van tijd tot tijd ook in den tekst zelven sluipen, staan de lam-
pahhans of lakons, de tekstboeken voor deze vertooningen als
letterkundige voortbrengselen niet hoog. De met onkwetsbaarheid
begaafde, met onwederstaanbare wapenen toegeruste, door hemelscbe
machten gesteunde helden kunnen ons weinig belangstelling
inboezemen; want dapperheid en beleid zijn voor hunne zege-
pralen overbodige factoren. De telkens terugkeerende verhalen
van woedende gevechten en afgnjselijke slachtingen ljjden aan
de vermoeiendste eentonigheid en getuigen van groote armoede
van geest. Ook de liefde, of liever de onderlinge neiging der
geslachten, speelt in deze verhalen eene groote rol; maar de
poezie ontbreekt daaraan geheel, er wordtslechts hulde bewezen
aan den zinnelijken lust, en de geheimen van het slaapsalet
worden zonder schaamte onthuld. De Soeräläjä, de woonplaats
der goden, wordt met de aarde in het nauwste verband gebracht.
Zijne goden en geesten verkeeren aanhoudend met de menschen;
doch de hemel is schooner, maar niet beter dan de aarde; de
goden zijn mächtiger dan de menschen, maar evenzeer de slaven
hunner hartstochten.
In weerwil dus der betrekkelijk hooge ontwikkeling die het
Javaansche tooneel in sommige opzichten heeft erlangd, moeten
wij vreezen dat de tijd nog zeer ver verwijderd is, waarop het
krachtig tot de verstandelijke, aesthetische en zedelijke vorming
van dit volk zal kunnen bijdragen. Ik vrees zelfs dät in zijne
tegenwoordige gesteldheid geen enkele grond te vinden is voor
de hoop, dat die tijd eenmaal zal aanbreken. Nogtans verdient
het, om zijn grooten invloed op het volksleven, de studie van
Java’s Europeesche beheerschers, wanneer zij zieh ooit ernstig
willen aangorden tot de taak om de opvoeders van het Javaansche
volk te worden.
Keeren wij thans nog even tot de topeng terug, en beschrijven
wij deze voorstellingen zooals zij zieh, volgens een grondig kenner van
het Soendasche volksleven, den heer Y. de Seribre, in West-Java
voordoen. Ik mag slechts in groote trekken teekenen en moet
verder naar zijn belangwekkend opstel verwijzen *).
Het woord topeng beteekent eigenlijk masker, momaangezicht,
en vervolgens maskerade, gemaskerde voorstelling. De naam
wij st dus op hetgeen deze voorstellingen eigenaardig kenmerkt.
Maar al dadelijk is het noodig de twee hoofdsoorten van topengs te
onderscheiden: de topeng dalang, een geregelde tooneelvoorstelling,
waarbij, evenals bij de wajang, een dalang als directeur optreedt,
de voorstelling leidt en de geschiedenis reciteert, en de topeng
barangan, ook topeng babakan genoemd, eene straatvertooning
door reizende kunstenaars uitgevoerd, die ieder op hun beurt als
dalang fungeeren, en voor een paar dubbeltjes per babak (afdee-
ling van een lampahhan) zoolang speien, tot de milde bui van
den huisvader die hen heeft aangeroepen, voorbij is. Yoor de
vertooningen der eerste soort worden de maskers uit licht fijn
hout gesneden en met zorg beschilderd. Zij vertoonen veelal sterk
sprekende trekken. De oogen zijn zwart, groot en rond, met
fraai gebogen wenkbrauwen; de neuzen vaak groot en van allerlei
karakteristieke vormen; de tanden naar den Javaanschen
smaak geslepen en gekleurd. De maskers voor godheden zijn
geheel verguld; die voor groote heeren en dames wit met gouden
versieringen, geelachtig of zelfs goudgeel; die voor boeta’s en
raksäsä’s (reuzen, titanen) donker bruin, roodbruin of bruinachtig
rood, in enkele gevallen zwart. Het getuigtjuist niet van ingeno-
menheid met de Europeanen, dat sommige toekang topeng of
maskermakers zieh veroorloven, die gedrochten met de gelaats-
kleur der Europeanen te versieren. Aan de binnenzijde der
maskers is een pennetje, dat de acteur met de tanden vasthoudt.
Alleen de maskers der bodors of clowns, waarvan er altijd minstens
een, soms twee of drie aan den troep verbonden zijn, worden
op de bij ons gebruikelijke wijze aangebonden. De prijs der maskers
is vooral afhankelijk van het bijgeloof, dat aan het hout
waaruit ze vervaardigd zijn, of andere omstandigheden, soms
bezielende krachten toekent. Yoor ’t overige is de hoofdac-
teur, hetzij man ofvrouw, steeds gedekt met een groote, zwarte
kopjah, een hoofdtooisel dat zieh in een halven cirkel op het
achterhoofd verheft, en overtrokken is met de huid van een
zwarten aap of geit, waarvan de hären naar boven zijn gestreken;