deren op dien titel toch nimmer aanspraak. Raden Mas Rijä is de
hoogste titel dien de zoon van een prinses in dat geval erlangt,
en hij blijft nog beperkt tot den oudsten zoon, terwijl de overige
sleebts Raden Rijä heeten.
Op dezelfde wijze ongeveer is nu in de Gouvernementslanden
in ieder regentsebap, d. i. in ieder gewest waarover een inlandsch
ambtenaar van den hoogsten rang gesteld i s , de Regent bet hoofd
en de bron van den adel; maar de eerste vraag die wij hier moeten
beantwoorden is deze: vanwaar ontleent hij zelf zjjne adellijke
titels P In de Yorstenlanden zien wij, dat niet enkel de Soesoe-
hoenan en de Sultan, maar ook de van hen onafhankelijke vorsten
Mangkoe Nögärä en Pakoe Alam, die zelven den titel van Pangeran
Adipati voeren, op dezelfde wijze hoofden van adellijke
geslachten zijn. Maar dezelfde gewoonte oin aan de afstammelingen
der vorsten eene adellijke geboorte toe te kennen, bestond vroeger,
met eenige wijzigingen, ook aan de andere hoven van Java, die
van Bantam en Tjeribon. In Bantam, b. v., was gewoonlijk alleen
de eerste vrouw des Sultans van vorstelijken bloede en heette
Padmi. Slechts de zonen bij de Padmi ontvingen den titel van
Pangeran, en de oudste hunner, als vermoedelijke troonop-
volger, dien van Pangeran Ratoe. Dedrie andere echte vrouwen,
Garwa’s genaamd, waren doorgaans van burgerlijke afkomst, en
hare zonen werden geacht niet hooger in rang te zijn dan die
der goendiks: allen te zamen werden Ratoe Bagoes of bij ver-
korting Toebagoes geheeten. De dochters en verdere vrouwelijke
afstammelingen bebielden den titel van Ratoe, en de zoon van een
Pangeran bij een Ratoe behield dien van Pangeran; maar de zoons
van Pangerans bij andere vrouwen of goendiks verwekt werden
mede Toebagoes genaamd. De achterkleinzoons van den vorst
heetten Warga, de nog verder verwijderde afstammelingen Najaka.
De titel Raden was in Bantam niet in gebruik ’). Nu laat ik hier
*) Resume. 2. Ik merk hier nog op, dat er hier en daar op Java, behalve de vor-
stelijke geslachten, andere familien van aanzien vookoraen, die bijzondere titels voeren.
Zoo had men vroeger in Bagelen den titel Kentol, gegeven aan de afstammelingen
van 40 mantri domas (d. i. mantri’s over achthonderd), die de vorsten van Demak, na
de onderwerping van genoemd gewest, daar met het gezag hadden bekleed (T. v. N.
I . V I I I . 3. 177). Over eenige bijzondere titels in Bantam zie Resume. 2.
de vraag daar of de vorsten van Bantam en Tjeribon als onafhankelijke
vorsten of als vazallen van het huis van Mataram moeten
beschouwd worden; want dit schijnt weinig ter zake te doen.
De leenvorsten, die in verschillende deelen des rijks het gezag
in handen hadden, waren doorgaans oorspronkelijk leden van
het vorstelijke geslacht, voerden een eigen staat en hofhouding
en hadden van hun leenheer het recht ontvangen, of kenden het
zieh zelven toe, om ook adellijke titels aan hunne afstammelingen
te verleenen. Het schijnt echter dat in eigenlijk Java Raden
met de verschillende toevoegselen de hoogste titel voor hen was,
en die van Pangeran tot de zonen en kleinzonen van den Opper-
vorst bepaald bleef ').
De Compagnie hief in de gewesten die zij veroverde, of waar-
van zij den afstand van het huis van Mataram verwierf, het
gezag der leenvorsten niet op, maar maakte hen slechts tot h a r e
vazallen, en sloot met fipn overeenkomsten omtrent de zooge-
naamde contingenten en verplichte leveringen. Later zijn zij traps-
gewijze in gouvernements-ambtenaren herschapen. In de Preanger
hebben eerst bij de reorganisatie van 1871 de Regenten het recht
van belastinghefíing ten eigen behoeve geheel verloren.
In het algemeen zijn dus de Regenten te beschouwen als de op-
volgers der oude leenvorsten, voeren zij hunne adellijke titels als
zoodanig en deelen zij die als zoodanig aan hunne kinderen mede.
Zij blijven omringd van een vorstelijken luister, en zelfs de erf-
opvolging wordt door het Gouvernement zoo min mogelijk ver-
stoord. Het Regeeringsreglement bepaalt in art. 69: „Bij het
open vallen der betrekking van regent op het eiland Java, wordt,
behoudens de voorwaarden van bekwaamheid, ijver, eerlijkheid
en trouw, zooveel doenlijk tot opvolger gekozen een der zonen
of nabestaanden van den laatsten Regent.“
Met dat al hebben zieh de Regenten allengs menige inbreuk
op hun gezag en menige vernedering moeten laten welgevallen.
Het Gouvernement, schoon het hun in de oogen der Javaneij
gaarne den rang en den luister van vorsten laat, beschouwthen
>) Zoo heeten b. v. in de lijst der kinderen van den Sultan van BangkaUang (Madoe-
ra) bij v. Hoerell, Reis, I I . 21 9 , al aijne zonen Raden, al zijnedoehtersRaden ajoe.