van Java en Onderhoorigheden te doen samenstellen uit alle
reeds voorhanden of nog te verzamelen bescheiden. Hij droeg,
bij besluit van 19 Sept., deze taak op aan den heer G. de Seri&re,
met last aan alle ambtenaren om hem de verlangde inlichtingen
te geven. De moeilijke arbeid vorderde langzaam, te meer daar
de heer de Seriere met andere bezigheden overladen was. Hij
vroeg dan ook in 1831 ontheffing van deze taak, die daarop
door den Gouverneur-Generaal van den Bosch, den 3den Jan. 1832)
werd opgedragen aan den heer J. M. van Beusechem. Eer de
heer de Serifcre gelegenheid had de verzamelde bescheiden en
aanteekeningen aan zijn opvolger over te geven, gingen al zijne
papieren doOr den bekenden, door muitende Chineezen verwek-
ten brand van Krawang verloren. De heer van Beusechem ging
echter aan het werk, en de invöering van het cultuurstelsel,
die een dieper indringen van de ambtenaren in de inlandsche
huishouding vorderde, kon voor de statistische kennis niet anders
dan voordeelig zijn. Yan den heer van Beusechem wordt dan
ook getuigd, „dat men hem eene vrij goede statistiek van dien
tijd dankt, die in de archieven berust en nog dikwijls wordt
geraadpleegd') “.
Men achtte echter destijds de kennis van zulke zaken van
geen gewicht voor het publiek; wat meer is , hij de algemeene
regeering werd de onverschilligheid voor die statistische opga-
ven, die meer rechtstreeks van gewicht waren voor de gewes-
telijke hesturen, al spoedig zoo groot, dat zij zelfs niet eens
meer naar Batavia werden opgezonden. Toen Dr. Bleeker in
1844 zijne eerste nasporingen omtrent de bevolkingsstatistiek
van Java in het werk hegon te stellen, vond hij in de bureelen
der Begeering de verlangde opgaven eenvoudig niet aanwezig,
en hij meende zelfs te bespeuren, dat zijne pogingen om op dat
punt tot betere kennis te geraken, met eenig wantrouwen werden
gadegeslagen.
Doch wat hij te Batavia en Buitenzorg niet vinden kon, wist
de heer Bleeker zieh te verschaffen door een plaatselijk onder-
zoek, toen hij in 1846 Java van het westen naar het oosten
*) Van Deventer, Bijdragen, I I , 478.
en van het noorden naar het zuiden doorreisde en alle residentien
hezocht. Het bleek hem bij die gelegenheid, dat, wel is
waar, de gewestelijke en plaatseljjke hesturen niet overal met
dezelfde nauwkeurigheid voor de kennis der statistiek hadden
zorg gedragen, maar dat in vele regentschappen en districten,
hier en daär zelfs in talrijke dessa’s , uitvoerige en tot in vele
bijzonderheden afdalende bevolkingsregisters werden aangetroffen.
De resultaten van zijn onderzoek heeft de heer Bleeker in den
negenden jaargang van het Tijdschrift voor Nederlandsch Indie
(1847), onder den titel „Bijdragen tot de statistiek derbevolking
van Java“' medegedeeld. Hij komt daar tot het tdtaalcijfer van
9,542,045 zielen, waaronder 9,373,989 inlanderS. De opgaven
voor de afzonderljjke residentien zijn meest allen uit de staten
over 1845 geput; alleen voor Bagelen, waar in de laatste jaren
geene hertelling had plaats gehad, zijn zij van 1843 afkomstig.
De heer Bleeker meent dat het cijfer voor die residentie, in den
verzamelstaat op 613,762 gesteld, voor 1845 wel op 700,000
zielen mocht gerekend worden. Soerakarta komt op den verzamelstaat
voor slechts 500,000 voor; maar voor die residentie ontbrak
een behoorlijke bevölkingsstaat geheel. „Doch“, zegt de heer Bleeker,
„het is te voorzien, dat de reeds voorhereide en deels in
werking gebrachte verbetering in het inwendig hestuur dezer
volkrijke residentie spoedig eene telling zal toelaten, welker
resultaat waarschijnlijk een cijfer van meer dan 800,000 zielen
zal zijn.“ Dit vermoeden heeft zieh echter niet geheel bevestigd,
daar in het regeeringsverslag over 1849 Soerakarta slechts met
603,751, en zelfs in den bevolkingstaat van ult0. 1872 nog
slechts met 736,322 zielen voorkomt. Intusschen is er geene residentie
van welke de opgaven tot heden zoo onzeker en afwis-
selend zijn, als van deze. Doch behartigenswaard is eene andere
opmerking van den heer Bleeker, die geheel met later in ver-
schillende residentien verkregen resultaten overeenstemt. „Yan
eene der grootste residentien van Java“, zegt hij, „is het mij
bekend, dat eene nauwkeurige nominatieve Volkstelling een cijfer
gaf, bijkans de helft hooger dan het cijfer der onnauwkeurige
telling van een jaar te voren.“ Wij mögen dus ongetwijfeld met*