den Maleischen stam Tbekend is, toont ons dat zij met deze
algemeene sohets van den godsdienst der natuurvolken volkomen
overeenstemmen; maar bij een dieperen blik in het leven en gemoed
van den Javaan, blijkt eveneens, dat hij, in weerwil van den
invloed door de godsdiensten van hooger ontwikkelde volken
. sedert eeuwen op bem geoefend, zieh zeer weinig boven dit
standpunt verheven heeft. Wel zijn er met zijn natuurdienst en
zijne geestenvereering Hindoesche en Mohammedaansche elemen-
ten gemengd, zoodat een eigenaardige godsdienstvorm ontstaan
is , waäraan wij, in navolging van den heer Harthoorn, den naam
van J a v a n i sm e kunnen geven; maar zij maken daarmede geen
organisch geheel uit. Den Javaan van buiten opgedrongen, vormen
zij een wanklank met den grondtoon van zijn bewustzijn,
die in geen dragelijk aecoord word opgelost. Wie onder de
Javanen den dienst der natuur en der geesten volstrekt hebben
afgezworen, zijn in den regel volstrekt ongeloovigen, die niets
hoogers dan den mensch erkennen. Er zijn echter kleine partijen
bij wie de traditien van Brahmanisme en Boeddhisme voortleven,
ten deele wellicht overgeerfd met het Hindoebloed dat nog door
hunne aderen vloeit; en er is een groote partij zoogenaamde
vromen, door Arabieren en Arabische mestiezen aangevoerd,
die de uitwendige voorschriften van den Islam met nauwgezet-
heid vervullen. Doch de oorspronkelijke traagheid van den geest
der Javanen, nog gevoed door het despotisme waaronder zij
steeds gebukt gingen, heeft in schier ieder geval tot eene uiterst
oppervlakkige opvatting' dier van elders ingevoerde stelseis, ge-
paard met grenzelooze begripsverwarring en het ongerijmdste
syncretismus, geleid.
De geesten die door de Javanen vereerd worden, dragen in
het algemeen den naam van Hjang of Jang, en met het bekende
voorvoegsel sang, dat ook voor benamingen van doorluchtige
of heilige personen geplaatst wordt, Sanghjang. De verwantschap
met het Sangiang der Dajaks') is daarin zeker niet te misken-
nen. Ook op den God des Korans, op Allah, wordt deze naam
ft Hardelapd’s Dajaksch Wdbk. in v .; Perelaer, Ethn. d. Dajaks. 8.
toegepast, en sembahjang, de gewone Javaansche naam ^ voor
de ritueele gebeden van den Islam, is daarvan afkomstig ).
Het aantal dezer hjangs is zoo groot, dat aan eene opsom-
ming niet te denken valt; zij laten zieh echter gedeeltelijk tot
eenige klassen brengen, en onder dezen verdienen de bescherm-
geesten der dessa’s wel in de eerste plaats onze aandacht. Zij
heeten gewoonlijk danhjang desä 2) en zijn onzichtbare geesten
die hun verblijf in of boven de dessa houden, b. v. in lommer-
rijk geboomte. De Javaan stelt zieh voor, dat de danhjang der
dessa die piek reeds bewoonde voordat nog een aanvang met de
ontginning werd gemaakt. Het slagen der onderneming is het
bewijs van zijn aanwezen; want iedere ontginning heeft een
beschermenden arm, een bahoereksä, noodig. Mislukt dus de
ontginning, dan maakt men daaruit op, dat zieh daar ter plaatse
geen danhjang ophield, die voor haar waken kon. Zoo gemak-
keljjk intusschen vermenigvuldigen zieh voor de verbeelding van
den Javaan de goddeljjke wezens, dat hij soms den danhjang
en den bahoereksä als verschillende geesten aanmerkt.
Aan den danhjang wordt groote eer bewezen; want van hem
komen alle zegeningen over de dessa, en alle rampen en tegen-
spoeden zijn bewijzen van zijn toom omdat de bewoners in
hunne hulde zijn te kort geschoten. Yraagt men den Javaan
naarde verhouding van den danhjang tot Goesti Allah, den eem-
gen God, uit zijn antwoord zal vermoedelijk blijken, dat hij nooit
heeft getracht zieh daarvan rekenschap te geven.
De vereering van den danhjang heeft bij voorkeur plaats
onder groote, schaduwrijke boomen, geplant ter zij de .van den
weg. Tegen den boom aan is dan een soort van altaarije opge-
richt, doorgaans bestaande uit twee op hun kant staande stee-
nen, waarop een derde grootere rust, en deze toestel is door
een houten hekje afgesloten, met eene kleine opening die aan
den offeraar den toegang verleent. Elke dessabewoner, die
*) S emb a h beteekent e e r b ew i j s , e e r b i e d i g e b e g r o e t i n g .
2) Danhjang (met de linguale d) of Ranhjang is wederom gevormd van hjang, met
een voorvoegsel omtrent welks oorsprong ik geene 'gissing waag. Volgens Prof. Roorda,
Jav. Handwdbk. 721, zou de oorspronkelijke vorm ralgang zijn, samengesteld met rä
(voor wi r ä ) , ui t s t ekend, mächt ig.