gezicht van een Europeaan gillen zij en loopen zjj weg. In het
gezelschap van mannen zijn zij stil, en doorgaans zijn zij rüstig
en gehoorzaam. Als de Maleier alleen is, laat hij nietsvan zieh
vernemen; hij spreekt niet bij zieh zelven en zingt niet. Wanneer
eenigen te zamen in een kano pagaaien, zingen zij nu en
dan een eentonig, klagend gezang. Hij wacht zieh zorgvuldig
van aan zijns gelijken aanstoot te geven. Hij twist niet licht over
geldzaken, heeft een weerzin om te dikwijls om betaling te vragen,
zelfs van wat hem rechtmatig toekomt, en zal vaak zijne
aanspraken liever geheel laten varen, dan met zijn schuldenaar
gesehil hebben, Iemand voor den gek te houden of te plagen is geheel
in strijd met zijne geaardheid; want hij is fijngevoelig op het
punt van beleefde vormen, en de geringste inbreuk op zijn eigen
persoonlijke vrijheid of die van anderen is hem onverdragelijk.
„De Maleiers van hoogeren stand zijn uitermate beleefd, en
hebben al de gemakkelijkheid in den omgang en al de kalme
zelfbeheersching der best opgevoede Europeanen; maar deze
eigenschappen zijn bij hen bestaanbaar met een meedoogenlooze
wreedheid en verachting voor het menschelijk leven, die de don-
kere zijde van hun karakter uitmaken.
„In verstandelijke gaven schijnt het Maleische ras eenigszins
achterlijk te zijn. Zij zijn buiten staat om verder te gaan dan
de eenvoudigste verbindingen van begrippen, en hebben weinig
smaak of lust voor de verwerving van kennis. Hunne beschaving,
zoo ver als zij gaat, schijnt niet inheemsch te zijn, daar zij geheel
beperkt is tot die natien die tot het Brahmanisme of den Islam
bekeerd zijn geworden.“
Indien men met deze karakterschets van het Maleische ras
zoowel de günstiger als de ongunstiger gekleurde teekeningen
van de zedelijke en verstandelijke eigenschappen der Javanen verge-
lijkt, zal men gemakkelijk inzien, dat geen der hier vermelde trek-
ken hun vreemd zijn, ofschoon eenige voorbeelden van hoogere
ontwikkeling recht geven tot den twijfel, of aan den Javaan niet
wat meer vatbaarheid voor beschaving, wat meer zucht naar
kennis kan worden toegeschreven. Ik stel mij voor op dit punt
straks nog even terug te komen. Wij bemerken echter tevens
dat aan deze schets, wanneer zij ons als karakterbeeld van den
Javaan werd voorgesteld, nog menige in het oog loopende trek
zou ontbreken. Doch stellen wij ons een volk van de hier be-
schreven geaardheid voor als gebukt onder een eeuwenlange ver-
drukking, dan zal het juist dien plooi moeten krijgen waardoor
zieh het karakter van den Javaan meer bijzonder onderscheidt.
De gebreken in zijn karakter zijn het natuurlijk gevolg van een
toestand waarin rechtszekerheid onbekend was, waarin de
menigte zonder belooning voor hare hoofden moest arbeiden,
of, waar zij arbeidde voor zichzelve, nooit zeker was ook de
vruchten van hären arbeid te zullen inoogsten.
De onmetelijke afstand tusschen de aristocratie en den kleinen
man heeft bij dezen laatsten slaafsche onderwerping, schuch-
terheid, wantrouwigheid, gebrek aan openheid, de kunst om
zijne gewaarwordingen onder een masker van onbegrensde on-
verschilligheid te verbergen, en list en veinzerij, als de eigen-
lijke wapenen der zwakken, geteeld of in hooge mate bevorderd.
De onzekerheid van bezit heeft den Javaan onverschillig gemaakt
voor de vruchten van zijn arbeid, hem vervreemd van spaar-
zaamheid en voorzorg, hem het nietsdoen als den begeerlijksten
toestand doen beschouwen, waar ook de krachtigste inspanning
niet kon leiden tot verbetering van zijn lot. En dit alles is weinig
veranderd waar hij aan het bestuur zijner vorsten onttrok-
ken is, om onder de heerschappij der Europeanen geplaatst te
worden; want na körte aarzeling is door zjjne overheerschers
het stelsel op nieuw gehuldigd, om hem te laten onder het on-
middellijk gezag zijner hoofden; om hem door hunne tusschen-
komst aan eene belasting in arbeid op groote schaal, door dwang
in te vorderen, te onderwerpen; om hem het voorrecht te ont-
■ zeggen, zieh door "het bezit van een eigen akker tot een man-
nelijk gevoel van zelfstandigheid en onafhankelijkheid op te helfen.
Wat baat het den Javaan, w a a r het gemeenschappelijk grondbezit
bestaat, den akker te verbeteren, die een volgend jaar aan een
anderen geerfde zal worden toegewezen? Wat zal hij arbeiden
aan de vermeerdering zijner have boven het strikt noodige,
wanneer juist die hoogere welvaart de begeerige blikken zijner
20*