den heer Bleeker aannemen, dat in werkelijkheid de bevolking
van Java in 1845 het cijfer van tien millioen te boven ging.
Sedert de heer Bleeker zijne bevolkingsstatistiek in bet licht
gaf, heeft de Regeering begonnen meer aandacbt aan dit onder-
werp te schenken, en in de koloniale verslagen, die, volgens
den eisch der grondwet van 1848, jaarlijksaan de Yertegenwoor-
diging worden aangeboden, komen ook zooveel mogelijk nauw-
keurige staten der bevolking voor. De middelen om tot eene nauw-
keurige kennis der bevolking te geräken, zijn daarbij gaandeweg
vermeerderd, inzonderheid ten gevolge der statistieke opneming
van Java, die, op last van den Gouverneur-Gleneraal Duymaer
van Twist, in 1851, bij wÿze van proef, met de residentie Tjeri-
bon werd aangevangen. Toen de statistieke opneming dezer residentie,
die tevens met eene militaire opneming gepaard ging,
in 1858 voltooid w as, werd in het volgende jaar tot de opneming
van Banjoemas overgegaan. De statistieke opnemingen-hadden vooral
ten doel, een vasten grondslag te vinden voor de regeling zoowel der
landrente, als van de cultuur- en heerediensten, en omvatten
dien ten gevolge zoowel de kennis der bevolking, als .van den
grond door haar bewoond en bebouwd. In beide opzichten waren
de uitkomsten verrassend. Het bleek dat zoowel het bevolkings-
cijfer als de uitgestrektheid der bebouwde velden aanmerkelijk
grooter was, dan de vroegere mededeelingen aan de Regeering
konden doen verwachten.
In 1864 werd, bij besluit van den Gouv. Gen. van 10 November
(Stbl. n°. 166), aan de zaak der statistieke opneming eene groote
uitbreiding en eene meer volkomen organisatie gegeven. Een inspecteur
en adjunct-inspecteur werden met de leiding der geheele
zaak belast, en vijf contrôleurs werden aan het hoofd geplaatst
van even zoo vele opnemings-secties, die ieder in een afzonder-
lijke residentie zouden werkzaam zijn. Bij iedere sectie werd een
landmeter aangesteld en een groote staf van inlandsch personeel,
bestaande uit een schrijver, 30 mantri’s (in drie klassen verdeeld)
en tien élèves. Tevens werd bevolen, dat in ieder gewest waar
de opneming genoeg zou gevorderd zijn, eenkadastraal-statistiek
, bureau zou worden opgericht, belast met de bèhoorlijke bijhou-
Hing der veranderingen in de bebouwde gronden en de dessa’s , en
met de leiding en controle van de districtsmantri’s , aan wie de zorg
voor de bijhouding der dessa-registers werd toevertrouwd. Aan
het hoofd dier bureaux werden speciale ambtenaren geplaatst,
ervaren in het landmeten en in de taal van het gewest waarin zij
werkzaam waren, en deels aan het bureau voor statistiek ter
algemeene secretarie te Batavia, deels door practische werkzaam-
heid onder de leiding van den Inspecteur , voor hunne taak voor-
bereid. Het kadastraal-statistiek bureau zou in iedere residentie
waar het was opgericht, eene afdeeling van het residentie-kan-
toor uitmaken, en door tusschenkomst van het hoofd van gewes-
telijk bestuur alle statistische bescheiden en berichten aan de algemeene
secretarie opzenden. De afdeeling statistiek bij genoemde
secretarie zou de bevoegdheid hebben met de chefs der bureaux
te correspondeeren en hun alle ophelderingen omtrent de statistische
opgaven te vragen.
Nadat deze organisatie was vastgesteld, werd dadelijk een
aanvang gemaakt met de opneming van vijf nieuwe residentien
in Midden-Java, te weten Tagal, Pekalongan, Samarang, Kadoe
en Bagelen. Spoedig evenwel deed zieh de behoefte gevoelenom
het inlandsch personeel, door samentrekking binnen kleiner bestek,
in de gelegenheid te stellen, zieh, onder scherper controle der
Europeesche ambtenaren, in het landmeten, het teekenen der
opgemeten gronden, het berekenen der inhouden en dergelijke te
oefenen. Diensvolgens werd, bij besluit der Regeering van 28 Nov.
1865, de residentie Kadoe als verzamelplaats voor de vijf secties
aangenomen, met. bepaling dat zij met naar hunne respectieve
standplaatsen zouden terugkeeren, voordat de opneming van dat
gewest zou voltooid zijn. In April 1866 waren al de secties in
Kadoe vereenigd, en de Inspecteur, de heer Rost van Tonningen,
getuigt, dat het personeel, toen het in Juli 1867, na voltooiing
zijner taak in Kadoe," terugkeerde om den afgebroken draad zijner
werkzaamheden in andere residentien te hervatten, vrij wat meer
gevormd en ontwikkeld was, dan toen het zieh het jaar te
voren verzamelde').
1) T. v. N. I . 1868. XI. 64.