den Koning aangenomen. Ofsehoon ik voor mij niet geschokt ben
in de overtuiging, dat deoplossing van bet gemeenschappelijk
grondbezit ook voor Java wenschelijk is , ben ik niet blind voor
de gevaren en bezwaren die er aan verbonden zijn. Indien ik
gelooven moest dat er pressie op de bevolking van Java was
geoefend, en zij niet uit overtuiging, maar alleen uit volgzaam-
beid tot de blijvende verdeeling was overgegaan, zou dit alleen
reeds voor mij een bezwaar zijn. Doch eerikmij durf veroorloven
over het gebeurde, over de bouding van den Gouverneur Gene-
raal aan de eene en van den Minister aan de andere zijde een
oordeel te veilen, moet over de eigenlijke toedracht der zaak
een veel belderder liebt zijn opgegaan.
Hog een enkel woord, eer ik van de dessa afstap, over de on-
bebouwde gronden die als gemeene weiden of als veld voor de
inzameling van boschproducten geacht worden tot de dessa te
bebooren. De ßegeering, na bet voornemen te hebben opgevat
om op belangrijke sebaal onontgonnen gronden in erfpaebt uit te
geven, wilde echter het rechtsbewustzijn der inlanders niet kren-
ken , en heeft daarom vooraf een onderzoek gelast naar de rechten
die zieh de dessabevolking op onontgonnen gronden toeschrijft.
Eene nota die de uitkomsten van dit onderzoek resumeert, is in
April 1868 aan de Tweede Kamer medegedeeld. Zij komen op
het volgende neder.
In ieder gedeelte van Java dat niet volstrekt onbewoond is en
uit maagdelijk boscb bestaat, zijn ook over de onbebouwde gronden
grenzen getrokken, die aanwijzen welke gedeelten daarvan tot
iedere dessa gerekend worden. Doch deze grenzen worden, in
verband met de rechten van den Souverein 1), in de boofdzaak
slechts opgevat als bepalende de grenzen der jurisdictie, of van
den omtrek binnen welken de dessa voor de bandbaving der po-
litie aansprakelijk is. Tocb vinden wij, mijns inziens, de duidelijke
sporen van de gemeene mark der oude dorpsgenootschappen in het
gebruik dat de dessabevolking maakt van de in den politiekring
gelegen weidegronden, om er haar vee op te doen grazen of gras te
snijden, en van de met bosch en ruigte begroeide gedeelten, om er
hout, bamboe en andere boschproducten in tezamelen. Dit gebruik is
toch in vele gevallen aan de dessabewoners voorbehouden, met dien
verstände dat vreemdelingen, die op die gronden willen weiden
of hout kappen, verplicbt zijn daartoe vergunning te vragen aan
het dessabestuur, en een deel der opbrengst of eene geldelijke
vergoeding aan de dessa, soms ter verdeeling onder de ingezete-
nen, uit te keeren. Ook voor ontginningen op zulke gronden moeten
vreemdelingen in vele streken veriof vragen en eene kleine scha-
deloösstelling geven, hetzij in natura of in geld.
Bij de agrarische we t , die de uitgifte van woeste gronden in
erfpacht geregeld heeft, is aan den Gouverneur Generaal de zorg
voorgeschreven, dat geenerlei afstand van grond inbrenk make
op de rechten der bevolking. Daarmede wordt niet anders bedoeld
dan dat aan de bevolking, waar zij op de voor uitgifte in erfpacht
in aanmerking körnende gronden de boven beschreven gebruiksrech-
ten oefent, een billijke schadeloosstelling daarvoor behoort verleend
te worden.
Ofsehoon, zooals wij zagen, ook in de dessa verschil van rang
en stand niet ontbreekt, kan men echter de dessabewoners in
het algemeen aanmerken als uitmakende de volksklasse of, zooals
de Javaansche phrase luidt, den kleinen man (wong tjilik Hg., tiang
ngalit Kr.). Zij staan als zoodanig tegenover de hoofden of
grooten, met andere woorden den adel; want waardigheid en
hooge geboorte zijn in de oogen der Javanen onafscheideljjk met
elkander verbonden, en de nakomelingen van adellijke geslachten,
voor zoover zij geene waardigheid bekleeden, krijgen, naarmate zij
verder afstaan van den waardigheidsbekleeder van wien zij af-
stammen, gedurig mindere titels., totdat zij zieh ten laatste onder
de volksmassa verliezen. Het best laat zicb dit ophelderen door
het voorbeeld der nog bestaande Javaansche hoven. In Soerakarta
is de Soesoehoenan, in Jogjakarta de Sultan het hoofd en de bron
van den adel, en allen die daar adellijke titels voeren, staan in
familiebetrekking tot den regeerenden Vorst of een zijner voor-
gangers. De hooge adel bestaat uit de kinderen en broeders van
den Vorst met hunne onmiddellijke afstammelingen, maar reeds