scholen te Mekka fatwa’s zijn uitgegaan die overeenstemmen in
de yerklaring, dat een land als Daroe’l-isläm is te beschouwen,
zoolang er ook maar sommige instellingen yan den Islam worden
gehandhaafd. Intusschen moet men niet uit het oog verlie-
zen, dat de strekking dier uitspraken i s , zieh in het onvermijdelijke
te schikken, en dat, zoo eenmaal de omstandigheden een günstige
gelegenheid yoor omverwerping van het Europeesch gezag aanhoden,
op de trouw der geestelijkheid niet meer te rekenen zou zijn.
'Waakzaamheid blijft dus plicht.
Ik moet thans trachten de organisatie van den Islam als ker-
kelijke instelling op Java zoo kort mogelijk te schetsen. Het
verdient opmerking, als een merkwaardige anomalie, dat op Java,
in den eersten tijd na de bekeering tot den Islam, aandepries-
tervorsten van Giri bij Grissee eene geestelijke souvereiniteit
werd toegekend, terwijl de wereldlijke hij de vorsten van Demak
herustte, en het eerst in 1680 aan het huis van Mataram,dat
de plaats van het Demaksche had ingenomen, gelukte ook het
geestelijk gezag aan zieh te trekken. Dat geestelijk oppergezag
wordt nog heden in de Vorstenlanden door den Soesoehoenan
van Soerakarta en den Sultan van Jogjakarta uitgeoefend, zoo-
als blijkt uit hunne titels van Sajidin *) en Panätagämä, waarbij
de vorst van Jogjakarta ook nog den oudtijds door orthodoxe
moslemen verworpen s) titel van Kalipatoellah voegt. Ons derde,
aan de geschiedenis gewijde hoek' zal dit alles beter in het
lieht stellen. In de Gouvemementslanden is het hoogste geeste-
lijke gezag, dat hezwaarlijk door de Nederlandsche regeering kan
worden uitgeoefend, thans opgedragen aan de Regenten, die
voor de inlandsche bevolking hare voormalige vorsten ver-
tegenwoordigen 3).
De priesters kunnen in twee groote klassen gesplitst worden:
de priesters der moskeeen of de moskeehesturen en de gemeene
*) Eigenlijk Sjahi-din, nit het Perz. Sjah en diu. Zie v. d. Tank in Bijdr. t. d.
T. L. en Vk. v. N. I . 3e V. I . 349.
3) Keyzer’s Mawerdi. 14. De in den tekst genoemde titels beteekenen: Heer van den
eerdienst, regelaar van den godsdienst, plaatsvervanger Gods.
3) Staatsbl. van 1820, no 22, art. 13, en van 1859, n o l0 2 , art. 1 7 ;R r .a r t. 124.
priesters. Daar de bevolking van Java in eene ontelbare menigte
kleine dessa’s verstrooid i s , vindt men slechts op een betrekke-
lijk klein aantal plaatsen een zielental groot genoeg om eene
wettige pasamoewan of openbare godsdienstoefening op den vrij-
dag (den dag die bij de moslemen de plaats van onzen zondag
inneemt) te kunnen houden. Daartoe wordt toch gevorderd de
tegenwoordigheid van veertig meerderjarige ) , den Islam belij-
dende mannen, ter plaatse zelve woonachtig. Moskeeen nu,
of, zooals de Javanen ze noemen, mSsigits (’t Arab. masdjid)
komen slechts voor, waar de bevolking groot genoeg is voor
den vrijdagdienst; In Bantam b. v. vond men in 1867 van 56
bepaaldelijk opgenomen dessa’s slechts een elftal met moskeeen,
doch eene van deze werd niet meer onderhouden omdat de bevolking
te klein was geworden a). In den regel vindt men moskeeen en
dus ook moskeehesturen alleen in de hoofdplaatsen der regent-
schappen, districten en onderdistricten. Slechts bij uitzondering
leveren de moskeeen zelve op Java iets op waardoor zij de
aandacht trekken. De bijzonder merkwaardige, zooals die van
Demak en eenige andere, zullen wij in het tweede deel van
dit werk leeren kennen. De meeste zijn eenvoudige houten ge-
bouwen, met een spits dak of met drie daken boven elkander,
het volgende telkens iets kleiner dan het voorgaande. De manarah
(minaret), waarvan de gebedsuren moeten worden uitgeroepen ,
wordt doorgaans gemist. In kleinere plaatsen zijn. de wanden
dikwijls slechts van bamboe gevlochten en ontvangt het gebouw
geen ander licht dan wat door deze wanden heendringt. Dit
gebouw Staat doorgaans ter zij de van de aloen-aloen, een groot
vierkant plein vöör de woning van den regent of het districts-
hoofd. Aan den ingang is een vijver, waterbak of groot steenen
watervat, om de geloovigen gelegenheid te geven voör het beBJ
ik vertaal dua het Javaansch-Arabische akilbal&g, bij gebrek van een beter woord.
Het Mohammedaansche recht stelt geen bepaalden leeftijd voor de uitoefening der
rechten bij ons aan de meerderjarigheid verbonden , maar maakt die afhankelijk van de
teekenen der puberteit, waartoe intusschen bij knapen subsidiair ook de voltooiing van
het 15de levensjaar, althans op Java, gerekend wordt. De geringe Javaan kent even-
wel meestal zijn ouderdom niet.'
3) Kesume. 9.