zijne reistochten, elke belangrijke onderneming. Telkens wordt
zijne voorbede gevraagd, en telkens ontvangt hij daarvoor kleine
giften in geld of goederen, bij den naam van saläwat of bidgelden
bekend, of neemt hij deel aan de offermalen en feesten, die elk-
ander bet gansche jaar door als op den voet plegen te volgen.
Ik moet thans nog terugkomen op eene reeds in ’t voorbijgaan
vermelde klasse van priesters, die aan bet boofd van boogere
scholen van godsdienstig onderricht staan, of met het toezicbt
op de graven van vorsten en heilige mannen belast zijn. Zulke
priesters vinden de middelen voor htm eigen levensonderboud en
voor de instandhouding der hun toevertrouwde stichtingen uit
de opbrengst van dessa’s en daärbij behoorende landerijen, tot
dat bepaalde doel aangewezen, zonder dat zij daaraan ooit op
wat wijze kunnen onttrokken worden. Zij zijn dus, zooals wij het
noemen, in de doode band gebracht. Alle zaken waarmede dit
geschiedt, heeten in het Arabisch waqf en naar Javaansche
uitspraak wakap. Overal op Java vindt men tal van dorpen en gronden
die door de vorsten tot waqf zijn gemaakt, om daaruit moskeeen,
de graven hunner voorvaderen of scholen te onderhouden.
Want terwijl een bijzonder burger slechts tot een waqf kan ma-
ken wat hem in eigendom toebehoort, kunnen de Mohamme-
daansche vorsten, zooals reeds vroeger werd aangeduid, krachtens
hun absoluut gezag, ook beschikken over de staatsdomeinen,
door de inkomsten die den Staat van deze goederen toekomen,
te vervreemden, hetzij ten behoeve van ambtenaren of veldo-
versten als beloonmg voor hunne diensten, hetzij door ze tot
waqf te maken tot Gode welgevallige doeleinden. Priesters met de
inkomsten van zulk een waqf begiftigd, heeten op Java perdi-
kans, en de dessa’s wier bevolking door hare opbrengsten en
heerediensten in de behoeften van die priesters moet voorzien, ■
worden perdikan-dessa’s geheeten. De landerijen aan de perdi-
kans toegekend, hebben soms een aanzienlijke uitgestrektheid, en
de daarop gevestigde bevolking gehoorzaamt hun als hären hoof-
den. De perdikans bemoeien zieh volstrekt niet met de kerkelijke
zaken buiten hunne dessa’s ; zij leven in een geheel onafhanke-
lijken staat, en werden door de vorsten te allen tijde met veel
onderscheiding behandeld. Hunne' waardigheid is doorgaans erfe-
lijk in hun geslacht. Sommigen hunner stammen af van de eerste
verkondigers van den Islam, met de bewaking van wier graven
zij belast zijn; .velen ook hebben hun aanzien door huwelijken
met prinsessen uit de vorstelijke huizen weten te bevestigen.
Die perdikans vormen dus een soort van geestelijken adel, en
aan sommigen hunner werd vroeger, en wordt misschien nog,
de hoogste adellijke titel, die van Pangeran, toegekend ’).
De merkwaardigste kramats of bijzonder vereerde graven
zullen wij in het tweede deel van dit werk leeren kennen, maar
over de scholen van hooger godsdienstig onderricht, die doorgaans
onder het bestuur van perdikans staan, moet hier nog met een
enkel woord gesproken worden. Men noemt ze op Java pesan-
trens of säntrischolen; want de leerlingen aan zulke scholen
worden santri geheeten. Dit woord schijnt eigenlijk een krämä-
vorm gemaakt van het Sanskrietsche schatra, zooals de leerlingen
en tevens dienaren der Brahmanen genoemd werden. D i e n a a r ,
k n e c h t schijnt de oorspronkelijke beteekenis te zijn, en daarom
heet op Java ook een voor loon dienende buffelhoeder santri. En
werkelijk zijn ook op pSsantrens de leerlingen tevens de dienaars
van hunnen onderwijzer, daar zij het onderricht dat zij genieten,
veelal door arbeid op zijne rijstvelden vergoeden. Yoor zoover
echter, gelijk doorgaans geschiedt; ook kinderen van aanzienlgke
familien de pesantrens bezoeken, wordt het genoten onderwijs
door geschenken erkend. De leerlingen worden in de gebouwen
der pesantren gehuisvest; de meer vermögenden leven daar
van eigen middelen, de ärmeren van hetgeen zij verdienen door.
hunnen arbeid voor het padisnijden in den omtrek te verhuren,
of door, vooral op donderdagavond, als bedelaars rond te loopen
om giften van de geloovigen op te zamelen. Dit bedelen, ngemis
geheeten, een werkwoord dat van kemis, zooals men den don-
derdag noemt, is afgeleid, is weder een aardig voorbeeld van
Javaansche begripsverwarring. Zij hebben den vi j fden dag der
week verwisseld met het vi j fde van den buit, dat volgens het
q Verb. v. h. Bat. Gen. X V I, 39; T. v. N. I . 1853. I . 93.