deling van het riet te veld en in de fabriek; in 1873 die van aile vroe-
gere jaren overtroffen en is tot 2,689,598 pikols, of gemiddeld
f 65.45 pikols per bouw, gestegen. De vnjwillige aanplant ten
behoeve der contractanten met het Gouvernement is in deze cijfers
begrepen ; maar niet die aanzienlijke hoeveelheid suiker die op
particulière landen en andere buiten contract met het Gouvernement
werkende ondernemingen verkregen wordt, doch, wegens de
onvolledigheid van een groot deel der daaromtrent verstrekte op-
gaven, zelfs niet bij benadering te bepalen is.
Naast den kolossalen aanplant van suikerriet ten behoeve der
Europeesche markt, bestaat er ook nog een aanplant op kleinere
schaal voor eigen gebruik in de tuinen en erven der bevolking.
Dit gewas toch, door den Javaan tëboe, door den Soedanees tiwoe
geheeten, is sedert onheugelijke tjjden in China en Indië gekweekt
en ook door den geheelen Indischen Archipel verspreid. Even
als andere volken van den Maleischen stam, maakt de Javaan
zijne suiker uit het sap van den arènpalm, maar plant hjj suikerriet
om het rauw en in stukjes gesneden als een lekkernij te
kauwen of om de jonge spruiten geroost of gekookt bij zijne
rijst te nuttigen.
De volledig8te toepassing vindt het stelsel van gedwongen ar-
beid tot heden bij de koffieteelt, en de voordeelen die deze op
groote schaal gedreven cultuur aan het moederland oplevert, zijn
van dien aard, dat de plotselinge loslating daarvan aan onze
geheele huishouding van staat een schok zou geven, zoo hevig
dat zij wellicht daaronder bezwijken zou. Zonder de Gouverne-
ments-koffiecultuur te verdedigen, moeten wij erkennen dat de
tijd nog niet gekomen i s , waarop een bedachtzaam staatsman
het wagen kan de financiën van Indië zoowel als van het moederland
van haren steun te berooven. Toch moet daarnaar onge-
twijfeld gestreefd worden; want behalve dat de exploitatie van
het eene volk ten behoeve van het andere met onze begrippen
van billijkheid en menschelijkheid strijdt, zijn handelsvoordeelen
uit hunnen aard veel te wisselvallig om op groote schaal tot basis
eener staatshegrooting te mögen dienen. Hoe gevaarlijk het is ook
maar een klein deel der gewone staatsuitgaven op zulke voordeelen te
doen berusten, zal ieder gemakkelijk beseifen, die bedenkt dat
alleen de hooge prijzen der koffie in de laatste jaren verlies voor
den Staat in buitensporige winsten hebben doen verkeeren, en
dat een cent verschil in den prijs dien het halve kilo op de vei-
lingen geldt, een verschil van ongeveer een millioen gülden in
de baten der schatkist uitmaakt. .
Wanneer men de koffiecultuur, zooals te dezer plaatse alleen
te pas komt, uit het oogpunt der belangen van den Javaan be-
schouwt, is het niet te ontkennen, dat de aan haar klevende be-
zwaren grootendeels zullen zijn weggenomen, wanneer men er
in slaägt haar voor den Javaan zoö voordeelig en zoo aangenaam
te maken, dat hij zieh uit eigen beweging, zonder dwang, daaraan
wij dt; met andere woorden, dat de koffiecultuur, zooals men
dat Yeelal uitdrukt, een volkscultuur wordt. Of de betaling die
de bevolking erlangt, al of niet van dien aard is, dat zij aan
het Gouvernement nOg groote winsten verzekert, is, naar het
mij toeschijnt, eene zaak die de bevolking weinig aangaat, wanneer
zij reden heeft om, in verband met eene voor haar gemakkelijke
organisatie der cultuur, met het ontvangep plantloon tevreden
te zijn. Zeker wäre het voör den Javaan voordeeliger, zelf zijne
koffie naar de thans zoo hooge marktprijzen te verkoopen; doch
men verlieze niet uit het oog, dat zoo het Gouvernement de
winsten uit de koffiecultuur derven moest, de .Javaan, ook al
wäre het alleen te doen om de kosten van het bestuur van Indie
te dekken, en afgezien van alle bijdragen aan het moederland,
andere belastingen zou moeten dragen, die hem veel zwaarder
zouden vallen,' dan eene winstderving die hij niet gevoelt. Het
is een ongelukkig denkbeeid geweest van den Gouv. Gen. van
den Bosch, toen hij, bij de invoering van het cultuurstelsel ,• ook
de gedwongen koffiecultuur, die reeds in den tijd der Compagnie
bestaan had en althans in de Preanger steeds gehandhaafd ge-
bleven was, -op nieuw organiseerde, aan de bevolking eene betaling
te beloven naar den marktprijs, verminderd met twee vijfden
die als betaling van de landrente zouden beschouwd worden, en
met / 3 per pikol voor het transport van koffie naar de stranden.
Ware werkelijk de marktprijs behoudens deze kortingen aan