non cogitut , fedoSertut, Exifttwoemm] Hicexiftimo
non pro dubio ponicur,fed pro cctce. Procter infiantetn ne-
fe/ôf4ie»»31dcft,âoiorctn pamifieridi, & feruitutis inma-
crimonio. Quomambonumefthomtni] Duplex bonum eft,
Scfollicicudinibus mundi carere,& virginitarisprçmium
expe&arc. NoUqumrefoluttonem] Nili force ex confenfa
ill ms. Soiutus esab vxore] Percontinentiam ,vel morte i-
pCias.EtfedCCCperisvxonm,nonpeccaftt] Id eft,ante votum
virginitaris. Etfi »«pj«ff virgo,»o»/>««l>iQId eft,antequam
vouerit virginitarem » quianupti* per lepeccatum non
habenc, fed per folHçitudinem feculi fxpe peccatumin-
currunt. Aliter illos dicit non peccare fi nubant, quia nó-
dttm vouerunt Dcoeaftitatem, cæterum qui vel in corde
fuo promihtjft aliud fecerit, habet damnationem f quia primantfidem
irritant fecit, quod enim erat licitum, per votu m
fibi fecit illicitum,hcutAnaniaf&Sappbira .Tribulationem
carnisbabet} Maledido Euse fubiacentes per follicicudi-
nem feculi© tribulationem Sc triftitiam patientes. Huiuf--
modf]ldeft,virgines nubentes. Egoautm vobis parco] Hoc
fuadeo vobis, quod minus lab oris, Sc quod plus prasmij
habet. Itaque duo fratres][ Hie omnes ad continentiam
hoitatur.Fratres autem dicit,vtlibentius audiant. Tempus
breuiatumeft]Dic*mvis breue, etiamfi noningentis viucre-
mus annis, vtantiqui homines, tamcn breue putandum
elfee, quodhaberet aliquando finem ; nuncvero quod
breuisfu, non camlxtitia, quamtribulacionupciarum*
quid accipimus vxores quap cogimur a mi t tere i Quafi non
patentes] Ille vxorem habens, fed quafi non habet, qui fie
ftudet piacere coniugi, vt tamcn non difpliceat creatori.
Flet quoque ffed tanquamfinonfieat] Qui fie temporalibus
damnis affligitur, vt tarnen deader ms lucris femper ani-
mum confolecur. Gaudet quoque tanquam fi non gaudeat]
Qipfic temporalibus bonis hilarefeit, vt tamen femper
perpétua tormenta confiderct, & in hoc quod mentem
gaudiofubleuet,hanc continuo pondéréprouidirimoris
premat. Emit quoque quafi nonpofitdens] Qui & ad vfum ter-
rena pr*parat,& tamen cauta cogitatione prçuidet,quod
hæc citius derelinquat. Mundo quoque vtitur, fed quafi non
vtutur] Qui & neceflaria cun&a exterius ad vit* fux mi-
nifterium redigit, & tamen hæc non finit fu* menti do-
minari, fed vt fubie&a foris feruiant, &nunquam inten-
tionem animi ad alia tendentis fxangant. Aliter: Suntqui
patiuntur labores, & prefluram in pr*fenti quafi non pa-
terentur; quiaiftain breuifpaeiopertranfibunt,&finien-
tur. S ic& fequentiaexponi poflunt: Fraterit enim figura
buius mundi] Hocfeculum quafi vmbra pertranfit : nolite
ergo de co multumefle folliciri*ne pofleflionem perdaris
*tcraam,& figuram qu*rentes incipiatis amittere verita-
tem ; hie enim mundus imago fucuri eft. Si ergo talis eft
me man jihiàgo,iplaveritas qualiseft î Vndefi hoc tam impenfe
dus imago! diligitis, quanto magis i% d impenfius aroare debetisj
eftfuton. i nara fecundum hoc nos dimiflurosr-qnotidiana.raorien-^
tium exemplateftantur ï An forte nos foToseflecreda-
musimmortales,quafi non fimusexhominibusgenerati.
