in een woord van alles wat de veiligheid van het vervoer kon
verzekeren, zijn de voornaamste stappen die in deze richtin g
ged^an zijn. Maar hoezeer wij die maatregelen uit philanthropisch
oogpunt moeten toejuichen, het is een onmiskenhaar feit, dat het aan-
tal bedevaartgangers van Java in 1872 een cijfer bereiktheeft’twelk
dat van alle sedert de verordening van 1859 verloopen jaren over-
treft. Men moet dit intusschen, volgens het Regeeringsverslag, ten
deele althans toeschrjjven aande omstandigheid, dat in 1872 hetoffer-
feest samenviel met den vrijdag, „eene omstandigheid die elke
zeven jaren het aantal Mekkagangers tot bijna het duhbel van
dat in gewone jaren doet klimmen“ ’).
Het zou eene uitlokkende taak zijn, en voorwelkervolvoering
de middelen niet geheel zouden onthreken, de Javaansche hede-
vaartgangers gade te slaan op hunne reis, bij de plechtigheden
der hedevaart en gedurende hun niet zelden lang gerekt ver-
blijf in Arabie, waar velen zieh ijverig op de vermeerdering hnnner
godsdienstige kennis toeleggen, zoodat dan ook de grondiger
bekendheid met den Islam op Java vooral d.oor de hadji’s onder-
houden en bevorderd wordt. Maar mijn bestek dwingt mij van
deze niet volstrekt hoodige uitweidirig af te zien, en mij, tot be-..
sluit van dit reeds veel te lange hoofdstuk, tot enkele opmer-
1) Om den lezer in staat te stellen den loop der zaak beter na te gaan, geef ik hier
eene statistiek van het aantal van Java en Madoera vertrokken en derwaarts terugge-
keerde Mekkagangers van 1858 tot 1872.
Jaren. Vertrokken. Teroggekeerd.
1858 3317. H77.
1859 1469. 1706.
1860 943 1564.
1861 1180. 1311.
1862 ' 1564. * 1514.
1863 1535. 1601.
1864 2960. 1968.
1865 4-146. 2168.
1866 1404. 1375.
1867 1504. 1302.
1868 1986. 2067.
1869 1191. 1712.
1870 1749. 1677
1871 1842. 1646.
1 8 7 8 3263. 1512.
kingen over den maatschappelijken toestand der Mekkagangers
na hunne terugkomst te bepalen.
Gtelijk alle volken bij wie het verschil van stand scherp ge-
teekend en de eerbied voor de aristocratie diep in het volks-
leven geworteld is, onderscheiden zieh ook de Javanen door een
groote zucht naar titels en onderscheidingen. De man des volks,
voor wien adellijke titels en hooge ambten ontoegankelijk zijn,
stelt er dus hoogen prijs op den naam van hadji te mögen voe-
ren, die hem ook van de zijde van voorname Javanen aanspraak
op eerbied geeft. Haar zijne eigenlijke beteekenis is het woord
hadji volstrekt geen onderscheiding; het duidt eenvoudig den man
aan die de hedevaart verricht, welke de Islam van alle geloo-
vigen vordert. Doch op Java en elders in den Archipel, waar
de volbrachte bedevaart het voorrecht van weinigen i s , wordt
de naam hadji levenslang als titel gevoerd door allen die de
heilige plaatsen bezocht hebben.
Met in alle Mohammedaansche landen is de Arabische klee-
derdracht aangenomen. De Javaan heeffc zijne nationale kleeding
behouden, en tulband en tabbaard zijn op zijn eiland het on-
derscheidend kenmerk gehleven van de landgenooten van den
Profeet. Alleen de moskee-priesters in hunne functien en de
hadji’s mögen zieh in dit opzicht boven de menigte verhelfen.
De laatsten, waaronder trouwens zeer velen zijn die op een ge-
deeltelijk Arabische afkomst aanspraak maken (want de Arabische
mestiezen nemen betrekkelijk meer deel aan de bedevaart dan de
gewone Javanen), worden, ten gevolge van hun tijdelijk verblijf
in het vaderland van den Islam, eenigermate als genaturaliseerde
Arabieren aangemerkt, en hebben het voorrecht zieh overal in
Arabische kleederdracht te mögen vertoonen. Zonderling is het,
dat op Java vele hadji’s zelfs den groenen tulband dragen, ofschoon,
naar de gewone begrippen , der moslemen, alleen de sjeriefs, d. i.
de afstammelingen van den Profeet door zijne dochter Patimah,
op het dragen van groen, de geliefde kleur van den Godsgezant,
recht hebben.
Het laat zieh gemakkelijk begrijpen, dat de hadji, als heilig
persoon, den arbeid beneden zieh rekent, en dat de geringe