius
foribuS,qujie videndam fe falutandamque non dederat, lae-
tus abfceflit.0 virginem gloriofam, quae ne a Martiho qui-
dem pafla eft fe yideri: 6 Martinum beatum, qui illam re-
pulfam non ad cohiumeliam fuam duxi t: fed magnificahs
illius cum exultatione virttitem, inufitato in his duntaxat
regionibusgaudebat exemplo. Ergo cum haud longe ab ilia
villula nos mahere nbx imminens coegifiet,xenium bea-
to viro eadeftl ilia virgo cranfmifif:fecitque Martinus quod
anteahorifeccrat: nullius enim ille vnquam xenium,nul-
lius rrtuniis accepit: nihil vero ex his cjiias virgo venetabilis
miferar, refutauit dicens: Benedi&ionem illiusa'Sacetdo-
te minimerefpuendam,qu^ cflet multis S acerdotib us prae-
ferenda. Audian t q uaefo virgines iftud exemplum, Vt fores
fuas,fi ecu mali obfidere voluerinr j etiam bonis claudant:
&ne adfeimprobis fit liber acceflus, non Vereanrur exclu-
dere etiam Saceidotes.Totus hoc mundus audiat,videri fe
a Martino virga non pafla eft; non vtique ilia quemeurique
a fe repulic Sacerdotem, fed in eius viri confpedum puella
nonvenit, quem viderefalusvidentiumfum Quisautem
hoc alibs prdeter Martinum Sacecdos', no adkam iniuriam
tetuiifletJquoiadiietfum faneftam virginem mbtUs, quan-
tafque iras mente cohcepifler?ha:reticam iudicailet, & ana-
thematizandam efle decreliifiet* Quam verb iili heatasani-
m« illaif Virgines praetuhflet,quae crebris occurfibus vbique
fe prabent obuias Saccrdoti, quxconuiuia fumptuofa dif-
ponunt,qu£e vna pariter accurtibunt. Sed qubme ducit o-
ratio?paululumiileliberiorfetmoreprimeridusefl,nein a-
liqubrum forfitan infcurrat offen fam i Eteniin infidclibus1
pbiurgationisverbanohprbdeiunt, fidelibusautem fatifi-
faciet exemplu: verumego ita vircurem huius virginispra:-
dicabojVt tamen nihil illis quse ad Martinum videndum ex
lbnginquis regionibus fiepeveucrunt,aibitrer derogandu:
fiquidem hoc.beatum virum frequenter affc&u etiam An-
gelifrequetttarinn
C*tcrum id qiiod difliirus ftim Poftumiane, hoc,tibi
{nib aueem intuebatur)teftej rede perhibeo. Quodam die
ego & ifte Sulpicius pro foribiis illiusexcubantes, iam per
aliquot horas cum filentio fedebamus, jngenti horrore &
tremore, acfianteAngeliTabernaculutti mandatasexcu-
bias duccrerrius: ciim quidem claufo cellule fax o(lio,nos
ibi efle nefeiret. Intefcim colloquentium murmur audiui-
mus,& mox horrore quodam circumfundimur j acobftu-
pentesneeignorare potuinius, iiefcio quid fuiflediuinum.
, Poft ^uas fere horas ad nos Martinus egrcditur:ac dim eum
ifte Sulpicius f ficut apud eum nemo familiarius loqueba-
tur)coepicprare,vtperquircntibusindicaret, quid illud di-
uinifuiflethorroris, quodfatebamur, nosambofenfifle,
vel cum quibus fuiftet in cellula collocutus: tenuem enim
nos licet , &Vbtintelle6lumfcrmocinantium fohum pro
foribusaudiflci Tlimille diu multumque cundatusffed
nihil erac,quod ei Sulpicius non extorquerer inuito^incre-
dibiliora forte didurus fum » fed Chriftotefte non roen-
tior.nifi quifquam eft tam facrilegus, vt Martinum teftimec
fuiflementitum.Dicam,inquir,vobis, fed vOs quatfo nulli
dicatis; Agnes, Tecla,& Maria mecnm foerunc % re fere ba t
atitem nobis vulturn atque habicum fingularem. Nec Verb
illq tantum dieted frequenter feabeis confefluS eft Vifita-
ri.Petrum etiam &Pauluhi Apoflolos videri a fe f^pius non
negauit; lam verb dtemohes ptout ad eutn quifque venif
fet,(uisnominibus hicrepabat. Mercurium inaxime pade-
baturinfeflumi louem brucum atqj hebetemeflediccbat.
^ c r ifq u b id eodemetiam Monafterio conftiturisin-
ctedibilia videbantur: necdum ego confidaiii om nes,qui
na:c audienr,ei:etditutos: nam nifi inxftimabilcm Vitam at-
qUe yirtutemMadinuSegifietj nequaquain apud hos tanta
g oriaprzdicus haberetur: quanquam mihime mirum ,li in
operibus Martini infirmitas humana dubitaueritremmi-
imam didlurus film,fed tamen dicatn dim multos.hodie-
que videamus,nec Euangelijs quidem crcdidiffei A Marti-
no autem fepe Angelos vifbs femiliariter * & fenfimus, Sc
experdiumuSi
ad / P ud.NemaufumEpifcoporum Synodus habebattir,
quath quidam ire noluerat, fed quid geflum efler,fcire
cupie at.Cam edfoifo iftp^ulpicins nauigabat^fed procufi
*Mtoth.Vtt.Patr.Tom.l ' |
Dlalogi
vt femper a cæteris in remota naùis partefefidebar. ïbl ëi
Angelus,quid geflùmeffet in Synodb,nuticiauir. ^Nos pb
flea cempushàbiti Goncil j folicitèrequifentes, fanscbm-
pertum habuimus,ipfum diem fu i ffebon u en t us, & c a i bi
ab Epifeopïs fuiflè décréta , qua: Martino Angelus hu#- ]
tiarat.