Item:pr*terit enim figura huius mundi. Si mundus tranquzdam
ccdduncur
illicita- "
Breue eft-
quipd fine
aiiquando
fournir. .
buidam
tauquam
id eftjCarncm propriam fuam-,quid vtilc ipfe hotnojid eft, I H
vtrgimtatem an coniugium , quia liberum arbitrium ha-J^'r8°|
bet,non peccat, quiamatrimoniumnoneft pecfcaturoJ^“'
Id eft, perihanere in virginitate.Non habens ne-
ceflitatem,quia non cogitur a carnali voluptate. Potefta-
tem habet, id eft, facere quod Vult* Mulier vintta eft legi]
Nunc incipit de digainis& viduis. Liberata m] A vinculo
coniugali libera fa&a fecundum legem poll mortem
viri ,fi nectuncporueritfecontinere. Cui voluerit nubat]
Tantulnmodo Chriftiano »non Gcntili, taniumin Domino
propter continentiam. Puto enim quod & egojpkitum
Dcibabenni^lde o fic loquitur, quafi dubie, he ia&anterde
le loqui vidcatur. Spiritum Dei brftea}Hoc eft,nolite con-
temnere,quianonex mehocipfumeftquoddico,fedfpi.
ritus Dei cft,qui loquitur in me , qqgm cOntemninon ex-
pedic*
, C A IP V T V I I U
DS his autem quaidolisimmolantur] Subaudis,dico, de
quibus feripfiftis' mihi. Hie autem Paulus fetiptis
Corinthiorum refpondet, quia il li Epiftolam fcripferuntl
adeum,vtfciretquidfacercnt : NamaHjeoEumintein-
plis idolorum idolochyta manducabant, vt contemne-l
rentidolum: Quidam vero qui erant infirmi infided:
confcientia, non audebant manducare, Sc contriftaban-
tur valdealios videntes coram fe manducare, qui dice-
bant: quia om nis crcatura b ona fic,& nihil fic idolum, Sc
hac imagine magis quam rationc vetitatiserrabant, Ido-
lothytum, id eft, idolum oceifum, velimmolatum. pvn
grxce,occido. Itaque folas catnes iromolatas hocriomi-
ne fignificabant. ticimus quia omnesfeieritiam habemusJHoc
eft,non plus illifeiunt qui inflati funt.quam vos. 5«»»«].
Id eft, quod nihil fit idolum: Scientia autem fine charica-
tc inflat perfuperbiam. Ilia feientiainflat, qu* ex. fenful
proptio&humanodefeendic, & qu*coniedurismagis
vtirur quam exemplis. Cbafitas vero adificaQ Quia non
quaerit quxfuafunt,fed qu* xdificant fratres. Illius ergo
chari tasxdificat qui dicit: Licet me non impediat man-1
ducare idolothy ta, tamen propter idolum,ne alijs dilpli-l
ceac,non raanducabo. Quod fi quit feexifttmatfeirealiqutd,
nondum cognouiQ Hoc eft, fi quis fibi videcur lap ie ns, Sc li
quern inflacfeientia. Quemadmodum oporteateurftfetrej ia
eft,fine elatione cum humilitate, Sc charitate. Si quis autem
Idoloth^'j
diiigit Deum] llle diligit Deum.qui xdificat fratres.
Hiccognituseftabeo^Hic diligitur a Deo,vt eftillud: N o-
uitDominusquifitnteius. De efeisautem,quaidolisimmolantur
fcimus^Nunc repetit quod fuperius dixerat,& quid fit eui-
dentiusoftendit. Quia nihil efi idolum'] Siue ln ceelo.id I
eft, Angeli; aut iydera cceli, vt Saturmis: fiue in terra,vc
idola. Sed non in omnibus eft feientia’] Non omnes feiuut
quod propter contemptum idoli hoc facitis, fed putanc
vospropter veneracionem hoc facere. Inconfeientiavfqtie
adhuc idoli,quafi idolothy turn manducant] Adhuefihabentin
confcientia idolothytum , quomodo antequam crede-
qilil
Qazlcift
fit, quo vniuerla clauduntur, imô figura ficconuerfaeio rent manducabanc. Et confcientia ipfius,cunt fit infirma, coin-
huius mundi quafi nubes pr*terit,&inter extera mundi ! qutnatur] Declinando adidololatriam per malum *xem-
opera, Sc nupnx prxteribunr. Si enim mors finis eft nu- J plumveftrum, aut putandoaliquidfcligionis elfe in vt~
ptiarum, cur necellitatem in vtilitatcm'non vertiirius? j lcefidisidolothytis. Efcaautemnosnon commendatDeo]Scà
di uifa eft mulier & virgo, id eft,diflimiles funt. Vt fit fan- l charicas xdificans fratres. Qm habetfeientiam in idolo]bioc
fta & corpore & jptntu] Quid prodeft carnem habere vir- j eft, quod idolum nihil fit, Sc quod munda fit omnis Vifi-
ginem, fi menti quis nupferit, vt fit frequens oratio: | bilis creaturaj nonne confcientiaciusidputabit/quod i-
impedit enim coniugium iiigitatem orationis. St quis] j dolis immolate fit licitum 2 Aedtficabitur] Corroborabi-
Id eft, pater Turpcmfevtderi exifiimat] Turpisvidcbicur, t\itfuCcitzbuattEtperibitinfirmus] Dum contra fidem Sc
fi cum ad perfe&am xtatem peruenerit,neutrum delibe-
retjvel virginitatemfe ruare,vel nubere,fi nubere,volenti
nonpermittat, &illafuetit fbrnicata. Quod vult] Id eft,
pater vel filiafâçiac, id eft pater non peccat, fi ipik puella
nubat. Quiautemftatuit m corde fuo] Id eft, fi parer quife
que difpoluit. Firmus] Id eft, dum confentic ei filia fua.
