koker hangt. De bak staat onder het bespelen op den grond, en
de muzikant, die er op de hurken bijzit, slaat de toetsen met
twee taboeh’s, overeenkomende met die welke bij de gambang
kajoe gebruikt worden.
Wij komen thans tot de gong en de versobillende Instrumenten
die uit een vereeniging van verschillende grootere en kleinere
gongs zijn gevormd. De gong is een ketel of bekken van gongsä,
van boven breeder dan beneden; zij beeftmidden op het bovenvlak
een ronden knop, waarop met de taboeb wordt geslagen. Men
onderscheidt in de gongs een mannelijken en een vrouwelijken
vorm (wangoen lanang en wangoen wadon). De mannelijke gongs zijn
kleiner van omvang en bebben hoogere zijden of randen dan de
vrouwelijke. Yoor ’t overige vindt men bij de gongs allerlei
verscheidenheden van grootte, geluid enz.
Een zeer groote gong, die soms wel drie voet middellijn heeft
en met koorden aan een niet zelden fraai bewerkt houten rak
gajor genaamd, is opgehangen, in toon met den grondtoon van
bet octaaf oyereenkomt, en met een stok met lederen knop geslagen
wordt, is het eigenlijke basspeeltuig der Javanen. Dit
Instrument wordt steeds eenvoudig gong genoemd, maar men
hangt aan dezelfde, soms aan een afzonderlijke gajor, een kleiner
gongvormig bekken, dat een kwint of octaaf in toön verschilt,
en dat kempoel geheeten wordt.
De gongs die in grooter aantal in een soort van raam tusschen
koorden, riemen of rotans hangen, worden bonang of krämä
genoemd. Die bekkens, in twee rijen gerangscbikt, omvatten twee
octaven, en zijn voor de gamSlan salendro tien, voor de gamelan
pelog veertien in getal. De voorste rij bestaat uit gongs van den
vrouwelijken, de achterste uit gongs van den mannelijken vorm.
Men bespeelt ze met twee taboehs, waarvan de einden met katoen
of ander vlechtwerk omwoeld en met bars bestreken zijn. Men
onderscheidt grootere en kleinere bonangs (ageng en pöneroes).
De bonang renteng, waarbij de bekkens, soms wel ten getale
van twintig, in eene rij naast elkander staan I worden alleen gebruikt
bij een bijzondere soort van gamelan, die voor de optochten
ter gelegenheid van huwelijken en besnjjdenissen bestemd i s , en
naar dit instrument gamelan bonang rénténg genoemd wordt.
De moenggang, kénong, keloek, empoek, kempjang, gam-
bjang, klénang, panemboeng, kemanak, ketjer, allen uit éénof
meer gongs van verschillenden vorm, toon en wijze van bespeling
bestaande instrumenten, ga ik met stilzwijgen voorbij, om nog
een oogenblik de aandacbt bij de trommen der Javanen te bepalen.
De grootste trom der Javanen is de bedoeg, wier gebruik in
de moskee en langgar tot aankondiging der gebedsuren wij reeds
boven leerden kennen '). Haar gewijd gebruik schijnt haar in de
oogen van den Javaan minder geschiki, te maken voor wereld-
scbe muziek. Bij de gewone gamelans komt zij niet voor; zij
wordt echter gebruikt bij de gamelan monggang, een zeer oud
en primitief orkest, dat bij sommige plechtige gelegenheden aan
de hoven der Yorsten voorkomt, en in enkele andere weinig
gebruikelijke samenstellingen van instrumenten. Men bespeelt
haar met één taboeh, waarvan het bolvormig uiteinde met buf-
felleer bekleed is.
De kéndang wordt liefst van nangkahout gemaakt. Men bezigt
daarvoor een langwerpig stuk van den stam, dat inwendig wordt
uitgehold en uitwendig aan het ééne einde wat meer wordt toe-
gespitst, terwijl aan het midden een eenigszins uitgebogen vorm
wordt gegeven. De beide uiteinden van het holle lichaam zijn
met een schapen- of boklcenhuid bespannen, die door een rand
wordt vastgehouden en door middel van rotanbanden en verschuif-
bare ringen wordt aangehaald. De kendang rust öf op een laag, uit
twee kleine, onderling verbonden schrägen bestaand voetstuk, öf op
de knieen van den speler, en wordt niet met een trommelstok, maar
met de handof de vingers geslagen. De pénoentoeng en ketipoeng,
kleinere instrumenten, maar geheel van denzelfden vorm, worden
eenigszins anders bespeeld, doch wij mögen niet tot zoo kleine
bijzonderheden afdalen. Bij de gamelan bonang renteng behooren
nog vier kendangs van verschillende grootte, die allen slechts
aan de ééne zij de bespannen zijn en ieder een eigen naam dra-
gen. Met een enkel woord vermeld ik ook nog de térbang, een