aan de priesters *), ja aan de inlandsche onderwijzers (met den
titel van mantri-gperoe) heeft de Regeering het recht geschon-
ken om zieh een pajoeng te laten nadragen. Wil men zieh van
deze zaak eene goede voorstelling vormen , dan is de plaat met
pajoengs in kleurendruk, in 1871 door den heer Kolff uitge-
geven, ver boven eene beschrijving te stellen. Yan de zucht der
Javanen naar rangen, titels en onderscheidingsteekenen kan
niets zulk een levendigen indruk geven, als een blik op zoo-
danige afbeelding. Yan de geheel gouden pajoeng van den
Soesoehoenan en den Sultan kan men h ie r, door alle rangen van
den adel en de beambten in de Yorstenlanden en van de inlandsche
ambtenaarswereld in de Gouvernementslanden heen, traps-
gewijs afdalen tot aan de blauwe pajoeng, met groenen, door
g°ud omgeven, cirkel in het midden, van den inlandsohen schrij-
ver voor algemeenen dienst. Door de pajoengs in de Yorsten- en
in de Gouvernementslanden in gebruik ieder op een afzonderlijk
vak der plaat voor te stellen , toont ons de teekenaar tevens
duideljjk, hoe het Gouvernement zieh het voorbeeld der Javaan-
sche vorsten heeft ten nutte gemaakt.
"Wg komen thans tot de voeding en de daarmede in verband
staande gebruiken, een belangrijk onderwerp, maar waarover
ik hier zeer kort kan. zijn, omdat wij in het hoofdstuk over de
middelen van bestaan de meeste belangrgke voedingstoffen die
Java oplevert en de bevolking gebruikt, reeds hebben leeren
kennen. Ook sprak ik reeds bij het huisraad van de wijze waarop
de Javanen aanzitten en waarop hunne spijzen worden voorge-
diend E r rest rnij evenwel nog het een en ander op te merken,
dat, naar ik meen, eene niet geheel onbelangrijke bijdrage
tot de kennis van Java’s bevolking vormen.. zal.
De Javaan gebruikt gowoonljjk twee maaltijden daags, het
middagmaal, mangan awan, waarvan de tijd vrij wel aan den
naam beantwoordt, en het avondmaal, mangan wöngi, dat na
zonsondergang tusschen zeven en acht ure genuttigd wordt. Bij
deze maaltijden zitten de kinderen met hun bonte borstlapjes
') Vgl, bl. 375. 2) Biss. 596.
615
gezamenlijk aan met de ouders, welke laatsten zieh veelal van
de bovenkleederen ontdaan hebben, die hun in huis te warm
en te lästig zijn, zoodat de man slechts met de katok en opge-
sehorte böbed, de vrouw alleen met de slordig om het lijf
geslagen tapih bekleed is. Het middagmaal is het hoofdmaal
en het eenige waarbij door de gewone Javanen warme spijzen
worden gegeten, die de vrouw zelve bereid heeft, terwijl de
man aan den arbeid was. Water is daarbij de eenige drank. Yoor
het ontbijt (sarap of setnek) wordt niet geregeld aangezeten. Wie
vroeg uitgaat tot den arbeid verkwikt zieh soms eerst te huis
door een kop warm water op koffiebladeren getrokken en een
weinig koude rijst, doch nuttigt gewoonlijk iets onder weg in de
waroeng. Wij willen hem derwaarts volgen en zien wat hem
daar wordt aangeboden, na eerst met een woord te hebben
aangeduid hoe de waroeng zelve is ingericht.
De waroeng of, naar de gewone uitspraak der Europeanen,
warong is voor de Javanen wat de kraam met eetwaren, de herberg,
het koffiehuis en de restauratie voor de verschillende
standen van Europeanen zijn. Zij is niet gemakkelijk tebeschrij-
ven, want het is een genus dat vele species omvat. Groot is
bij den Javaan de zucht om te snoepen, en aan die zucht wordt
op allerlei wijze voldoening verschaff. Overal waar een feest wordt
gevierd, waar eenige omvangrijke arbeid verricht wordt, waar iets
van wat aard ook plaats heeft dat een aantal menschen op
eene piek verzamelt, ziet men zieh steeds een soort van warong
vertoonen. De eenvoudigste vorm bestaat in twee ronde korven,
aan de uiteinden van een bamboestok over de schouders gedra-
gen, en gedekt met een platte korf, waarop de waren zijn uit-
gestald. Eene andere draagbare warong bestaat uit een paar
ronde of Vierkante kastjes, die tevens het noodige bevatten om
warm te houden wat warm moet worden genuttigd. De sterk-
ste tegenstelling met deze vormen de warongs gehouden in
gewone woonhuizen, waarvan dan de veranda voor de uitstal-
ling der waren en tot plaats voor de bezoekers is ingericht. De
typische warong houdt het midden tusschen die uitersten. Het
is een kraam of opstal aan den open yfeg, met een afhangend