Non habens] Id eft , pater Necefittatem] Quia non cogitur
à filia lua, vt dater earn viro. Potefifltem autem habet] Ipfe
pater Sua voluntatis ]} Vc faciac quod voluerit de filia
fiia. Iuduauit] Ihætatus Pater. Aliter vr Hieronymus
exponic j Siquis,hoccft, quifquis homofuperviiginem,
confeienciam manducat :Omne autem quodexfide non eft pa-
catumtïl. Jjttua confcientia] Quia firmitcr credis idolum
non eflè. Percutientes confcientiam eorum infirmam] Noh-
dum validam in fide Chrifti. Non manducabo carnem in <t-
ternum] Dat exemplum de fe,fed tamen quodlici-
turn erat non facit, ne alijs offea-
diculum facere t.
G A P V T
48 f
TanqUamfublegeeJfem] Id eft,caput radendo, &punfi- ”
C A P V T IX . ( candó fe in templo. Tanquam fine lege effem] Quia non lLe ,
Nj tamlegalibusdodrinisquimrationabilibus argumenris \aaxdain On fum liber? ] fib e r ïum omnia vifibilia mandu- ! illos ad fidei credulitacem prouocabam, ficut dicit in A- implcuit
Gare,dicituri Manducate qux ótibus Apoftolorum.-Circuiui amvefiros,&inueni ar am in Paulus.
quofcriptumcratpignoto Deo. Cumque de corum fuperfti-
W-79•
. j care,dum Apoftolis dicirur: Manducateqnx apud
îllosfunc. N onfum Apoftolusi] Italegcijdum eft : N unquid
non liim Apoftolusî Suu.ni iiliscxemplum replicat, quod
cum habuilfet omhia in poteftace,nolueritfacere quod
illi licebatj proptecaliorum falutem. opusmeum] Id eft,
apoftoiatusmei opus. Etfi alijs non fum Apoftolus] Id eft,Iu-
dxis/adqiibsnonfummilfus,.fiueexterisgentibus prx-
tér vbS. Elamfignaculum] Indicium Apbftblatus eft, quod
vos per mcccedidiftis,fignis & virtutibus prouocati. Mea
defenfii)] Mea defenfio apud illos qui dicent: qualiseft
Paulus,vtrum Apbftqluseft,annon? Hic.refpondebitur
j quod Paulus Apoftolus tit Corinthiorum. Elunquid non
j habemus]Ego Sc Barnabas ? Poteftatem] Nobis àDco con-
celfam Manducandi] De. veftris: vt dignuseftoperarius
mçrcedefûa. Mjilitres]lnGtxcoforores,nonmulieresle-
gitur, Ctrcumducenà] Per prouinciasadminiftrandum.
Sicut&cateri ApofiolifUonnallos contemnit.fed fuum dat
cxemplum: ilii enim fidelioribus prxdicabant, & apud
Iudxosantiqua confuettido erat, vt neceflaria do&ori-
bus àdilcipulis prxbercntur , quod gentes adhuc rudes
poterat feandalizare. Quis plant at vnquamf] Percompara-
tionem vine* & gregis,populum vult i n telligi, ficut feri-
ptumeft: y meant de Aegjpno tranjiulifti* Et: Dabo vobis pa-
ftores fecundum cor meum. No» alhgabis or]Hoc eft,-non fraudes
do^orem cibo & veftimento. Bout triturants] Id eft,
dodibri, triticum virtutum à palea vitibrum feparanti..
