Koran genoemd, werd in de vorige eeuw gesehreven door zekeren
Kjai Pänärägä, dus geheeten naar het distrikt van dien naam
in Madioen, en misschien wel dezelfde die door Pakoe Boewänä I I ,
met den titel van Kjai Ageng, aan het hoofd der door hem te
Tegal Sari in hetzelfde district gestichte pesantren werd gesteld ').
Ook vindt men een aantal geschriften waarin eenig deel der
profeten-legende afzonderlijk wordt behandeld, zooals de door
Prof. Boorda uitgegeven en door Prof. de Holländer met bekor-
ting vertaalde a) gesehiedenis van Bädjä Pirangon en Kabi Moesä
(koning Pharao en den profeet Mozes), en de geschiedenissen
van Ibrahim en Joesoep (Abraham en Jozef), die onder de
Javaansche handschriften van het Ned. Bijbelgenootschap gevon-
den worden 3). Bijzonder bij de Javanen geliefd is de Serat p atak,
de in verzen beschreven gesehiedenis van een door Hgisä (Jezus)
gevonden schedel, die, op de voorbede van dien profeet, van Grod
het spraakvermogen terug erlangt, en daarop in de schelste
kleuren maalt al wat den persoon wien hij heeft toehehoord, in de
hei is wedervaren, waarom het boek ook Kahar naräkä, berichten
aangaande de hei, wordt genoemd 4).
Ook de gesehiedenis van Mohammed zelven en van de helden
en heiligen van den Islam heeft aanleiding tot allerlei fantastische
verhalen gegeven, die meestal ook in het Maleisch voorkomen
en doorgaans op Arabische origineelen berusten. Doch wij weten
nog weinig van hetgeen de Javaansche literatuur op dit veld
oplevert. Als eene proeve kan strekken het in dichtmaat gesehreven
verhaal van den strijd van Mohammed met Bädjä Laä t, waarvan
de zendeling Hoezoo een vertaald uittreksel heeft gegeven 6).
Meer hekend is de, ook hij de Maleiers zeer geliefde geschiede-
nis van Emir Hamzah, den oom van den Profeet, wiens naam
in het Javaansch als Kamdjah wordt uitgesproken, en wien
ongeloofeljjke heldendaden worden toegeschreven. Deze gesehiedenis
*) Zie bovec bl 384. 2) In T. v. N. I. 1849. I I . 93.
3) Zie T. v. N. I 1870. I I 174.
4) Meded. X III. 345. Dezelfde gesehiedenis komt ook in *t Maleisch voor, en op een
Arabische bron wijst hare mededeeling in Weil's Biblische Legenden der Muselmänner, 286.
6) Meded. X III. 331.
is den Javanen bij den titel Serat Menak bekend en onder dien
naam door den heer Winter uitgegeven *).
Onder de zedekundige Schriften onderscheidt zieh de Woelang
r6h, d. i. het zedekundig onderwijs, ofschoon oorspronkelijk
Javaansch, door een hepaald Mohammedaansch karakter. Als
schrijver van dit werk, dat in verzen gesehreven werd, doch
later ook in proza werd overgehracht, wordt de Soesoehoenan
Pakoe Boewänä IY genoemd. Werkelijk is het een vorst die hier
tot zijne kinderen spreekt en hun vaderlijken raad en vermaning
geeft hij hunne intrede in de wereld. Hij wil hnn leeren hoe
de mensch naar Grods geopenhaarden wil in de wereld moet
leven, en wijst hen op den Koran en de Sonnah als de bron-
nen dier kennis. Wat met die, bronnen in overeenstemming is,
moet men aannemen; wat er van afwijkt, moet men verwerpen.
Elke ngelmoe die zieh om die bronnen niet bekümmert, leidt
tot verwaarloozing der waqtoe-geheden, tot onverschilligheid
omtrent hetgeen als rein en onrein te beschouwen is. Zij meent
de Sarengat-ing-nabi, de voorschriften van den profeet, niet te
behoeven, en noemt zelfs dwalenden die deze nog betrachten.
Eene kleine proeve zal ons den aard van dit geschrift nog heter
doen kennen. Ik kies daartoe de verklaring van de uitdrukkin-
gen a d i goe n ä , ad i gang , adi g o e n g , die „trotsch op
bekwaamheden op lichaamskracht en op grootte“ heteekenen.
Adi- goenä daidt de geaardheid van de slang , adi gang die van den kidang 2) ,
adi goeng die van den olifaDt aan. Allen voeren evenzeer tot een ongelukkig
einde De slang vertrouwt op het vergiftige van haar venijn als zij b ijt; de
kidang op de snelheid waarmede zij springt; en de olifant op zijne grootte en
hoogte.
"Gij dan, mijne kinderen! verheft er u niet op dat gij koningskinderen zijt,
bij u zelven overleggende; "Wie dürft zieh tegen mij verzetten, want ik ben
een koningszoon?" Dat is de geaardheid van den mensch die zieh als de olifant op
zijne grootte en hoogte beroemt. Het einde van den zoodanige is vernedering.
De mensch die zieh op zijne bekwaamheid verheft, meenende dat niemand hem
in knapheid evenaart, vertoont den slangenaard. Ten slotte zal hij beschaamd
staan, als zijne wijsheid, op de proef gesteld, ijdel blijkt. De kidangsaard doet
zieh kennen door vermetelheid De mensch die den kidang gelijk is, tart zijne
Batavia, 1854. 2) Zie boven bl. 250.