bij den evenaar hangt nog samen met eene omstandigheid, die
tevens den last der groote hitte helpt verlichten. Eene buitenge-
wone zomerwarmte valt ons het zwaarst in het längste der dagen,
wanneer de verkwikking die de koele avond aanbrengt, zieh lang
laat wachten. Op Java gaat de zon om zoo te spreken altijd te
zes ure op en te zes ure onder. Het verschil tusschen den längsten
en kortsten dag bedraagt er nauw een uur. Al blijft de. nacht
ook warm, het branden der zon heeft men er nooit lang aohter-
een te verduren. Daarentegen mist de bewoner van Java schier
geheel het genotvol uur der schemering. Het is er alsofde nacht
hären valen sluier plotseling over het landschap trekt, om dien
bij het ontwaken van den morgen mbt even krachtige hand weder
weg te rukken. *
Zijn op Java de wärmte en de lengte der dagen yeel gelijkma-
tiger dan in het moederland, yeel bestendiger is er ook de richting
der winden. Java ligt in het gebied der standvastige winden,
waaraan wij den naam van pasSaat- of streekwinden geven, en
waarvan de algemeene oorzaak is dat de koudere luchtstroomen
yan het noorden en zuiden naar den evenaar snellen, tot herstel van
het evenwicht in de lucht, dat het uitzetteüd en verijlend vermögen
der wärmte in de nabijheid van den evenaar aanhoudend ver-
breekt. Daar vooral de onderste luchtlagen door de stralen die
land en zee terugkaatsen, sterk verwarmd worden, moeten de
streekwinden zieh ook het meest in de lagere deelen van den
dampkring doen gevoelen. De verijlde lucht wordt intusschen door
de köude stroomen aanhoudend opgestuwd, tot zij, zelve allengs
afgekoeld en verdicht, de hooge ijle dampkringlagen bereikt, om
vandaar als een warme bovenstroom naar de polen terug te snellen,
tot herstel van het verlies dat door den benedenstroom ver-
oorzaakt wordt. Doch door gedurige afkoeling in dichtheid toene-
mende zakt de bovenstroom aanhoudend lager, tot hij eindelijk
den benedenstroom ontmoet, en door zijne samenhorting en
worsteling met dezen de veranderlijke winden voortbrengt die
de gematigde luChtstreek onderscheiden. In de tropische gewester,
daarentegen, wordt in de lagere dampkringstreek niets van die
bovejistroomen vernomen; de benedenstroomen voeren er een onbetwiste
heerschappij. Wij hebben ons dus om die bovenstroomen
hier niet verder te bekommeren.
Indien de aarde stilstond zouden de luchtstroomen, die van de
noord- en zuidpool naar den evenaar snellen, eene standvastige
noord- en zuidwaartsche richting hebben ; men zou dus tusschen
de keerkringen een bestendigen noorden- en zuidenwind gevoelen.
Indien de verwarming der beide halfronden ten noorden en zuiden
van den evenaar volkomen gelijk- én regelmatig was, dan zouden
die stroomen, met gelijke kracht aansnellende, elkander juist
bij den evenaar ontmoeten, en daar elkander vernietigen. Maar
geen van beiden is het geval. De aarde draait door hare dage-
lijksche beweging van het westen naar het oosten onder die
luchtstroomen weg. Dit geschiedt met eene snelheid die aan de
polen gelijk nul is, maar aanhoudend toeneemt naarmate de
breedte, d. i. de afstand van den evenaar, minder wordt, en die
aan den evenaar haar maximum bereikt. Hierdoor worden de
noorden- en zuidenwind, die hunne oorspronkelijke richting be-
houden, voor het gevoel van den waarnemer noordoosten- en
zuid^pstenwinden. De afwisselende zonnestand brengt nu eens
grooter wärmte aan het noorder.-, dan weder aan het zuider-half-
rond, en doet dus de plaats waar de tegen elkander stootende
stroomen elkander dooden, den zoogenaamden stiltegordel, naarmate
de zon dichter bij den kreefts- of steenbokskeerkring staat,
over eenige graden benoorden en bezuiden den evenaar heen- en
wedertrekken. Dit is in het algemeen genoegzaam om te verklären,
waarom tusschen de keerkringen de van de polen körnende luchtstroomen
zieh als bestendige noordoosten- en zuidoostenwinden,
als de zoogenaamde passaatwinden, doen gevoelen, en waarom
de evenaar niet juist de grens tusschen het gebied der beide
passaten uitmaakt. Wil men in bijzonderheden nagaan, waarom
het gebied van een der passaten hier of daar, in strijd met het-
geen die algemeene verklaring zou doen vooronderstellen, wordt
uitgebreid of ingekrompen, en waarom zelfs in sommige gevallen
de passaten van richting veränderen, dan moet men met de
ongelijke verdeeling van land en water over de oppervlakte der
aarde te rade gaan.