Quomam in fee] Debet frudlum laboris fperare. Qui arat]
ldelt,prxdicat. Si alijpotejlatis vefiraparticipes funt] Pfcu-
doapbftbli,quinihilvtilitatis prxftiterantv Ne quod ojfen-
diculum demus Euangelio Cbrtfti] Ne per nos pfeudoapo-
ftolis occafio cupiditatis detur, aut ne alij dicant, quod
caufa auariti* prxdicemus Euangelium Chrifti. In facra-
tio] In téplo jvelin tabernaculo. Qua defter amfunt edunt]
Quia qux offerebant filij Ifrael ad.templum j hi qui in
templo erant manducabant. Et qui àltariodéfertiiunt] id
eftjSacerddtes Ôc Leuitx. Gloriam meam] Prxftlium qud
ÉEtiftino gloriatusfum,nbncomedere deEuangelib. Euacuet] Si
neceflaria iriiniftret. Si enini Euangelizoeuero, nlm eft ntibi
g/ori^Hoc e^jfieuangelizauero vciftafianc itimcj id éfti
li propterea euarfgelizauero, vt ad ilia perueniam, & finem
Euangelij in cibo, &pçtu, Sc veftimentolocauero;
Sed quare non eft gloria? Necefiitas enim mfbi, inquit, in-
cümbit] id eft,vt ideo cuangelizem. Va enim mihi, inquit,
finoneuangelizAUeri] Sed qubmodo debet euangelizarc î
fcilicet vt in ipfo Euangelio i & in regno Peiponatmer-
ccdem: ira enim poteft non coadtus cuangeiizare,fed vo-
lens. Si enim,intuit,voleris hoc fdcidi mercedtm habeo - f i autem
inuitus,dijpenfatio mihi crédita eft] Id eft, fi coadlus inopia ea-
rum rerum,qux tempbralisvit-xfunr, necelfario prxdico
Euangelium,alij per me habenc mcrcedem Euangelij,qui
Euangeliumiplumineprxdicaiite diligunt : ego autem
non habeo, ' qui non ipfum Euangelium diligo, fed eiilS
piccium in illis ternporibusebriftieuturn, quod ilefas èft
HerijVtnontanqUamhlius mirtiftret quifqüe Euangèliü,
fed tànquam feruus, cui difpcnlacio crédita eft ^vc tan-
quâm alienvimeroget, nihil indc ipfe capiat prxcercibi-
ria^qu* de pârticipatione fuftentâcülum tniferx feriiitu-
tis dantur extrinfecus; QUariquairt alio loco & dilpenla-
toremfe dicat ; f’oteft enim & feruus in filioriimniime-
iumadoptatus, earn real i in quacohxrcdisfortem me-
ruitjfidelitêrdifpérifàré pàrdpipibus fuis. Sednüric vbi
ulii dijpihfatio mihi crédita ell, tefeni djfpenfatidilenl intel-
ligi vo!uit:qUi alienum difpenfat,vnde ipfe nihil accipiat.
g Did
ngcliifpenfa
editarn
re alicui.
Paulas
Poctarum
teftimoniisvfus,
Stadium
ûftaua
none lermonem hullet orditus, tanquam Sc ipfe fine lege
eflet, fub occafioneprophani illius tituli fidem Chrifti
intulit,dicens:^«od ignorantes vos colitis,hoc ego annuntio vobis «
Etpoftpauca, velue fi diuinx legis penicus effet ignarus,
gencilis poet* verfumpotius quàm Mofi aut Chrifti ma-
luit proferre fententiam ; Et fie qüidam,inquicns,veftrorum
poet arum dixit: Ipfius enim genus fumus;
Eattusfum infirmis infirmus] Dicens de matrimonio,rc-
uertitur in idipfum, Sc fic propter infirmos olera mandu-
caui, cum poffim fecurus carnibus vefei. Omnia omnibus
factus fum] Ac lie diceret.vc in breui comprefie ndam quod omnibus
per partes dixi,omnia omnibus fadfcus fum,non mentien-
tis aftutia/edcompatientisaffe&u j Id eft, non omnia
mala hominum fallaciter agendo,fed aliorum malis tan-,
quam fi fua eflenc, mifericordem medicinam procuran-
do, hxc alijs faciens qux fibi ab alijs fieri vellet, fi hoc illi
opus effet. Vtparticepseius] Id eft, mer cedis eiusefliciar.
