nieuwd worden, dan nadat de vrouw eerst met een anderen mania
gehuwd geweest en ook door dezen onherroepbaar verstooten.
Het gevolg dezer zonderlinge bepaling is , d a t, wanneer voorma-
lige ecbtgenooten hunne verbroken verbintenis willen hernieuwen,
zij een vriend verzoeken dit door een tusschenhuwelijk mogelijk
te maken. De tusschenman heet in bet Arabisch de mohallil, de
geoorloofdmaker, in het Javaansch wordt hij let genoömd.
Wanneer een man, met dezelfde vrouw voor de derde maal in
bet huwelijk verbonden zijnde, haar ook dan weder onherroepbaar
verstoot, is eene verdere hernieuwing van bet huwelijk niet
geoorloofd.
Yoor eene weduwe duurt de ’iddah, d. i. de tijd waarin zij
aan geen nieuw huwelijk mag denken, en dien zij in stille af-
zondering behoort door te brengen, vier maanden en tien dagen.
Gemeenschap van goederen of van winst en verlies tusschen
echtgenooten kent de Islam niet, en zij verdraagt zieh ook niet
wel met de polygamie. Gedurende het huwelijk zorgt de man voor
het onderhoud der vrouw en heeft hij het vruchtgebruik harer
goederen. Bjj de ontbinding krijgt de vrouw terug wat zij had
aangebracht (in ’t Javaansch haar bëbëktan genoemd) ; daaren-
boven ontvangt zij de huwelijksgift, en soms een geschenk bij
wijze van schadeloosstelling, ofschoon dit laatste geene bepaalde
verplichting is. Op Java schijnen omirent de goederen van echtgenooten
afwijkende gebruiken te heerschen; doch wat ikdaarvan vind opge-
teekend *) is zoo zonderling, zoo ongerijmd zou ik haast zeggen, dat
een nader onderzoek mij dringend noodig voorkomt. Het aandeel der
goederen dat aan man en vrouw toekomt, wordt in de Jav. rechtstaal
gânâgini geheeten. De pangoeloe maakt de verdeeling en neemt
tien ten honderd voor zijne moeite.
Dit zijn de hoofdtrekken van het Mohammedaansche huwelijks-
recht. Een oordeel wil ik er niet over uitspreken. Men heeft het
vaak geprezen als voor de behoeften van het Oosten geschikt,
en als eene groote verbetering in vergelijking met hetgeen daar
vroeger bestond. Doch die innige betrekking tusschen de echt-
T. T. K. I . 1850. XI. 260.
genooten, die de grondslag is van een gelukkig huiselijk leven,
en die de rechtmatige trots der Germaansche volken uitmaakt,
is opder zulk eene wetgeving nauw denkbaar. Een Mohammedaansch
huwelijk kan in onze oogen dien naam nauw verdienen. Mannen
die in weinige jaren met twintig en meer vrouwen zijn verbonden
geweest, vrouwen van middelbaren leeftijd die aan twaalf
en meer mannen behoord hebben, zijn geen zeldzaamheid. Men
beseft lichtelijk wat er onder zulke omstandigheden van de op-
voeding der kinderen wordt.
Ofschoon de bepalingen- van het Mohammedaansche recht om-
trent het huwelijk op Java algemeen bekend zijn en door de
priesters gehandhaafd worden, is toch ook hier de invloed der
adat in vele, soms zonderlinge, gebruiken op te merken. Ik vermeld
nog een enkel voorbeeld. Wanneer eene ongehuwde vrouw, weduwe
of jonge dochter, zwanger wordt bevonden, en den man
die haar bevrucht heeft,- kan noch .wil aanwijzen, hebben de
Javaansche instellingen een eigenaardig middel uitgedacht, om
aan haar kind een vader te geven, en alzoo te verhoeden dat
het kind, als kowar, verworpeling, zelfs niet van zijne moeder
en hare bloedverwanten zou kunnen erven. Zij verordenen eene
soort van plichthuwelijk, ningkah tambelan, huwelijk bij plaats-
vervanging, geheeten. In theorie is het de vorst zelf die dit
plichthuwelijk aangaat, doch door tusschenkomst van den pangoeloe
belast hij daarmede het hoofd van het dorp of de wijk
waartoe de vrouw behoort. De dus gehüwde vrouw wordt schier
de slavin van hären man. Haar kind behoudt den naam van
djadah (het Perzische zadeh), die in het algemeen aan buiten
huwelijk verwekte kinderen gegeven wordt; het kan, als het een
meisje i s , slechts door den pangoeloe als wall worden uitgehu-
welijkt, en wanneer het zonder nakomelingen sterft, vervalt zijne
nalatenschap aan den vorst *).
Het Mohammedaansche erfrecht doet zieh aan ons voor als
een doolhof van onderling strijdige voorschriften, waarin echter de
scherpzinnigheid der wetgeleerden, niet zonder aan de bepalinb
T. v. n . i. v . V 606.