nabij den noordoostelijken binnenwaarts gekeerden hoek van
Noesa Kambangan uitstrekt, en dus, ofschoon ze gedeeltelijk met
een twintig voet water bedekt is, den ingang der haven van
Tjilatjap schier geheel sluit, zoodat grootere schepen slechts onder
de leiding van een bekwamen loods, door een opvolging van merken
geholpen, en alleen dicht onder den wal van Noesa Kambangan
blijvende kunnen binnenkomen. Aan de westzijde van Tjilatjap
mondt in het kanaal eene ver landwaarts inloopende kreek, de
Tji Donan of Segara Donan geheeten, die.tot afwatering dient van
de naburige moerassen, door de schuring diep wordt gehouden,
en aan 200 tot 300 groote schepen, zelfs aan linieschepen, tot
ligplaats zou kunnen dienen. Aan den anderen kant loopt een
gegraven kanaal, de Kali Sesoekan, van de reede midden door de
stad en van daar nagenoeg parallel met het strand längs de
Schildpadden-baai tot aan de Serajoe,dehoofdrivier van Banjoemas,
die zieh nagenoeg in het midden dier baai uitstort. Door dit
kanaal wordt natuurlijk de afwatering bevorderd, die door de
duinvorming welke zieh längs het strand der .Schildpadden-baai
uitstrekt, voor het daarachter gelegen zakvormig terrein zeer wordt
belemmerd.
De schoone ligging van Tjilatjap voor den handel heeft het, in
verband met de behoefte aan eene geschikte plaats tot afvoer
der producten van Bagel en, Banjoemas en een deel der Preanger,
gewesten die door hooge bergruggen van Koord-Java zijn
afgezonderd, tot het belangrijkste punt van Java’s zuidkust ge-
maakt. Het voldoet tevens aan de behoefte van eene oorlogshaven
en hoofd-depot voor het mobiele leger aan de zuidkust. De
moeilijke toegang der haven, in vredestijd belemmerend, maakt
haar voor de verdediging des te meer geschikt. Neemt men de
merken weg, dan is voor een binnenvallend schip de stranding
bijna zeker, en buiten de haven beukt de Oceaan, waartegen
hier hoegenaamd geen dekking is, in den oostmoeson met te
groote kracht op het strand om eene blokkade mogelijk te doen
zijn, zoodat stoom- of zeilschepen altijd de gelegenheid zullen
vinden om de haven in- of uit te komen en de waakzaamheid
der vijandelijke kruisers te verschalken. De natuurlijke sterkte
der positie is nog verhoogd door den aanleg van eenige werken,
te wetendoor de kustbatterijen van Karang Bölong en Banjoe Njapa
aan den ingang van het kanaal, beide op Noesa Kambangan aan-
gelegd. Men koestert het voornemen om nog eene derde batterij op
Noesa Kambangan en eenehoofdversterking met bomvrijegebouwen
aan de overzijde, op de uiterste punt der landtong, aan te leg-
gen. Als deze werken voltooid zijn, zal, volgens het oordeel
van deskundigen, aan Tjilatjap, als maritieme positie, niets anders
ontbreken, dan dat het door zijne ligging aan Java’s zuidzijde
te ver van het veld verwijderd is waarop onze marine inoorlogs-
tijd moet werkzaam zijn.
Voorbij de Tji Donan neemt de Engte van Noesa Kambangan
nog eene andere dergelijke kreek op, maar wordt verderop zoo
smal en ondiep, dat zij ten hoogste voor sloepen en kleine sleep-
stoombooten bevaarbaar is, zoodat ook van die zij de Tjilatjap
niet is te naderen. Die engte loopt uit in de Segara Anakan,
die aan de andere zijde, om het westelijk uiteinde van Noesa
Kambangan heen, door een veel kortere doorvaart gemeenschap
heeft met de Penandjoeng-baai.
De Segara Anakan, schier geheel door Noesa Kambangan af-
gesloten, heeft het karakter van een binnenzee. Zij zal omstreeks
tien h twaalf kilometers lang en breed zijn, maar heeft eigenlijk
een zeer onzekeren omvang, daar zij, aan de läge alluviale vlakte
van de Tji Tandoei palende, en slechts als het diepste deel daarvan
aan te m erken, bij eb voor een groot gedeelte droog loopt. Zelfs
bij vloed heeft zij slechts vier vademen Waters en is dus voor
groote zeeschepen geheel ongeschikt, terwijl zij bij eb ook voor
kleine vaartuigen onbruikbaar wordt. Haar omtrek is tot aan
den voet der bergen geheel bedekt met uit rhizophoren of wor-
telboomen bestaande moerasbosschen. Vier dorpen, Kajoe Mati,
Moeara Toewa, Oedjong Alang en Penitang, verliehen zieh op palen
in die gedeelten die bij eb bijna droog staan, en zijn omringd
door groote hoopen van weggeworpen schelpen van zeker week-
dier, de simping, welks verbazend sterke aanwas niet minder
dan het slib der rivieren die zieh in deze zee störten, en de
rhizophora-wouden die alle vaste deelen in hunne dooreenge