Mohamme4aansche recht voor eenige klassen van behoeftigen
bestemd is ’).
De pesantrfens zijn op Java zeer talnjk. Men begroot het aan-
tal op minstens wel 300; maar vele hebben slechts een gering
aantal leerlingen en öok op de grootere gaat dit zelden twee-
of driehonderd te boven, ofschoon, naar men zegt, de beroemde
pesantren te Tegal Sari in Madioen, kort na hare stichting door
Pakoe boewänä U , wel 2000 leerlingen telde.
De inrichting der pesantrens is natuurlijk eenigszins verschil-
lend. Gewoonlijk zijn er, binnen een bamboezen omheining, een
kleine moskee, een pandäpä waarin de onderwijzer de leerlingen
die het nog niet kennen, de Arabische karakters leert lezen
en schrijven, en eindelijk eenige bamboezen gebouwtjes, met
een gang in het midden, waarop aan weerszijden eenereeks van
vertrekjes of celletjes van 5 a 6 voet in ’t vierkant uitkomen.
Die cellen strekken den santri’s tot woonplaats; door een vier-
-kant g a t, dat met een naar binnen slaand klepluik of een schuif-
deurlge gesloten wordt, ontvangen zij juist zooveel licht als zij
voor het bestudeeren hunner les behoeven; en een bale-bale, waar-
onder een kast voor de provisien is aangebracht, strekt hun des
nachts tot slaapplaats en des daags tot een gebruik waarvan wij
ons nauwelijks een denkbeeid kunnen vormen. Zij liggen daarop
namelijk op den bnik te studeeren en hunne les op te zingen,
terwijl de onderwijzer, hetzij de hoofdpriester zelf of een reeds
gevorderde leerling, in den gang heen en weder wandelt en hunne
fouten verbetert. Het onderwijs bepaalt zieh tot het lezen en ge-
brekkig verstaan van den Koran, de profeten-legende, de voor-
naamste leerstukken en plechtigheden van den Islam en eenige
oppervlakkige kennis van het Mohammedaansche recht; intusschen
draagt het samenzijn van een aantal jongelingen uit versohillende
streken van zelf meer of min tot hunne ontwikkeling bij. Maar de
leerlingen hebben doorgaans een vervallen en ziekelijk voorko-
) het gevolg van siechte voeding en verwaarloozing en vooral
van de bedorven lucht in de gebouwen, die door den ondrage-
*) Meded. X III. 227..
lijken stank der in de cellen bewaarde provisien van allerlei soort
verpest worden. Ongelukkig is er niemand die zieh daaraan ergert
of verbetering zoekt aan te brengen: want men beschouwt een
zwak en vermagerd iichaam als het kenteeken van den echten
santri, die toch niet bestemd is om te arbeiden, en wieneenge-
zond en krachtig Iichaam in het aannemen der leer, ngelmoe
santrijan, zou belemmeren.
Vele leerlingen keeren na een korter of langer verblijf in ¿en
of meer pesantrens in den kring hunner familien en tot de ge-
wone bezigheden van den Javaan terug; sommigen worden priester,
maar dit schijnt slechts bij uitzondering het geval te zijn. De
meesten behouden levenslang in hunne dracht de gewone ken-
teekenen der santri’s ‘), zwerven als armen om Gods wil (pekirs,
verbastering van het Arab. faqir) al bedelende van school tot
school, geven soms eenig godsdienstig onderricht in een langgar
of als helper van een perdikan, doen gebeden voor de Javanen
bij huiselijke feesten en plechtigheden, verkoopen hun talismans,
leeren hun rapals of bezweringsformules, en leven ten koste der
bevolking, die door hun vertoon van vroomheid, vaak met be-
driegelijke kunstenarijen gepaard, genoopt wordt hen als heilige
mannen te vereeren. De santri’s zijn in den regel zeer nauwge-
zet in het volbrengen der dagelijksche gebeden en andere gods-
dienstplichten, ofschoon er onder hen zijn die zieh daar boven
verheven achten, bewerende dat God niet op het uiterlijke, maar
alleen op het hart ziet, en dat het uitwendig gebed overbodig
is, als het gemoed steeds met de gedachte aan God vervuld is.
Eene afgesloten käste vormen de santri’s intusschen niet; tus-
schen hen en andere vromen bestaat geen bepaalde grensljjn, en
in sommige streken worden allen santri’s geheeten die stipt
zijn in de vervulling van al de ceremonien die de Islam voor-
schrijft. De santri’s , en in het algemeen de vromen, noemen zieh
de bangsa poetihan, het witte, het heilige volk, terwijl zij daaren-
tegen aan de wereldlingen en ongodsdienstigen den naam van
bangsa abangan, het roode volk, geven.
■) Zie boven blz. 837.