kregen door arbeid, dien zij verkiezen boven het verrichten van
de heerediensten, en waarbij zij ook hun voordeel op het oog
hebben. Zoo doen zeer vele heeredienstplichtige Javanen, waar-
van men voorgeeft, dat zij niet willen werken, dan op bevel
hunner hoofden en door middel van dwang;
„En hoe is het nu met het standpunt hunner beschaving?
„De Javaan spreekt zeer correct hoog en laag Javaansch, dat
wil zeggen twee talen die zooveel van elkander verschillen als
Pransch en Hollandsch. Hij is altijd even beleefd, vloekt nooit,
maakt zieh zelden driftig, is nooit dronken en vecht niet.
„Hij werkt zeer netjes in bamboe; maakt uit den stam, de vrucht
en het blad van den klapperboom eene groote verscheidenheid
van zaken, geschikt voor huishoudelijk gebruik; kent de namen en
eigenschappen van alle planten en dieren uit den omtrek van zijn dessa.
„Hij is een zeer goed ambachtsman, maar wenscht te werken-
met zi jn gereedschap en op zij n e wijze, waarvoor zeer natuur-
lijke redenen bestaan. Eicht men zieh daarnaar met tact en geduld,
dan krijgt men veel van hem gedaan. Doet men dat niet,
dan heeft het omgekeerde plaats, en daaruit spruit dan de be-
wering voort, dat de Javaan niet dan gedwongen wil werken.
„De Javanen zijn bij uitnemendheid goede opmerkers. Men
staat er verwonderd van, hoe spoedig zij een Europeaan met
wien zij in aanraking komen, in zijne hoedanigheden juist be-
oordeelen, en hoe zij onder elkander hunne belangen weten te
bepraten, inzonderheid in verband met landbouw en verplichte
diensten. Yerwonderlijk is ook de juistheid hunner schatting bij
grondverhuur onder elkander, die vaak plaats heeft, ofschoon
dat niet zoo algemeen bekend is.
„Beneden dit niveau van beschaving is niets, en daarboven
is niet veel, dank zij het gebrek aan onderwijs. ') “
De bijgebrachte voorbeelden zullen toereikend zijn om een
denkbeeid te geven van het zeer uiteenloopend oordeel dat te
allen tijde over de zedelijke en verstandelijke hoedanigheden van
den Javaan is geveld. Yoor hem die den Javaan alleen heeft lee-
H. de Bruyn, Over den tegenwoordigen toestand van den landbouw op Java. 40.
ren kennen door de middelen die de studeercel binnen zijn be-
reik bracht, zou het vermetel zijn een bepaalde uitspraak over
de vraag in hären geheelen omväng te wagen, en ik onthoud mij
daarvan te eer, daar de volgende hoofdstukken, naar ik mij
vlei, een overvloed van feiten zullen leveren, die het oordeel van
ieder die naar een eerlijke overtuiging streeft, kunnen besturen.
Ik vertrouw echter dat mij het recht tot eenige kritische opmer-
kingen zal worden toegekend. Ik moet aandringen op eenige
onderscheidingen die door de beoordeelaars van het Javaansche
volkskarakter veel te veel zijn uit het oog verloren.
De eerste is die tusschen hetgeen aan debevolking van Java,
als lid van het Maleische ras, met andere Maleische volken ge-
meen is , en datgene wat haar, als een gevolg van bijzondere
omstandigheden en lotgevallen, van andere Maleische volken on-
derscheidt. 'Trachten wij dus in de eerste plaats eene algemeene
karakterschets van het Maleische ras te vinden, waarop wij ons
veilig mögen verlaten. Weinige schrijvers verdienen in dit op-
zicht meer • vertrouwen dan Wallace, die acht jaren lang onder
de meest verschillende volken van het Maleische ras heeft om-
gezworven, met inlanders van alle rangen en standen verkeerd
heeft, en een oog had dat door de beoefening der ethnologie
voor waarnemingen van deze soort was gescherpt. Het zij mij
vergund van zijne schets van het ras de hoofdtrekken hier over
te nemen.
„De Maleier is ingetrokken, onvatbaar vöor levendige indruk-
ken. Hij legt een bedachtzaamheid, een gemis aan zelfvertrouwen,
een schroomvalligheid zelfs aan den dag, die wel iets aantrekke-
lijks bezitten, en den waarnemer de overtuiging opdringen, dat
het woest en bloeddorstig karakter dat men hem wel eens heeft
toegeschreven, grootelijks overdreven moet zijn. Men merkt weinig
wat er in hem omgäat; het gevoel van verrassing, verwon-
dering of vrees vertoont zieh nooit naar buiten, en is waar-
schijnlijk ook niet zeer Sterk. In zijn spreken is hij langzaam
en bedaard, en zelfs als hij een onderwerp opzettelijk tebehan-
delen heeft, komt hij niet zonder veel omwegen tot de zaak.
„Hinderen en vrouwen zijn vreesachtig, en.op het onverwacht
20