hand bezitten. De weinige jaren van het Britsche tusschenbestuur
schonken ons beide: de „Ilistory of tbe Indian Archipelago“ van
Crawfurd, en de „History of J a v a ,“ van Raffles. Deze werben
zijn thans verouderd, maar wij hebben in de 50 k 60 jaren die
sedert hunne verschijning verloopen zijn, ze door geene andere
vervangen. Wie Nederlandsch Indie, wie Java wil leeren kennen,
en den tijd of de gelegenheid mist om zelf zieh te orienteeren in
den cbaos der officieele bescheiden en der tijdschriften- en brochu-
ren-literatuur, moet nog altijd tot die verouderde werben zijn
toevlucht nemen. Yan onze algemeene werken over Nederlandsch
Indie is dat van van den Bosch een groot politiek pamflet, dat
van Temminck slechts eene, in vele opzichten gebrekkige, schets,
de Holländers Handleiding een uitstekend leer-, maar geen lees-
boek. En wat Java betreft zijn wij niet beter ingespannen.
Junghuhn (ik laat nu daar, dat hij geen Nederlander, maar
een Duitscher was) schonk ons in zijn Java een prächtige en
omvangrijke monographie over den geologischen bouw en de plant-
bekleeding des eilands, maar geen algemeene beschrijving; en
de Jonge's voortreffelijb boek „de opkomst van het Hederlandsch
gezag over Java“ kan natuurlijk nog veel minder op dien naam
aanspraak maken, daar het slechts aan de geschiedenis, en niet
eens aan de geschiedenis der inlandsche maatschappij, maar alleen
aan die der vreemde overheersching gewijd is.
Ik noemde deze vijf werken, omdat zij ieder in hunne soort
groote Verdiensten of groote beteekenis hebben; wat ik nog meer
zou kunnen noemen, kan öf als algemeene beschrijving nog minder
in aanmerking komen, öf is te gebrekkig, te smakeloos, te
slordig ineengezet, om op eenige aanbeveling te kunnen aanspraak
maken.
Het is vaak eene misbruikte phrase, wanneer van een boek
verzekerd wordt, dat het eene leemte in de bestaande literatuur
aanvult. Maar indien het werk waarvan ik thans het eerste deel
aan mijne landgenooten aanbied , eenigszins beantwoordt aan het
doel waarnaar ik gestreefd heb, geloof ik dat hier zulk eene verklaring
niet misplaatst zal zijn. Dit eerste deel bevat in het eerste boek
eene geographische beschrijving van Java in het algemeen, in
het tweede de beschrijving zijner inlandsche bevolking. Het tweede
deel zal in het derde boek de geschiedenis des eilands, vooral
van de inlandsche maatschappij, behandelen, en in het vierde
een overzicht geven van de instellingen die de vreemde over-
heerschers aan Java gegeven hebben. Het derde deel zal in drie
boeken, aan West-, Midden- en Oost-Java gewijd, debijzondere
gewesten en voornaamste plaatsen met hunne merkwaardigheden
van natuur cn kunst doen kennen. Gehjk aan dit eerste deel
eene natuurkundige kaart van Java is toegevoegd, is het mijn
voornemen bij het tweede eene historische en bij het derde eene
reiskaart voor het eiland te voegen.
Men heeft dikwijls geblaagd over het gemis van populaire be-
schrijvingen van onze Indische bezittingen, die zouden kunnen
doordringen tot de stülp van den landbouwer en de hut van den
handwerksman, en algemeene belangstelling bij ons volk voor die
schoone gewesten zouden kunnen winnen. Hier en daar is wel
eens de wensch geuit, dat mijn werk in die behoefte mocht
voorzien. Maar ofschoon het grootere uitgebreidheia zal erlangen,
dan aanvankelijk in mijn plan lag, heb ik aan zoo ietsnooit gedacht.
Ronduit gesproken, ben ik daar ook de man niet voor;
ik heb nooit geleerd mij den toon eigen te maken waarin men
spreekt tot de groote menigte, en kan mij, na een leven aan
wetenschappelijk onderzoek gewijd, uit de kluisters der weten-
schappeljjke vormen niet geheel losbreken. Wat ik gepoogd heb
is, de resultaten der wetenschap, zooveel ik vermocht, op aange-
name en bevattehjke wijze voor te drägen, en tevens grondigen
algemeen verstaanbaar te zijn. In dien zin heb ik getracht populair
te wezen. Yoor ’t overige geloof ik dat aan een eigenlijk volks-
boek over Java een boek als het mijne tracht te zijn, moet voor-
afgaan. De stof moet eerst zooveel mogelijk bemeesterd, het licht
zooveel mogelijk in alle schuilhoeken gebracht, alles geordend
en op zijn plaats gesteld zijn, eer men een goede en behoorlijk
gerechtvaardigde keuze kan doen van die bijzonderheden die ge-
schikt zijn om in een volksboek te worden opgenomen.
Wanneer ik in een woord moest uitdrukken wat ik mij heb
voorgesteld te leveren, dan zou ik daarvoor geen beteren term