Nefettisquodhiqui inftadtocurrunt]Stadium,eft odtauapars
miliarij, C X X V. paflushabens : Paflus Vero quinqj ha- ,
bet pedes.Hic autem ftadio curfum iiiftitix vel fidei com- j ^ • nu"
parauic. Brauium,eft lamina argentea ad palm* menfu- iBrauiara
ram,quxàregemihtibusdatur:&eftfermo Grxcus. Sic Agon ~
currite] Per viam mandatoruminabftinenria,cxterifquc Chriftia*
virtuubus,ficut in theatro quidem omnes currant,fed v-
nusaccipit palmam. Curramus credendo, fpcrando,de-
fiderando,corpuscaftigando. Vtcomprehendatis] Coro-
nâm vit* xternæ,de qua ipfe dicit .-Repoli ta eft mihi co-
ronaiuftitix. No» quafi in incertum] Non enim in incertum
currit,qui ad coeleftem Hierofoly mam feftinat. Incertum
vero eft,qui in ftadio currunt ; vccum percipiant palmam,
an non. Non quafióera cadens] Hoc eft,non mania confe-
btans,ficut qui in agone contendit, aerem verberat celis.
C A P V T X.
NOloemm vosignordrefratres] Hic comparât duas pie-
bes,veterisvidelicet Sc noui teftamcnci, Sc exemplo
prioris terret fecundum populum. Quod patres nqfiri om-
nesfubnubefuerunt] Ideo hoc dicit, ne quis confidac in eo
folo quod baptizàtuseft,autin efca Ipirituali, autpotu,& ful^C/
putet fibi Deum parcere, fi crimiaolum aliquid comrai-
ferit. Aliter, patriumpromitric exemplum cunciftxmeri-
to profutura, fiprxceptaferüarencur. SicutenimdeÆ-
gypto àfëruitute Pharaonis Ifrael liberatus eft, fub nube
Sc in Mofe baprizacus eft, acin defer turn venir * fie nos à
tenebrispeccacorumliberati iferuitute venimus , arqué
luB nube,hoceft, diuino auxilio fumus. E t omnes in Mofe]
Id eft,in merito Sc pdteftace Mofi,myftice in Chrifto.
Bapttzdtt funt in nube] BapriZaci funt figuraliter,,quia
hubespropnumhoriorem portabat: myfticein nube,id
eftÿ in fpiritu fan d o. Étinniari] Myfticè in baptifmo. H
Efcam fpiritualem] Ideo marina lpiritualis cibus dicicbr, Spirituals*
quia Ipiritualiter per angelos miniftratu m luit : V t,Panent CI“US'
angelorum mandueauit homo. Siue quia figurauit f piti tualia,
id efti corpus Chriftit Similiter&porusdicitur fpiricua-
lis. Btbebant autem de (pirituali confcqucnte eps petra] Quia
Chriftus poftmodum fecutus, cuius figuram tunc pecra
gerebac; ideirco dixit,confequente eos pecra.Alij putant,
quod fluuius fecutus fit eos per defertum. Sicut ills concu- \ Extd.jt,
pierunt]Carncm,vt:a • 'uiuii.ijuiiiiicuum ■ , i— - - j dbucefic aeorumerja tin/o■—re i»pf-o-r-u-m- . — Huw '’ï*l:
Vt non äbutarpotefiate wwlSiueme Vtar potcftate qui acce- 1 furrexerunt ludere] Id eft, vitulum adorare. Et ceciderunt] '
p_ i! v i* uere d1 e frr- ud-t u Eu1 ang.e il i• •j ,firié. Id um vol1u__e_r_o_ a_c_ci1p erc, 1 D A r .n n .liim h n r XTrirfi. nfitimiuinl Hi
vilefri faciam poteftatem meam $ cum propter ventrem
doccrc «xiftimor. Siam cutit liber ejfem] Id eft, ficica e-
derido propter do&rinaifu Ab omnibus] Id eft,neceflita-
tibus. Omnium meferutwifeci] Omnibus compafliis fum.
j Etfaftusfum ludais ludatu] Circumcidendo fcilicet Timo-
theum,quod tempore gratigfeiebat eflè fuperfluum.
Btblioth.Vet■ Patr. Tow. 5.
Perangelum hoc failum eli.Neqtte tentemus Dominum] Di-
cent es: H unquid poteft Dens par are menfam in defer to ? Et à fer-
pentibtisperierunt] Propter quos xneus ferpens fa&us eft.
Neque murmuraueritis] In tribulacionibus pro Chrifto.
Ab eyterminatore] Id ell, ab angelo percurienteeos in extremis
caftris per ignem, cui plagxluccurric Aaron cum
rhuribulo ofrerens pro eis*_________________ _______
' Ad