nen. Het meer gewone middel daartoe is echter de hibat of
schenking onder levenden , en geen wonder, daar het recht van
den Islam aan den erflater, tenzij met bewilliging der erven,
slechts de beschikking over een derde van zijn vermögen bij
testament toekent. Intusschen neemt men ook dit op Java veel-
al zoo nauw niet, enbeschikt men, te midden der algemeene onwe-
tendheid omtrent het re ch t, dikwijls even vrij over zijne akkers
en goederen bij testament als bij schenking '). De testamenten
worden doorgaans alleen mondeling in tegenwoordigheid van getui-
gen gemaakt.
De Islam is , volgens den geest zijner grondleggers, eene
instelling die Kerk en Staat als ondeelbare eenheid omvat. Die
eenheid is echter verbroken sedert de Mohammedaansche Staat,
het Khalifaat, door een grooter of kleiner aantal wezenlijk van
elkander onafhankelijke staten vervangen i s , en ongeloovige
volken, Engelschen, Franschen en Nederlanders, den schepter
zwaaien in landen door geloovige bevolkingen bewoond. Waar
dit laatste het geval i s , kan zelfs ook aan eene regelmatige in-
richting van het staatswezen naar het voorbeeld van het Khalifaat
niet meer gedacht worden. Doch, zooals wij reeds zagen,
is op Java althans, ook onafhankelijk van het Nederländsch gezag,
de invloed van den Islam op publiek-rechtelijk en administratief
gebied gering geweest. En wat het privaat recht der inlanders
betreft, waarop het Nederlandsche gezag slechts in enkele op-
zichten inbreuk heeft gemaakt, het is ons gebleken, dat ook
daarin oude inlandsche gebruiken in vele punten het overwicht
hebben op de voorschriften der Mohammedaansche leer. De Islam
is dus op Java hoofdzakelijk slechts als eene kerkelijke instelling
te beschouwen, en wordt als zoodanig door het Gouvernement
niet slechts geduld, maar beschermd.
Yoor een Europeesch Gouvernement dat gezag oefent over
millioenen Mohammedaansche onderdanen, kan de vraag niet
onverschillig zijn, in hoeverre de moslem zulk een toestand als
wettig beschouwen en er volgens de voorschriften van zijnen
*) Resume 101, 109.
godsdienst in berusten kan. De vraag k an , met uitdrukkingen aan
het Mohammedaansche recht ontleend, scherp geformuleerd worden
in de woorden, of een land als Java, waarin de vrije uit-
oefening van den Mohammedaanschen godsdienst is gewaarborgd,
maar staats- en rechtsinstellingen veelszins daarvan afwijken,
onder den invloed van een oppergezag door ongeloovigen uitge-
oefend, tot de Daroe’l-isMm of tot de Daroe’l-hharb moet
gerekend worden. Het Mohammedaansche’ recht verdeelt namelijk
de geheele wereld in de Daroe’l-isldm, het gebied van den Islam,
waar de voorschriften van Koran en Sonna geeerbiedigd worden,
en de Daroe’l-hharb, het gebied van den oorlog, waartegende
moslemen krijg moeten voeren, totdat er de heerschappij van
den Islam gevestigd is. Haar den geest der oude iustellingen
zou Java ongetwijfeld tot de Daroe’l-hharb behooren, en naar de
strenge opvatting der Wahhabieten zou zelfs niet alleen de
Nederlandsche opperheerschappij, maar ook reeds de gebrekkige op-
volging der voorschriften van den profeet in staatsinrichting en
eerdienst het daartoe stempelen. Men herinnere zieh, dat ook de
Padries op Sumatra niet alleen en niet in de eerste plaats het
Nederlandsch gezag, maar vooral de volgers van inlandsche , met
den Islam strijdige gewoonten en instellingen bestreden. Doch
van de gevestigde priesterschap op Java is niets van dien aard
te vreezen. Geharidhaafd en beschermd in het genot harer bezit-
tingen en voorrechten, zou zij ongetwijfeld aan Wahhabietische
woelingen even vijandig zijn, als dat bij de gevestigde geeste-
lijkheid in Britsch Indie het geval is. Een der merkwaardigste
hoofdstukken in Hunter’s „Indian Musalmans « — een boek dat
ook de bijzondere aandacht van de beheerschers van Nederlandsch
Indie waardig is — geeft ons een overzicht van de fatwa s die
door de voomaamste juridische autoriteiten in Britsch Indie in
de jaren 1870 en 14,71 over dit vraagstuk gegeven zijn. Qfschoon
van verschill ende Stellingen uitgaande, komen zij daarin overeen,
dat verzet tegen het Britsch gezag ongeoorloofde rebellie zou
wezen, omdat dit de moslemen beschermt en hun vrijheid van
godsdienst schenkt. Maar vooral verdient het opmerking, dat ook
van de hoofden der Schafe’ietische, Hanefietisohe en Malekietische
u*