Cætërùm cùm ab eo de fine fîèculfquærëremus, ait ne1
biS,Neronem&Andchriftum^iuseflcvchturos; Nero- ^hfcTe^e'
nemin Occidentàliplag.i] regibus iübaëlisdccem impérâ- tone &
rurum.perfècutioném autem ab eo habtenus exercendam, ûintieh#
vt idblagentiùm coli côgat.Ab Àntichriftb vërb Öriëntale fi-0d!f cri*
imperium eflè càpiëndum : qui quidem fedem & capu t re- j
gni Hiefofolÿrhâm effet habiturus, ab illb vrbem & tem- j
plum elfe reparandum. Illius cam peirfecuöönem fntüram ,/untenm
effe,vt Chriflüm Dominum cogat negari, fe potiùs Chri- Imanifeßi]
ftumefïe confirmans -, omnefque làcündum lbgem circum- 'f*lfa>nec.
cidiiubeat,& ipfum deniqüe Nerbneni ab Andchriflo efle 1
perimèndum,atque fub illiuspoceftate vniuejfùm orbem, \no ajferth.
cunârafque genres efié redigendas, donee aduentti Chrifti Widehb.de
impiusopprimatur. Nonefïéaütëm d ibiumi'quin And \-dntichri- ,
chriftusmalo fpiritu conceptus,effet etiam in annis puerilià
bus c®ftitutus,a:tatelegïtimafumpturusimperium. Quod :uid& Th‘ê-
autemhæcabilloaüdiuimus, annus oélaùus eft. Vos au- \olopbot»ï
tem æftimate,quo in praécipido corifîftunt q u i futürà fîinr; ■mccmUùÀ.
Hæ cùm maxime Gallus, necdum cxplicids quæ ftacuerat iz-c*P-i-
referre,loqueretur’v puer familiâds ingreflus eft nunti?ns, I ^
Refrigerium Prësbyterum ftare pro foribus. Dubirarë
pimuSjVtrum Gallum àdhùc effet meliüs àudire, an exop-
tadffimo nobis viro i quiofficij eau fia ad nos vënicbat,oc-
currere;T um GallusiEdamfînohob àduëntrfm fânâiflîm:
Sacér'dods relin quenda hobis hæc effe c oratio, nbx ipfà co-
gebar.hucufque protraâum finire ferraonem. Verùm quia
de Màrcini virruribus néquaquam explicari vniuerfà po-
tuerunr,hæc vos hodie audiffe fufficiat, eras reliquà dice-
mus;ira pariter accepta Galli fpon(ióne»fiirreXimüs:
S. SVLPICII SEVERI,
B I T V R I C . A R C H I E P I S C .
D i  L O G V S i i i . D E V I R T V -
tibus & miraculis S.Mar^
Vc e s c i t ô Galle,furgendum eft:nam
vt vides & Poftumianus inflat, & hic
Presbyter quihefterno auditorio eft âd-
mifjus,expe6lac, vtquæ de Martino no-
ftrôinhsdiernum diem explicatidàdi-
fluleras,debitor fpofionis euoluas. N on
ignarusquidemiftëomnium quæcunq-,
memoranda fîinf,féd dulcis Sc grata cognitio eft,etiam no-
tarelegenti: fiquidem naturaka comparatnm fit, vc melio-
re quis confeiencia fe npfte gaudeac, quæ rrtulcorüm tëili-
mouijs lion efié i n cërta.cogn ofca t. Nam &c hic à prima ado-
lèfecntiaMartinum fecütusj nouicquidem omnia* fed li-
bentfcr cognita tecognpfck.Fatcbor enim tibi Gallë,Martini
mihi fîepiuS auditas eue virtutes ; quippe qui de eo et iam
literis mulca mandauerim,fed per geftotuna admirationem
femper mihi noua fîinr : quæ de illo licet audita fîëpiusrë-
Uoiuuntur : proindeauditum nobis. Refrigëriurb audico-
rémëoimpënfiusgratuiamur * qüopromptiuSPoftumia-,
nusiflç,quihæcOricntiinferre feftinat* quafi fùb tëftibus
configcaram abs te accept unis eft veritacero ; Hæc mclo*
quente,Galloiàmadnanâdiimparaco irruit turba Mbna-
cliorumiEuafriusPiësbyterjApferiSebâftianUs, Agricola:
&poft paululum ingtedi tur presbyter nbftcfEtherfusj cum
Gallipionë Diacono,& Amatore Subdiacono. Poftremus
ÀüteliuS Presbyter dulciffimus meus,longiore via Veriiens*
anheluS cucurnr. Quid voS,iriquam, tam fîlbitb & tàni in-
fperati,tam ex diuërlis regionibus * tam mahè conclirrtris î
NosjinqUiunt, hefternocoguoüimiis * Gallühi ilium per
totum diem, Martini harraliè ffrtutes, & reliqua ih ho di er-
E e