aard, dat het als eene nauwkeurige schildering van den Javaan
van onzen tjjd mag beschouwd worden. Möge het voorbeeld en
de invloed der Europeeers eenige. wijziging hebben te weeg gebracht
in sommige karaktertrekken of eigenschappen des Javaans,
op zijn karakter in h e t a l g e m e e n i s h e t nog heden van
toepassing.“
De groote wetenschappelijke Verdiensten en de uitgebreide er-
varing van Junghnhn zijn wel geschikt om aan zijne meening
een groot gezag bij te zetten, en het is niet te verwonderen
dat ook anderen er zieh op beroepen hebben. Zij wordt echter
door schier niemand gedeeld, die op Java met den geringen man
in veelvuldige aanraking is geweest. Zeer naar waarheid zegt er-
gens de heer van Hoevell, dat weinige menschen den Jayaan
leeren kennen, die zieh niet, in weerwil zijner gebreken, tot
hem getrokken voelen, die niet veel met hem op hebben en
wier hart niet warm voor hem klopt. Ofschoon ik het heerlijke
eiland niet in persoon mocht aanschouwen, heb ik kennis ge-
maakt met vele tientallen van personen die daar een deel van
hun leven gesleten hebben, en ik durf het, op grond van hetgeen
ik van hen vernam, den heer van Hoevell volmondig nazeggen,
dat van tien Europeanen die eenige jaren onder de Javanen hebben
doorgebracht, er negen zijn die hun eene warme genegen-
heid toedragen '). De heer K. P. Holle, zelf een der Wärmste en
tevens verständigste vrienden van den inlander, heeft dan ook
niet geaarzeld, onder erkentenis dat Junghuhn een buitengewoon
knap man in zijn vak was, zijn oordeel over het Javaansche volks-
karakter geheel en al te wraken. „Hij sprak“, zegt hij, „niet
eens redelijk goed Maleisch, verstond Javaansch noch Soenda-
neesch, en staat algemeen bekend als iemand die vrij barsch
kon zijn tegen Europeanen, en nog meer tegen den inlander, op
wien hij met verachting nederzag. Ik heb menigmaal met den
heer Junghuhn over het karakter van den inlander gesproken, en
de persoonleeft nog, die getuigen k an , dat genoemde geleerdemij op
i) T. v. N. I . 1858. I I . 187.
het laatst voorwaardelijk gelijk gaf, namelijk als men met den
inlander omging zooals ik dit bedoelde.“ )
Het stelsel der Compagnie was op minachting voor den Javaan
en miskenning van zijn aanleg gebouwd, en kon bij hare die-
naren nauwelijks een billijker meening over hen doen opkomen.
Toen echter haar toenemend verval allengs twijfel begon te wek-
ken aan de wijsheid harer maatregelen, werd meer en meer de
vraag geopperd, of niet wellicht de gebreken der Javanen voor
een goed deel te wijten waren aan het despotismus waaronder
zij eeuwen lang gezucht hadden, en waaronder de Compagnie hen
gelaten. had, zonder eenige poging om het volk uit zijne eilende
op te helfen. Zoo lezen wij in het verhaal der tweede reis van
den Schout-bij-nacht Stavorinus over den aard der Javanen de
volgende opmerkingen: „Men zegt dat de Javanen van eenen
luien aart zijn, en men veel moeite moet aanwenden om hun
aan den arbeid te krijgen; zulks is, over het algemeen, waar
omtrent al die volken welken onder de verzengde luchtstreek
woonen, en onder dwingelandsche regeeringen staan, die hen,
op eene wfflekeurige wijze, van hun eigendom kunnen beroo-
ven. Maar zou deze ondeugd, die omtrent de Javanen als een
nationaal karakter wordt opgegeven, niet voor het grootste ge-
deelte kunnen verbeterd worden, wanneer men die ongelukkigen
meester der vruchten van hunnen arbeid liet, nadat zij hetgeene,
waartoe zij verplicht zijn, geleverd hadden? Ik houde mij ver-
zekerd dat zulks gewenschte gevolgen zoude hebben.De Javaan,
even als alle andere menschen, heeft eene natuurlijke begeerte
naar de vrije beschikking over zijne eigen bezitting, en ter ver-
krijging daarvan zal hij zieh zwaaren arbeid getroosten, indien
hij slechts het vooruitzicht heeft van daartoe te zullen kunnen
geräken. Maar nu, daar er geene de minste hoop is om immer
dit te kunnen bereiken, vergenoegt hij zieh met het geringe dat
zijne despotieke heeren hem laten, en längs dien weg wordt ook
de lust tot den arbeid uitgebluscht. — ’t Climaat, zegt men, werkt
>) T. T. N. II 1870. I. 16.