A n t i d e sm a . De boeni of hoeni (A.bunius)wordtomdezure
doch smakelijke vruchtjes en de als groente gegeten zuurachtige
bladeren aangeplant.
G a r e in ia. De manggis of manggista (G. mangostana) is on-
der de Indische vruchten doorgaans het meest bij de Europeanen
geliefd. De witte zaden zijn omgeven door een vleezig omhulsel,
dat blank, saprijk, geurig en aangenaam zuurzoet van smaakis.
Ci t r u s . Onder den naam djeroek vat de Javaan de verschil-
lende soorten van oranjeappels en citroenen samen, die in veler-
lei verscheidenheden en voortreffelijke hoedanigheid door hem
gekweekt worden. De voornaamste zure soorten zijn: de djeroek
asem (C. grandis, zure varieteit van C. nobilis), een groote citroen;
de djeroek tipis of ipis (C. limonellus), een soort van limoen;
de djeroek hondje (C. crassa of Javanica), en de djeroek Bali of
djeroek matjan (C. decumana), eene soort van kolossale grootte ,
bij de Europeanen onder den naam van pompelmoes bekend. Onder
de zoete komen vooral voor: djeroek manis of ketjil (C. au-
rantium), de chinaasappel; djeroek pandjang (C. pyriformis); djeroek
Djepoen (C. nobilis); djeroek tjoetjoek of berdoeri (C. ma-
cracantha), citroenkleurig en alleraangenaamst van smaak, enz.
L a n s ium. De doekoe of langsep, Mal. langsat, (L. domesti-
cum) is een kleine vijfhokkige vrucht, alleraangenaamst van
smaak, mits men zorge de uiterst bittere schil met zorg te ver-
wij deren. Zij komt in zure en zoete verscheidenheden voor.
N e p h e l i um . De ramboetan (N. lappaceum) is eene in vele
verscheidenheden gekweekte vrucht, met geleiachtig, doorschijnend
vleesch, die hären naam ontleent aan de zachte doorns waar-
mede zij bezet is , en die het voorkomen hebben van grove hären.
De Soendasche naam is toendoen.
M an g i f e r a. Tot dit geslacht behooren de mangga (M. Indica),
eene der lekkerste Javaansche vruchten, door cultuur ofwellicht
door kruising met verwante soorten eindeloos varieerend, onge-
veer als onze pruimen, waarnaar zij wel eenigszins zweemt, en
de kweni (M. foetida), die om hären sterken terpentijnachtigen
reuk veel minder in tel is.
Hevens akkers en tuinen leveren ook de .bosschen verlerlei
bijdragen tot de middelen van bestaan van den Javaan, en zoo-
wel voor het gezeten als inzonderheid voor het zwervend deel
der bevolking is de inzameling van boschproducten: timmer- en
brandhout, bamboe en rotan, wilde vruchten en groenten, har-
sen en gommen, verw- en reukstoffen, geneeskrachtige kruiden enz.,
een belangrijk bedrijf. De belangrijkste dier producten hebben wij
reeds in het hoofdstuk over de plantbekleeding leeren kennen. Ik moet
hier echter opmerken, dat over het gewichtigste van allen, het tim-
merhout, de Javaan geen vrijebeschikking heeft. De bosschen worden
als domein van het Hederlandsch Gouvernement aangemerkt, en al-
leen voor zoover ze nog niet onder geregeld beheer zijn gebracht, heeft
de inlander vrijheid om het doode hout en den voor timmerhout onge-
schikten afval der gekapte boomen daaruit weg te halen, en ten
eigen behoeve, met schriftelijke vergunning en tegen een geringe
retributie, hout van zekere afmetingen daaruit te kappen, van
welk laatste recht echter de meest kostbare houtsoorten zijn buiten-
gesloten. De nieuwste bepalingen hieromtrent zijn vervat in een
regiement op het beheer en de exploitatie der bosschen, den
14den April 1874 (Stbl. no. 110) door den Gouverneur Generaal
vastgesteld. "Wij zullen later gelegenheid hebben daarover breeder
te spreken.
Wij wenden ons thans tot de middelen van levensonderhoud
of bevrediging van behoeften die het dierenrijk aan den Javaan
verschaffc. Enkele kleine industrien waartoe de lagere diersoorten
aanleiding geven, zooals bijenteelt, zijdewormenteelt en dergelijke,
hebben wij reeds bij de beschouwing der ongewervelde dieren leeren
kennen; en de jacht, die veelal slechts de vei'delging van schadelijk
gedierte ten doel heeft, of als een vermaak door de Javaansche
grooten wordt uitgeoefend, heeft hier nauwelijks op vermelding
aanspraak. De voorschriften van den Islam omtrent de reine, d. i.
ter spijs geschikte dieren, die zeer met de Mozaische overeenko-
men, en in sommige gevallen de bijgeloovige vooroordeelen des
volks, beperken het gebruik van het vleesch der in het wild
levende dieren binnen enge grenzen. Alleen het hertenvleesch is
een belangrijk artikel van verbruik. Het komt veel in den handel als
dendeng of gedroogd vleesch. De inlanders zijn namelijk gewoon om